Manisa'nın Soma ilçesinde bulunan Rıfat Dağdelen Anadolu Lisesi Coğrafya Öğretmeni Sözer Vurgun ve 12 kişilik ekibi tarafından görme engelli bireylerin kolaylıkla kullanabileceği dokunsal haritalar geliştirildi. Projede sadece haritalarla sınırlı kalmayan Vurgun ve ekibi, görme engelliler için dokunarak karakterleri betimleyebileceği ve Braille alfabesiyle okuyabileceği masal kitapları da geliştirdi. Bunun yanında görme engelliler için dokunsal Rubik küpler ve çeşitli trafik tabelaları da projede yer alıyor. Özellikle görme engelli öğrenciler için hazırlanan dokunsal haritalarda her bölge farklı bir dokuyla oluşturuldu. Dokularda farklılık da haritanın altında bulunan lejantta karşılığı Braille alfabesiyle de belirtildi. Görme engelli öğrenciler dokunarak bu haritaları çok rahat bir şekilde algılayabilecek. Hazırlanan dokunsal haritalar ve masal kitapları dünyada bu yöndeki açığı da doldurdu. BM Engelli Hakları Komitesi Başkanı Jun Ishikawa tarafından 11 adet Japonya haritası istenirken, proje ekibi Avrupa Engelliler Eğitimi Komisyonu tarafından Brüksel'e davet edildi. Öte yandan Arap Ülkeleri Rehabilitasyon Merkez Başkanlığı ise Filistinli öğretmenler için bu haritalardan yapılmasını istedi.
"Bütün dünyaya da bu haritalar örnek olmuş durumda"
Türkiye'de katıldıkları pek çok proje yarışmasından ödül aldıklarını söyleyen Rıfat Dağdelen Anadolu Lisesi Coğrafya Öğretmeni Sözer Vurgun, "2017 yılı TÜBİTAK Lise Araştırma Projeleri Yarışmasında görme engelli öğrencimle beraber katıldığımız "Dokunsal Haritalar Projesi"yle 13 bin 940 proje içinde Ege Bölgesi 1.'si, coğrafya alanında da Türkiye 3.'sü olduk. Yaptığımız "Dokunsal Haritalar Projesi" Milli Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen Materyal ve Etkinlik Yarışmasında bin 240 proje içinde "Yılın en değerli projesi" seçildi. Yapılan çalışma bir süre sonra bütün dünyada da ses getirmeye başladı. Görme engelliler için hazırlanan materyal alanında büyük bir boşluk var. Bu boşluk bütün dünyada tamamlanmaya çalışılırken, yapılan dokunsal haritaların tamamı bir yerin lokasyon olarak bulunması üzerine. Bizim yaptığımız çalışmanın bütün dünyada ses getirmesi, biz gören bireylerin kullandığı bütün haritaları aynı şekilde görme engelli bireyler için de uyguladık. Bugün dünyadaki ilk iklim haritası, fay hatları haritası ya da sanayi ve maden haritası ülkemizde yapıldı. Bütün dünyaya da bu haritalar örnek olmuş durumda. Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Komitesi Başkanı Jun Ishikawa’nın da dikkatini çekti. Kendisi için de bizden harita yapmamızı istemiş ve biz 11 tane Japonya haritasını Temmuz ayında Japonya'ya gönderdik. Kendisi yaklaşık 35 yıldır engellilerle ilgili çalışmakta olduğu ve görme engellilerin teknoloji üstüne çalıştığını söyledi ama bizim yaptığımız haritalardan çok şey öğrendiğini bize ifade etti. Hem ülkeme hem de bizim çalışma yaptığımız ekibe teşekkür etti. Yapılan çalışma daha sonra Avrupa Engelliler Eğitimi Komisyonu tarafından Brüksel'e davet edildi. Arap Ülkeleri Rehabilitasyon Merkez Başkanı ise Filistinli öğretmenlere bu haritaları yapmamız için bize istek gönderdi" dedi.
Amerika'da da çalışmaların ilgi çektiğini sözlerine ekleyen Vurgun, "Yaptığımız dokunsal haritalar dışında eğitim materyalleri ve kitaplar Amerika'da da büyük ses getirdi. Amerika'daki Teksas Görme Engelliler Enstitüsü yaptığımız dokunsal kitaplar için ülkemize 2 tane sertifika gönderdi. Bu materyallerin bize ait olduğunu ve bize teşekkür ettiklerini belirtti" ifadelerini kullandı.
"Her renk görme engelli bireyler için farklı bir dokuyu ihtiva ediyor"
Haritaların kullanım şeklini anlatan Vurgun, "Bizim gören insanların haritaya baktığında renkler birer coğrafi işarettir. Bizim haritalarımızda ise görme engelli bireyin renk algısı ve görme duyusu olmadığı için biz onu dokunsal algıya dönüştürdük. Bizim gördüğümüz her renk görme engelli bireyler için farklı bir dokuyu ihtiva ediyor. Bizim haritalarımıza değen biri eğer biz görerek baktığımızda haritada 10 renk varsa görme engelli birey için de 10 farklı doku bulunmaktadır. Bu şekilde yaptığımız sistem görme engelli bireyin haritayı okumasını çok kolaylaştırmıştır. Günümüze kadar yapılan bütün haritalar dokunsal kabartma haritalardır. Ama bu haritalarda hem doku farklıdır hem yapılan dokunun farklılığı diğer haritalardan farklı olarak lejantta o dokunun karşılığı görme engelli bireyin kullandığı Braille alfabesiyle ifade edilmiştir. Temel noktada birey yukarıdaki doku farklılığını lejantta hangi dokuya karşılık geldiğini pratik bir şekilde uygulamaktadır" diye konuştu.
"Görme engelli öğrenci tek başına konuyu rahatlıkla öğrenebilir"
Görme engelli öğrencilerin tek başına bu haritaları kullanarak coğrafya derslerine çalışabileceğini belirten Vurgun, "Engelsiz erişim olarak yola çıktık. 2 boyutlu algıyı oluşturduk. Hazırladığımız kitaplar ve atlaslarda öğrenci artık öğretmeni ya da herhangi bir velisi olmadan bizim hazırladığımız coğrafi atlaslarda konuyu tek başına rahatlıkla öğrenebilir. Asıl amacımız buydu. Daha sonra Milli Eğitim Bakanlığı bu çalışmaların yaygınlaşması üzerine neler yapılabilir kısmında ortak bir şekilde hareket etmemizi istedi. Biz 5 duyu organımızı, trafik işaretlerini, matematik sembollerini hepsini farklı dokularla gösterdik. Bizim yarışmada özel jüri ödülü almamızla beraber Milli Eğitim Bakanlığı 12 görme engelli okul ve işitme engelli okulunda bu yaptığımız materyallerin yaygınlaşması amacıyla bir AR-GE çalışması yapmakta bizim de zaten çıkış noktamız önce ülkemizde sonra dünyadaki engellilerin engelsiz erişime sahip olup, diğer bireylerden hiçbir farkının olmamasıydı" dedi.
Projede tek başına çalışmadığını belirten Vurgun, projede Okul Öncesi Öğretmeni Canan Özdemir, Sınıf Öğretmeni Seda Keskin Vurgun, Özel Eğitim Öğretmenliği Öğrencisi Betül Kat, Resim Öğretmeni Merve Dadaklı gönüllü öğrenciler ve diğer gönüllü bireylerden oluşan 12 kişilik bir ekibin bütün masrafları kendileri karşılayarak bu çalışmaları yaptığını söyledi.
Aykut Yeniçağ
