Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi İhlallerinin Önlenmesine İlişkin Eylem Planı

PLAN, CUMHURBAŞKANI GÜL, BAŞBAKAN ERDOĞAN VE BÜTÜN BAKANLARIN İMZASIYLA RESMİ GAZETE’DE YAYIMLANDI
“SON YARIM ASRA SIĞAN ULUSLARÜSTÜ VE ULUSLARARASI KURUMSALLAŞMASI IŞIĞINDA ‘İNSAN HAKLARI HUKUKU’ İNSANLIĞIN ‘KOZMİK VİCDAN’I HALİNE GELMİŞ BULUNMAKTADIR”
“EYLEM PALANI 14 ANA AMAÇTAN OLUŞMAKTADIR, BU AMAÇLARIN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ İÇİN 46 HEDEF BELİRLENMİŞTİR”
TÜRKER BEKTAŞ
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin İhlallerinin Önlenmesine İlişkin Eylem Planı, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve bütün bakanların imzalarıyla Resmi Gazete’de yayımlandı.
Resmi Gazete’de yayımlanan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi İhlallerinin Önlenmesine İlişkin Eylem Planı’nın sunuş kısmında; “Son yarım asra sığan uluslarüstü ve uluslararası kurumsallaşması ışığında ‘insan hakları hukuku’ insanlığın ‘kozmik vicdan’ı haline gelmiş bulunmaktadır. Hiçbir bireysel trajedinin göz ardı edilemediği zamanımızda, temel hak ve özgürlüklere ilişkin konuların, devletlerin egemenlik alanından çıkışına, küresel ve bölgesel düzeyde teminatlara bağlanışına tanık olmaktayız. Avrupa Konseyi’nin üyesi olan ülkemizde Konsey belgeleriyle oluşturulan güçlü ve etkin bir koruma sistemine dahil olarak, insan haklarının en üst düzeyde korunması ve geliştirilmesine yönelik hedeflere ulaşma iradesini teyit etmiştir” denildi.
“TÜRKİYE HAKKINDA EN ÇOK İHLAL KARARI VERİLEN ÜLKE”
Temel hak ve özgürlüklere saygı temelinde, Avrupa’da ortak ve sürdürülebilir bir demokratik düzen oluşturma hedefiyle kurulan Avrupa Konseyi statüsünü 1949 yılında kabul edilerek kurucu üyeler arasına katılan Türkiye’nin 1950’de imzaladığı sözleşmeyi 10 Mart 1954’te onaylayarak iç hukukun parçası haline getirdiği, 28 Ocak 1987’de ise bireysel başvuru hakkını tanıyarak sözleşme ile oluşturulan denetim şemsiyesi altına girdiğinin kaydedildiği planda, “AİHM içtihatları ile uyum sağlamak ve bu suretle ülkemizde insan hakları standartlarının gelişmesi ve korunması amacıyla son dönemde önemli reformlar hayata geçirilmiştir. Bununla beraber, ülkemizin, bireysel başvuru yolunu çoğu taraf ülkeden daha erken bir tarihte açarak Avrupa Konseyi’nin oluşturduğu bölgesel koruma sistemi içinde yer alma cesaretine karşın, insan hakları pratiğinde, bir takım yapısal sorunlardan kaynaklanan sıkıntılar yaşadığı bilinen bir gerçektir. AİHM istatistiklerine bakıldığında, 31 Aralık 2013 tarihi itibariyle, Mahkeme önündeki derdest dosyaların yüzde 11.3’ytk dilimini ülkemiz aleyhine yapılan başvuruların oluşturduğu, bu kapsamda Türkiye’nin; Rusya, İtalya, Ukrayna ve Sırbistan’dan sonra 5. Sırada yer aldığı görülmektedir. Aynı tarih itibariyle AİHM’nin Türkiye hakkında vermiş olduğu toplam ihlal kararı sayısı 2 bin 639’a ulaşmış olup, ülkemiz maalesef hakkında en çok ihlal kararı verilen ülke durumundadır. Bu kararların büyük bir çoğunluğunun icra süreci halen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından denetlenmektedir” denildi.
“EYLEM PLANI 14 ANA AMAÇTAN OLUŞUYOR”
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi İhlallerinin Önlenmesine İlişkin Eylem Planı 14 ana amaçtan oluşuyor. Bu amaçların gerçekleştirilebilmesi için belirlenen hedefler, palanın uygulanabilir olması ve beklentilerin karşılanması için açık ve sonuç almaya yönelik hedefler olarak belirlendi. Ayrıca planda sözü edilen amaçların gerçekleştirilmesine yönelik ortaya konulan hedeflere ulaşılması için kısa, orta ve uzun vadeler öngörüldü. Kısa vadede 0-1 yıl, orta vadede 1-3 yıl ve uzun vadede 3-5 yıl arasında bir zaman dilimi belirlendi. 14 Ana amacın gerçekleştirilmesi için 46 hedef belirlendi.
“YILLIK RAPOR VERİLECEK”
Eylem Planının Bakanlar Kurulu tarafından kabulünü müteakip, planda öngörülen faaliyetlerin belirlenen takvime uygun olarak sorumlu kurumlarca yerine getirilmesinin takibi süreci Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü İnsan Hakları Daire Başkanlığı tarafından izlenecek. Bu takip sürecinde sorumlu kurumlarca İnsan Hakları Daire Başkanlığı’na her altı ayda bir rapor verilecek. Eylem planının gerçekleşme durumu hakkında Adalet Bakanlığı tarafından Başkanlığa yıllık rapor verilecek.
