Türkiye İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği (İMSAD) Eylül 2015 ’Aylık Sektör Raporu’nu açıkladı. Buna göre; inşaat sektörü 2015 yılının ikinci çeyreğinde yüzde 2,0 büyüme gösterdi. 2014 yılı son çeyreği ve 2015 yılının ilk çeyrek döneminde küçülen inşaat sektörü böylece yeniden büyüme gösterdi. 2015 yılının ikinci çeyrek dönemindeki büyümede yeni inşaat başlangıçları ve mevsimsellik etkili oldu. İkinci çeyrekteki büyümeye rağmen 2015 yılının ilk yarısında ise inşaat faaliyetleri yüzde 0,3 oranında küçüldü. Buna bağlı olarak bu yılın ilk yarısındaki inşaat faaliyetlerinin performansı geçen yılın ilk yarısının altında kaldı.
Özel sektör inşaat harcamaları 2015 yılının ikinci çeyreğinde yüzde 3,4 büyüdü. 2015 yılı ilk çeyreğinde yüzde 0,7 küçülen özel sektör inşaat harcamaları yeniden büyüdü. Özel sektör inşaat harcamalarında büyüme yeni inşaat başlangıçlarından ve mevcut işlerin mevsimsellik ile toparlanmasından kaynaklandı.
Rapora göre, kamu inşaat harcamalarında ise küçülme yavaşlamakla birlikte sürdü. 2014 yılındaki yüzde 11,2 ve 2015 yılının ilk çeyrek dönemindeki yüzde 8,3 küçülme ardından kamu inşaat harcamaları yılın ikinci çeyrek döneminde de yüzde 2,8 daraldı.
İnşaat sektöründe istihdam Haziran ayında 1,98 milyon kişi oldu. 2015 Haziran ayında inşaat sektöründeki istihdamın toplam istihdam içindeki payı da yüzde 7,3 olarak gerçekleşti. İstihdam geçen yılki Haziran ayı istihdamının üzerinde oldu.
İnşaat sektörü güven endeksi Eylül ayında 4,9 puan daha geriledi. Böylece üçüncü çeyrekteki gerileme 11,5 puan oldu. İnşaat sektörü güven endeksi yılın ilk çeyrek dönemindeki artmış, ikinci çeyrekte ise durağanlaşmıştı. Üçüncü çeyrekte gerilemeye başlayan inşaat sektörü güven endeksi Eylül ayında 4,9 puan ile yılın en yüksek gerilemesini gösterdi. Siyasi ve ekonomik belirsizlikler inşaat sektöründeki güveni de azaldı.
Mevcut inşaat işleri seviyesi mevsimsellik etkisi ile birlikte yılın ikinci çeyrek döneminde arttı. Ancak üçüncü çeyrekte mevcut işler seviyesinde gerileme başladı. Temmuz ayında 4,5 puan, Ağustos ayında ise 0,1 puan gerileme sonrası mevcut işlerin seviyesi Eylül ayında 3,7 puan daha indi. Bu gerileme ile birlikte mevcut inşaat işlerinin seviyesi 95,3 puana indi. Mevcut işler seviyesi geçen yılın aynı ayına göre ise 1,8 geriye düştü. Erken seçime kadar mevcut inşaat işlerinde gerilemenin sürmesi beklendi.
Yeni yılın başından bu yana alınan inşaat işlerinde yaşanan sınırlı ve kademeli toparlanma Mayıs ve Haziran aylarında hızlandı. Yeni inşaat işleri Temmuz ayında 2,7 puan, Ağustos ayında ise 3,3 puan geriledikten sonra Eylül ayında yeniden 0,3 puan arttı. Böylece yeni alınan inşaat işleri seviyesi 63,9 puan oldu. Eylül ayında yeni alınan inşaat işleri seviyesi geçen yılın aynı ayına göre ise 0,9 puan daha düşük gerçekleşti.
Yılın ikinci yarısında konut satışları artışı yavaşladı. Ağustos ayında konut satışları yüzde 6,5 artarak 112 bin 463 adet oldu. Satış artışındaki yavaşlamaya rağmen konut satışları halen oldukça yüksek seyretti. Ağustos ayı bu yılın en çok konut satılan üçüncü ayı oldu.
