MMO Adana Şubesi tarafından yapılan yazılı açıklamada, her yıl binlerce insanın soba, şofben ve bacalardan dolayı hidrokarbon içeren kömür ve doğal gaz kaynaklı karbonmonoksit zehirlenmesine maruz kaldığı ifade edildi. Açıklamada şu önerilerde bulunuldu: “Soba-baca ve şofben-baca bağlantısının yanlış yapılması, sobaların yanlış yakılması ve yanlış kullanımı, baca temizliğinin yaptırılmaması, bacalar ile soba ve şofben cihazlarının standartlara uygun olmaması veya yanlış montajdan dolayı özellikle alçak basınçlı-lodoslu havaların sık yaşandığı sonbahar ve kış aylarında karbon monoksit zehirlenmeleri artmaktadır. Son yıllarda soba ve baca kaynaklı karbon monoksit zehirlenmeleri ve toplu ölümlerde ciddi artışlar gözlenmektedir. Soba-baca bağlantılı olaylar zehirlenmeden, şofben-baca bağlantılı ölümler ise zehirlenme ve boğulmadan kaynaklanmaktadır.
Kokusuz, renksiz, tatsız bir gaz olan karbonmonoksit zehirlenmelerinin özellikle uykuda iken farkına varılmasının güçlüğü, bu zehirlenmeye karşı önlemlerde toplumun bilinçli olmasını gerektirmektedir.”
MMO açıklamasında, Adana`da son birkaç yıldır gitgide yoğun olarak kullanılmaya başlanan, hükümet tarafından, dar gelirli ailelere dağıtılan, kalitesiz, nem ve kükürt oranı yüksek ve kalorifik değeri belli olmayan kömür nedeniyle hava kirliliğinin arttığı ifade edilen açıklamada şöyle denildi:
“Bugün yararlanılan bedava ancak kalitesiz kömürün, yakın gelecekte çok ciddi sağlık sorunlarına yol açacağı gözden kaçırılmamalıdır. TMMOB Makine Mühendisleri Odası Adana Şubesi olarak, her kış döneminde bacalı cihazların kullanımında dikkat edilecek hususlar konusunda kamuoyunu bilgilendirmeye ve bir toplumsal bilinç oluşturmaya çalışıyor, bu konuda hazırladığımız broşürleri paylaşıma açıyoruz. Bilgi, broşür ve belgelere Odamızın 'mmo.org.tr' adresli web sitesinden de ulaşılabilirsiniz.”
BACALARDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
Makina Mühendisleri Odası Adana Şubesi’nin baca, kömürlü sobalar, şofben kullanımı konusundaki uyarıları şöyle: "Tekniğine uygun imalatı, temizliği ve bakımı yapılmayan bacalar zehirlenme ve yangınlara neden olur. Baca temizliği, sonbahar ve kış aylarına girerken yaptırılmalı; kömür gibi fazla miktarda is bırakan yakıt kullanıldığı takdirde 2 ayda bir, sıvı ve gaz gibi diğer yakıtlar kullanıldığı takdirde 3 ayda bir temizlettirilmelidir. Bacalar standartlara uygun yaptırılmalı, baca gazlarının soğumasını azaltmak, baca tepmesini önlemek ve hava şartlarının etkisini azaltmak için bacalar mutlaka yalıtılmalı veya baca duvarı et kalınlığı en az 10 santim olmalıdır.
Yangın emniyeti için bacalar çatının mahyasından en az 50-80 santim yükseklikte olmalıdır. İdeal yanma için etkili baca yüksekliği en az 3,5 metre, en fazla 5 metre olmalıdır. Bacalara yağmur suları, kuşlar, ağaç yaprakları v.b. şeylerin girmesini engellemek için mutlaka baca başlığı kullanılmalıdır. Rüzgarlı havalarda hava akışı yüksekten alçağa doğru gerçekleştiği için binanın çevresinde yüksek yapılar veya ağaç gibi engellerden dolayı sık sık meydana gelen baca tepmesini önlemek için bacaların en üst noktasının, çatının en üst noktasından 1 m daha yüksek olması sağlanmalıdır. Bacalar yatak odalarından, merdiven sahanlığından, bina girişlerinden, havalandırma boşluklarından, çatı arasından, banyo ve tuvaletten geçirilmemelidir."
