Mardin’de yaptığı çalışmalarda bitkilerden örnekler alan ve daha sonra yaptığı teşhis ve analizlerle yeni bir tür olduğunu keşfeden Araştırma Görevlisi Mehmet Fırat, bitkiye ‘Gundelia mesopotamica’ ismini verirken, bitkinin geçtiğimiz günlerde Acta Bıologıca Turcıca adlı bir bilim dergisinde de yayımlanarak dünyaya tanıtıldığını belirtti. Ünlü botanikçi Mehmet Fırat, keşfedilen bitkinin cinsinin en yaşlısı olduğuna dikkat çekerek, bölgede bitkinin birçok amaçla kullanıldığını söyledi.
Doğu, Güneydoğu, Akdeniz ve İç Anadolu’da gitmediği bölge kalmadığını belirten Fırat, topladığı örnekleri 3 yıllık çalışmayla Türkiye’deki bitki popülasyonlarının ve tür düzeyindeki durumunu incelediğini ifade ederek, “Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun bütün florası üzerine çalışma yapıyorum. Fakat son 3 yılda kenger, bilimsel adı 'Gundelia' dediğimiz cins üzerine çok detaylı çalışmalarım var. Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da aşağı-yukarı gezmediğim bölge kalmadı. Türkiye’de de en güney uçtan Antalya’ya kadar, Afyon, Eskişehir, Ankara ve Kırıkkale illerinde ve tüm Doğu, İç Anadolu ve Güneydoğu’nun tamamında 45 ilin doğasında örnekler toplayarak 3 yıllık bir çalışma sonucunda 'Gundelia' ve Türkiye’deki popülasyonlarının ve tür düzeyindeki durumunu incelemek için bir çalışma başlatmıştım” dedi.
“Yeni bir tür olarak dünyaya tanıttım”
Keşfettiği bitki türünü dünyaya tanıttığına dikkat çeken Fırat, “Bu sırada Mardin’de yaptığım çalışmalardan bir örnek almıştım. Örneklerin bir tanesi mevcutlarından farklı görünüyordu. Yaptığımız teşhis ve analizlerde bunun yeni tür olduğunu anladık. Yeni türe 'Gundelia mesopotamica', yani Mezopotamya coğrafyasında bulunduğu için bu antik ismi kullandım. Yeni bir tür olarak dünyaya tanıttım. 'Acta Bıologıca Turcıca' adındaki uluslararası dergi olan 'Türk Biyoloji Dergisi’nde' yayınladık. Şu an dünyaya kazandırılmış yeni bir tür olarak ‘Gundelia mesopotamica Fırat olarak adlandırdık” diye konuştu.
Keşfedilen bitki türünün bölgede birçok amaçla kullanıldığını ifade eden Fırat, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Bölgede herkes bilir. İç Anadolu ve diğer bölgelerde ‘kenger’, Doğu Anadolu’da ise ‘kereng, kerengi’ isimleri kullanılır. Bundan sakız yapılır, sebze olarak tüketilir. Turşusu yapılır, hatta hayvanlara yediren bölgeler var. Bunlar patozla saman haline getirilip hayvanlara yediriliyor. Bazı bölgelerde bunların tohumları çerez olarak tüketilir. Değişik birçok amaçlı olarak kullanılır.”
“Gundelia mesopotamica'nın bütün türlerinin en yaşlısı olma ihtimali çok yüksek”
Keşfedilen bitkinin diğer türlerin en yaşlısı olma ihtimalinin çok yüksek olduğunu sözlerine ekleyen Fırat, “Yaptığım incelemelere göre Gundelia mesopotamica'nın bütün türlerinin en yaşlısı olma ihtimali çok yüksek. Muhtemelen gen merkezi burada çıkmıştır. Bitkinin en doğu ucu aslında Mardin’dir. Yayılışını takip ettiğimizde Diyarbakır’da ve özellikle Karacadağ bölgesinde çok yoğun olarak bulunmaktadır. Adıyaman Kahta’ya kadar bu tür sürekli olarak bulunmaktadır” şeklinde konuştu.
“Asya kıtası bitkisi olan 'Gundelia' cinsinin gen merkezi Anadolu’dur”
Bitkinin gen merkezinin Anadolu bölgesi olduğunu, Avrupa ve diğer yerlerde olmadığını söyleyen Fırat, “Çok yoğun bir şekilde çalışıyorum. Neredeyse yaz ve ilkbahar mevsimlerinin tamamını arazide geçiriyorum. Laboratuvarda da kendi çalışmalarım var. Çalışma yerim evdedir. Günde yaklaşık 16 saat bitkileri inceliyorum. Bunları dünyadaki örneklerle karşılaştırıyorum. Gundelia çok eski bir cinstir. 1500’lü yıllarda gezginler, botanikçi, kimyager ve doktorlar, Evliya Çelebi gibi gezerken bu bitkiyi görmüşler ve bu bitkinin tohumlarını ülkelerine götürmüşler. İlk örneğini ise Halep'te almışlar. Hatta Bayburt’ta alınanlar da var. Götürdükleri tohumları kendi bahçelerinde çoğaltmışlar, bunların dünyadaki bütün cinslerde farklı olduğunu, bir akrabası olmadığını ve bir bilim adamının adını vermişler Gundelia. Tabi bitkisi Asya bitkisi, Avrupa ve diğer yerlerde yoktur. Asya bitkisi olduğu için de özellikle gen merkezi Anadolu’dur” ifadelerini kullandı.
Şu ana kadar bu cins üzerine yaptığı çalışmalarda keşfettiği bitki türlerinin önümüzdeki günlerde 13’e çıkacağını belirten ünlü botanikçi Fırat, yayınlayacağı yeni türlerin olduğunu ve çalışmalarının bu yönde devam edeceğini kaydetti.