Yılın ilk sekiz ayında konut satışları geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 18,0 artarak 844 bin 132 adede ulaşdı. Yılın geri kalan aylarında mevcut yaşanan belirsizlikler ve konut kredi faiz oranlarının artışı ile birlikte konut satışlarındaki artışın daha da yavaşlaması beklendi. Buna rağmen 2015 yılında geçen yılın üzerinde konut satışı gerçekleşmiş olacağı belirtildi.
İLK VE İKİNCİ EL KONUT SATIŞLARI BİRLİKTE ARTMAYA DEVAM EDİYOR
2015 yılında hem birinci el hem de ikinci el konut satışlarında görüldü. Yılın ilk sekiz ayında birinci el konut satışları yüzde 15,1 artarak 379 bin 762 adet olarak gerçekleşti. İkinci el konut satışları ise aynı dönemde yüzde 20,4 artarak 464 bin 370 adet oldu. Konut satışlarında özellikle birinci el satışlar yeni konut başlangıçları için ümit verdi. 2015 yılı ilk sekiz ayında yeni konut fiyat artışları yüzde 5,9 oldu. Böylece yıllık fiyat artışı yüzde 7,24 olarak gerçekleşti. Yeni konutların yıllık fiyat artışları enflasyona yaklaştı. Son bir yılda yeni konut fiyatlarında en yüksek artış yüzde 7,60 ile 2+1 tipi konutlarda oldu.
Alınan konut ve konut dışı bina yapı ruhsatları bir dönem sonraki inşaat harcamaları için önemli bir öncü gösterge oldu. 2014 yılında alınan yapı ruhsatlarında önemli bir artış yaşandı. 2015 yılının ilk yarısında ise alınan toplam yapı ruhsatları metrekare olarak geçen yılın ilk yarısına göre yüzde 28,4 azalarak 89,60 milyon metrekareye geriledi. Alınan konut yapı ruhsatları ise yine bir önceki yılın ilk yarısına göre metrekare bazında yüzde 30,1 azalarak 65,51 milyon metrekare’ye indi.
Alınan yapı ruhsatları içinde konut dışı bina ruhsatlarında da gerileme yaşandı. Konut dışı binalar için alınan yapı ruhsatları da 2015 yılının ilk yarısında yüzde 23,2 azalarak 24,09 milyon metrekareye düştü.
Erken genel seçim kararı sonrasında küresel mali piyasalarda yaşanan dalgalanmaların da etkisi ile faiz oranlarında artış yaşandı. Buna bağlı olarak yılın ikinci çeyrek döneminde artmaya başlayan konut kredisi faiz oranları da hızlanarak yükseldi. Eylül ayında ortalama faiz oranı yüzde 1,10 seviyesine yükseldi. Faiz oranlarında kademeli artış süreceği belirtildi.
Konut kredileri büyüklüğü Eylül ayında 141,3 milyar TL’ye ulaştı. Böylece konut kredilerindeki yıllık büyüme yüzde 19,0 olarak devam etti.
TÜRKİYE İNŞAAT MALZEMELERİ SANAYİ
İnşaat malzemeleri sanayi üretimi Temmuz ayında yüzde 1,3 arttı. İnşaat malzemeleri sanayi üretiminde dalgalanma devam etti. Haziran ayında yılın en yüksek aylık artışını gerçekleştiren inşaat malzemeleri sanayi üretimi Temmuz ayında bu kez sınırlı bir büyüme gösterdi.
İnşaat malzemeleri sanayi üretiminde 2015 yılının ilk çeyreğinde yüzde 6,7, yılın ilk yarısında ise yüzde 2,6 gerileme yaşandı. Temmuz ayındaki yüzde 1,3 artış ile birlikte yılın ilk yedi ayında inşaat malzemesi sanayi üretimi yüzde 2,1 geriledi.
Yılın ikinci çeyrek dönemindeki toparlanma ardından Temmuz ayındaki göreceli sınırlanan üretim artışında ramazan ayı ile bayram etkisi belirleyici oldu. Siyasi alanda yaşanan belirsizlikler de etkili olmuştu. Temmuz ayında 12 alt sektörde üretim geçen yılın aynı ayına göre arttı.