KÖMÜRLÜ SOBALARDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
Makina Mühendisleri Odası Adana Şubesi, kömürlü sobalarda dikkat edilecek hususları ise şöyle sıraladı:
"Sobada eksik yanma sonucu oluşan karbon monoksit gibi zararlı gazlar oda içine sızdığında zehirlenmelere neden olur. Soba alımında, sobaların TSE standartlarına uygunluğuna dikkat edilmelidir. Böylece sobanın ısı verimi de elde edilir.
Yakıtın standartlara uygunluğu ve izin belgesi olmayan satıcılardan kömür alınmaması önem taşımaktadır.
Soba aşırı doldurulmamalıdır. Aşırı doldurulan sobanın duman yolu daralır ve soba içinde düzensiz ısı dağılımı olacağından baca çekişi zayıflar.
İyi ısınmayan ve alttan yakılan kömür sobalarında karbon monoksit zehirlenmesi riski artmaktadır. Soba tutuşturulurken yakıtın üstten yanması sağlanmalıdır. Böylece soba içinde ortaya çıkan zehirli gazlar yanarak sobayı terk ederler. Kömürü tutuşturmak için üzerine az miktarda kâğıt ya da karton ve bunların üzerine de kolay yanan çıra ve odun konulmalıdır.
Sönmekte olan sobaya tutuşması güç yakıtların koyulmaması gerekir. Yakıt iyi olsa bile yavaş yavaş ilave edilmelidir. Soba yakıtla beslenirken, yeni atılan yakıtın üzerine kor halindeki yakıttan bir miktar konulması, sobadaki yakıtın sürekli olarak üstten yanmasını sağlar.
Yatmadan önce sobaya kesinlikle yakıt koyulmamalıdır. Özellikle alçak basınçlı-lodoslu havalarda ölüm olayları artmaktadır. Bacalar standartlara uygun değilse alçak basınçlı havalarda soba yakılmamalıdır.
Kullanılan her türlü ısıtma cihazının kalite belgesine haiz olup olmadığına, garantilerine ve garanti sürelerine dikkat edilmelidir.
Alınacak cihazın kapasitesinin kullanılacak mekana uygunluğu incelenerek karar verilmelidir.
Binaların Yangından Korunması yönetmeliklerine mutlaka uyulmalıdır.
ŞOFBEN KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
Şofben kullanımında dikkat edilecek konular ise şöyle:
"Şofben mutlaka bacaya bağlanmalı, baca bağlantısı olmayan (bina aydınlığına vb bağlı) şofben asla çalıştırılmamalıdır.
Cihaz alırken, mümkünse cihaz çalışır halde görülmeye çalışılmalıdır. Alınan cihazın kalite belgesi ve garantilerine dikkat edilmelidir.
Şofbenin monte edileceği mekân yeterli büyüklükte olmalıdır. Şofben mümkünse banyo yerine balkon veya başka bir mekâna takılmalıdır. Şofbenin montajı mutlaka yetkili servis tarafından yapılmalıdır.
Şofben zehirlenmeleri genellikle gaz kaçaklarından değil, yeterli havalandırma yapılmayan yerlerde oksijen oranının düşmesi sonucunda karbonmonoksit oranının yükselmesiyle gerçekleştiği için şofbenin kullanıldığı yere sürekli temiz hava girmesi sağlanmalıdır.
Şofben bacası mümkünse müstakil baca olmalıdır. Eğer şönt baca kullanılacaksa, dairenize ait baca ana bacaya üst kattaki baca seviyesinden bağlanılmalı ve baca mutlaka standartlara uygun olmalıdır.
Tek kolonlu bacaya kesinlikle birden fazla bağlantı yapılmamalıdır.
