Türk jetlerinin, Hatay’ın Kızıldağı bölgesinde Türkiye sınırını ihlal eden Rus savaş uçağına müdahale etmesi sonucunda gözler Türk-Rus ilişkilerine çevrildi. Rusya’yı, Türkiye için ekonomik anlamda önemli kılan konuların başında gelen doğalgaz ticaretinin seyri ise herkes tarafından merak ediliyor. Toplam doğalgaz ithalatının yüzde 54’ünü Rusya’dan yapan Türkiye’nin olası bir doğalgaz krizinde alternatif kaynaklara yöneleceği konuşulurken, Rusya’nın da ekonomik anlamda bu tablodan büyük yara alması bekleniyor. Doğalgazın Rusya için stratejik bir varlık olduğunu belirten İstanbul Kemerburgaz Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Bahadır Kaynak, bu nedenle gaz kesintisi planının devreye sokulmayacağını söyledi. Rusya’nın ölçüsüz bir reaksiyon gösteremeyeceğini ifade eden Kaynak, “Doğalgazın kesilip kesilmeyeceğiyle ilgili birtakım endişeler var ancak Rusya bu kadar ölçüsüz bir reaksiyon gösteremez. Belki uyarı mahiyetinde kısa bir kesinti olabilir. Fakat doğalgaz Rusya için stratejik bir varlık ve bunu mümkün olduğu kadar değerlendirmek isteyecektir. Doğalgaz, 70-80 sene ticaretini yapacakları ve uzun vadeli ilişkiler kuracakları bir ürün. Dolayısıyla güven sorunu oluşturmak istemeyeceklerdir” dedi.
GAZPROM’UN İKİNCİ EN BÜYÜK MÜŞTERİSİ: TÜRKİYE
Türkiye’nin, Almanya’dan sonra Gazprom’un ikinci en büyük müşterisi olduğunu ve Rusya’nın böylesine önemli bir müşteriyi kaybetmek istemeyeceğini belirten Kaynak, Rus ekonomisinin hali hazırda küçülme içinde olduğuna dikkat çekti. Rusya’nın doğalgazdan ciddi bir getiri elde ettiğini söyleyen Kaynak, “Türkiye, Almanya’dan sonra Gazprom’un ikinci en büyük müşterisi. Her ne kadar uçak krizi yaşansa da Türkiye, Rusya için önemli bir müşteri. Bu nedenle doğalgaz kesintisine ihtimal vermiyorum. 11 milyar dolar civarında bir doğalgaz ticaretinden bahsediyoruz. Ukrayna krizi nedeniyle zaten sıkıntılı durumda olan Rusya ekonomisi, doğalgazdan ciddi bir getiri elde ediyor. Bu sene yüzde 4 civarında küçülecekler. O nedenle ekstra yükler getirmek istemeyeceklerdir. Rusya’nın böyle bir hamle yapması son derece duygusal ve daha çok kendisini vurmak olur” ifadelerini kullandı.
DENGE RUSYA LEHİNE
İki ülke arasındaki dış ticarette dengenin Rusya lehine olduğunu belirten Bahadır Kaynak, 30 milyar dolarlık ticaret hacminde Türkiye’nin payının 6 milyar dolar olmasına karşın, kalan 24 milyar doların tamamının Rusya tarafından oluşturulduğunu söyledi. Rusya ile Türkiye arasında doğalgaza ilişkin uzun bir ilişki olduğuna dikkat çeken Kaynak, “80’lerin sonundan itibaren Rusya’dan doğalgaz almaya başladık. Bunun üzerine ciddi yatırımlar yapıldı. Önce Batı Hattı’ndan alıyorduk, arkasından Mavi Akım projesi gerçekleştirildi. Son dönemlerde Türk Akım projesi konuşulmaya başlanmıştı. İki ülke arasında toplam 30 milyar dolarlık bir ticaret hacmi var. Bu tabloda bizim 6 milyarlık ihracatımıza karşın, kalanının tamamını Rusların satışı oluşturuyor. Bunun da önemli bir kısmı enerji ve doğalgaz ağırlıklı” diye konuştu.
OLASI SENARYOLAR
Rusya’nın doğalgaza yönelik olası bir yaptırım uygulaması durumunda Türkiye’nin alternatif kaynakları devreye sokacağını belirten Bahadır Kaynak, “Böyle bir krizden dolayı Rusya gaz kesme olayına giderse Türkiye kısa vadede sıkıntıya düşer ama uzun vadede mutlaka alternatif arayışına girer. İran, Azerbaycan, spot piyasalar ve birincil enerji arzında kaynak değişimi konuları gündeme gelebilir. Dünyanın en büyük doğalgaz rezervleri İran’da olmasına rağmen yaptırımlar sebebiyle altyapı yatırımlarını zayıf. Ayrıca İran’da tüketim seviyesi de çok yüksek. O nedenle oradan bir şey bekleyemeyiz. Azerbaycan’a baktığımızda ise Bakü-Tiflis-Erzurum hattından aldığımız gazın kapasitesinin oldukça sınırlı olduğunu görüyoruz. Bu nedenle spot piyasalara dönebilir ya da birincil enerji arzında kaynağımızı değiştirebiliriz. Örneğin, elektrik üretiminde doğalgazdan kömüre dönmeler gündeme gelebilir” dedi.
"KÖTÜ BİR DÖNEM BAŞLIYOR"
Türk-Rus ilişkilerinde kötü bir dönem yaşanacağını ve ülkelerin birbirlerine zarar verme yollarını arayacaklarını belirten Kaynak, “Birkaç sene öncesine kadar Rusya ile daha derin bir yakınlaşma üzerine konuşulurken Suriye meselesi yüzünden mesafe ciddi şekilde açılmıştı. İki taraf da dış politikalarında ortak zemin bulma çabalarında başarısız oldu. Rus uçağının düşürülmesi de bu krizin zirve noktası. Bundan sonra Türk-Rus ilişkileri için oldukça kötü bir dönem yaşanacak. Ülkeler karşılıklı olarak birbirlerine zarar verme ve misilleme yapma yollarını arayacaklar” dedi.
BANU EZBER - UĞUR GÜLBOY