Yılın ilk yedi ayında ise üretimi izlenen 26 alt sektörden 13’ünde üretim geriledi. Alt sektörlerde üretim gerilemesi giderek azaldı. Yılın ilk yedi ayında üretimde ağırlıklı payı olan çimento üretimi yüzde 8,2, hazır beton üretimi yüzde 7,4, taş ve mermerler üretimi ise yüzde 11,9 geriledi. Yılın ilk yedi ayında düz cam imalatı yüzde 15,5 ve plastik inşaat malzemeleri üretimi yüzde 6,5 düştü. Türkiye’nin yeniden bir genel seçime gidiyor olması nedeniyle üretim performansının önümüzdeki aylarda zayıf kalması beklendi. İhracat pazarlarında da üretime halen katkı sağlamadı.
İnşaat malzemesi ihracatı Temmuz ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 17,2 geriledi ve 1,44 milyar dolar oldu. Böylece yılın ilk yedi ayında ihracat yüzde 18,5 düştü ve 1,37 milyar dolara indi. Paritelerdeki gerilemeler ve pazarlardaki bozulmalar ihracatı olumsuz etkilemeye devam etti.
İnşaat malzemeleri ithalatı Temmuz ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 7,9 artarak 823 milyon dolara oldu. Yılın ilk yedi ayında ithalat değişmeyerek 5,44 milyar dolarda kaldı. 2015 yılının ilk yedi ayında yıllık ihracatta da önemli bir gerileme yaşandı. Bu gerileme ile birlikte yılın ilk yedi ayında yıllık ihracat yüzde 11,1 düşerek 18,87 milyar dolar oldu. Yıllık ihracattaki gerilemenin sürmesi beklendi.
2015 yılının yedi ayında inşaat malzemesi ithalatı değişmedi. Buna bağlı olarak yıllık ithalat da 9,29 milyar dolar ile aynı kaldı. İthalatta kademeli ve sınırlı gerileme son aylarda artışa dönüştü ve yıllık gerileme ortadan kaldı. Döviz kurlarındaki artışa rağmen ithalat sürdüğü belirtildi.
TÜRKİYE’NİN TEK EKONOMİK ÇIPASI; KAMU MALİ DİSİPLİNİ
Erken seçime giderken Türkiye ekonomisinde tek çıpa olarak kamu mali disiplini kaldı. Kamu mali disiplini Türkiye’nin yatırım yapılabilir kredi notunun da korunmasını sağladı. Merkezi yönetim bütçe dengesi 2015 yılının ilk yarısında 0,8 milyar Türk lirası, faiz dışı bütçe dengesi ise 30,5 milyar Türk lirası fazla verdi. 2015 yılının ilk altı ayında önceki yılın aynı dönemine kıyasla merkezi yönetim bütçe dengelerinde kayda değer bir iyileşme gözlendi.
Faiz hariç bütçe giderleri artış hızında 2015 yılı için hedeflenen yavaşlamadan yılın ilk yarısı itibarıyla uzak kalınmasına rağmen, vergi gelirleri performansının hedefin üzerinde yüksek bir patikada seyretmekte olması, merkezi yönetim bütçe dengesinin fazla vermesinde belirleyici oldu.
2014 yılında bir miktar yükselerek yüzde 1,3’e çıkan merkezi yönetim bütçe açığının GSYİH’ye oranının, 2015 yılında yüzde 1 seviyesine gerileyeceği tahmin edildi. Faiz dışı bütçe fazlasının GSYİH’ye oranının ise 2015 yılında yüzde 1,9 seviyesine yükselmesi beklendi.
2012 yılından itibaren belirgin bir artış eğilimine giren ve 2014 yılında yüzde 22,8 olarak gerçekleşen merkezi yönetim faiz dışı harcamalarının GSYİH’ye oranının, 2015 yılında yüzde 22,9 seviyesinde gerçekleşmesi beklendi. Diğer yandan, merkezi yönetim bütçe gelirlerinin GSYİH’ye oranı 2014 yılında özellikle iç talebe dayalı vergi gelirlerindeki yavaşlamanın etkisiyle yüzde 24,3 seviyesine geriledi. Söz konusu oranın, 2015 yılında yüzde 24,8 seviyesine çıkacağı tahmin edildi.