Şofbenin baca bağlantısı eğimli olmalıdır. Baca ile duvar arasında tam bir sızdırmazlık olmalıdır. Şofben borusu yatay mesafesi 2,5 m‘den az olmalıdır ve baca bağlantısı zemine göre \% 3 eğimle yapılmalıdır.
Eğer bacalı uygulamalar yapılacaksa cihaz için gerekli olan yanma havasının temini için banyo kapısı havalandırma menfezleri yapılmalıdır.
Cihaz hermetik olsa dahi banyo kapısı havalandırma menfezleri gereklidir.
Şofbende gaz kaçağı hissedildiğinde öncelikle gaz vanası ve tüp dedantörü kapatılmalı, elektrik düğmeleri açılıp kapatılmamalı, kibrit-çakmak gibi alev ve kıvılcım çıkartabilecek hiçbir işlem yapılmamalı, pencereler karşılıklı açılarak ortam havalandırılmalı, hızla gaz şirketi yetkilisi veya şofben servisi aranmalıdır."
KOMBİ ALIRKEN VE KULLANIRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
Makina Mühendisleri Odası Adana Şubesi’nin kombi alırken detaylı bir piyasa araştırması yapılması gerektiğini belirterek, bu konudaki uyarıları şöyle sıraladı: "Kombi alırken verimliliği, eşanjör yapısı (bitermik/monotermik), bacalı veya hermetik oluşu, satıcı firmanın güvenirliliği, yeterli ve yaygın servis teşkilatına sahip olup olmadığı, yedek parça bulunurluğu gibi hususlar dikkate alınarak satın alınmalı, alınan cihaz konutun ısı ihtiyacına ve baca yapısına uygun olarak seçilmelidir. Kombilerin konvansiyonel ve yoğuşmalı tip olmak üzere 2 ana sınıfta gruplandığını ifade edebiliriz. Konvansiyonel tip kombilerin yaklaşık yüzde 90-93 aralığında ısıl verime sahiptir. Yoğuşmalı tip premix yakıcılı kombilerde verim daha yüksektir. Kombi cihazlarının yakıt tüketiminin cihazın verimliliğine, konutun ısı yalıtımına, komşu dairelerin ısıtılma durumuna ve işletme koşullarına göre değişkenlik gösterir. Her ne tipte olursa olsun bir konutun kombi cihazlarıyla istenilen konfor şartlarında maksimum verimlilikte ve olabilecek en düşük yakıt tüketimiyle ısıtılabilmesi için dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır; Bir günlük zaman diliminde açma-kapama şeklinde değil, düşük sıcaklıkta sürekli çalışacak şekilde işletilmelidir. Oda termostatı, program saati, termostatik radyatör vanası gibi otomatik ısı kontrol cihazlarından yararlanılmalıdır. Kombinin monte edildiği ortam yeterince havalandırılan bir yer olmalıdır. Havalandırma menfezi hiç bir şekilde kapatılmamalıdır. Her yıl yetkili servisine gerekli yanma ayarlarının bakımı ve kontrolü yaptırılmalıdır.
Konutlarda gereken yer sıcaklığı 20 derecedir. Bu değerin üzerindeki her 1 derecelik kontrolsüz sıcaklık yükselmesinin, yakıt tüketiminde yüzde 6'lık bir artışa tekabül edeceği unutulmamalıdır. Emniyetli olsun düşüncesiyle gereğinden büyük ısıtma kapasiteli kombi seçilmemelidir. Kombi tesisatında uzun ve tek hatlı dağıtımlar yerine, tesisat ikiye bölünerek kısa pompa çevirimli hatlar uygulanmalıdır. Kombi tesisatında boru çapları olması gerekenden daha küçük seçilmemelidir. Radyatörlerin girişlerinde termostatik radyatör vanası, dönüşlerde ise reglaj vanası kullanılmalıdır. Kullanılmayan odaların sıcaklık değeri minimum 15 derecenin altına düşmeyecek şekilde ayarlanmalıdır. Apartman tipi konutlarda tüm daire sakinlerinin kombilerini sürekli işletme rejiminde çalıştırması, genel anlamda ekonomik ısınma elde edilmesini sağlar.”