“AMAÇLAR”
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi İhlallerinin Önlenmesine İlişkin Eylem Planı, 14 ana amacı içeriyor. Bunlar; 1-Yaşama Hakkı İhlallerinin Önlenmesi, 2- Kötü Muamelenin Önlenmesi, 3-Yaşama Hakkı ve Kötü Muamele İhlallerine Yönelik Etkin Soruşturma Yapılması, 4- Özgürlük ve Güvenlik Hakkı İhlallerinin Önlenmesi, 5- Makul Sürede Yargılamanın Sağlanması, 6- Mahkemeye Eğirişim Hakkının Etkin Bir Şekilde Sağlanması, 7- Savunmanın Etkinliğinin Attırılması, 8- Yargı Kararlarının Etkin Bir Şekilde İcrasının Sağlanması, 9- Özel Hayatın ve Aile Hayatının Korunması, 10- Düşünce, Vicdan ve Din Özgürlüğü Önündeki Engellerin Ortadan Kaldırılması, 11- İfade ve Medya Özgürlüğünün En Geniş Manada Sağlanması, 12- Toplanma ve Örgütlenme Özgürlüğünün Önündeki Engellerin Ortadan Kaldırılması, 13- Mülkiyet Hakkı İhlallerinin Önlenmesi, 14- Eğitim, Araştırma ve Farkındalık Artırıcı Faaliyetlere Devam Edilmesi.
“HEDEFLER”
“Yaşama Hakkı İhlallerinin Önlenmesi” ana amacında belirlenen hedefler ise şöyle:
“Askerde İntihar Olaylarının Önlenmesi ve Etkin Şekilde Soruşturulması, Devletin Pozitif Yükümlüğünün Bir Gereği Olarak Mayın ve Benzeri Maddelerin Patlaması Neticesinde Masum İnsanların Hayatlarını Kaybetmelerinin Önlenmesi, Tıbbi Uygulama Hatası ya da Hastane Koşullarının Yetersizliğinden Kaynaklanan Ölümlerin Önlenmesi, Devletin Pozitif Yükümlülük İlkesinin Bir Gereği Olarak,Aile İçi Şiddetin, Kadına Yönelik Şiddetin ve Özellikle Cinayetlerin Önlenmesi Adına Gerekli Tedbirlerin Alınması, Zor ve silah Kullanma Yetkisinin Kanuni Şartları Oluşmadan Kullanılmasının Önlenmesi.”
“Kötü Muamelenin Önlenmesi” ana amacında belirlenen hedefler ise şöyle:
“Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri ile Yakalama ve Gözaltına Alma Uygulamaları esnasında Kesinlikle Gerekli Olduğunda ve Orantılı Bir Şekilde Güç Kullanılması, Sınır Dışı İşlemlerinin İşkence ve Kötü Muamele Riski Dikkate Alınarak AİHM Standartlarına Uygun Gerçekleştirilmesi, Özgürlüğün Kısıtlandığı Tüm Alanların Kapasitesi ve Fiziki Koşullarının İyileştirilmesi ve Bu Alanlarda İşkence ve Kötü Muameleye Sıfır Tolerans Prensibinin En Etkili Şekilde Uygulanması, İşkence ve Kötü Muamele Nedeniyle Devlet Tarafından Ödenen Tazminatların, Bu Suçların Failinden veya Soruşturmayı Gereği Gibi Yapmayan Kamu Görevlisinden Tahsili İçin Rücu Yolunun Etkili Bir Şekilde kullanılması.”
“Yaşama Hakkı ve Kötü Muamele İhlallerine Yönelik Etkin Soruşturma Yapılması” ana amacında belirlenen hedefler ise şöyle:
“Soruşturmaların Etkinliğinin Arttırılması, İşkence ve Kötü Muamele Kabul Edilen Eylemlerin Cezasız Kalmamasını Sağlamaya Yönelik Önlemler Alınması, Adli Muayenelerin Yapılması ve Raporların Tanzimi Konusunda İstanbul Protokolü Standartlarının Daha Etkili Bir Şekilde Uygulaması.”
“Özgürlük ve Güvenlik Hakkı İhlallerinin Önlenmesi” ana amacında belinlenen hedefler ise şöyle:
“Tutuklunun tahliyesine ilişkin kararların Derhal Uygulanması, Sınır Dışı İşlemlerinin AİHM İçtihatlarında Belirlenen Standartlara Uygun Gale Getirilmesi, Tutuklama Tedbirinin Ancak Zorunlu Hallerde Uygulanması, tutuklama Kararlarına Karşı Etkili Başvuru Yolunun Getirilmesi, Gözaltına Alınan Kişilerin İvedi Bir Şekilde Yetkili Adli Makam Önüne Çıkarılması, Hukuka Aykırı İçeren Gözaltı veya Tutuklamaya Maruz Kalmış Kişilere Tazminat Ödenmesine İlişkin Etkin Başvuru Yolunun Sağlanması.”
“Makul Sürede Yargılanmanın Sağlanması” ana amacında belirlenen hedefler ise şöyle:
“Makul Sürede Yargılamaya Engel Olan Yapısal Sorunların Çözümü, Yargılamaların Makul Sürede Tamamlanması İçin Proje Yürütülmesi ve Etkin İç Hukuk Yolu Oluşturulması.”
“Mahkemeye Erişim Hakkının Etkin Bir Şekilde Sağlanması” ana amacında belirlenen hedefler ise şöyle:
“Adil Yardım Sisteminin Gözden Geçirilmesi.
“Savunmanın Etkinliğinin Arttırılması” ana amacında belirlenen hedefler ise şöyle:
“Gözaltı Aşamasında Zorunlu Müdafiliğin Etkin Biçimde Uygulanmasının Sağlanması, Hukuka Aykırı Elde Edilen Delillerin Yargılamada Dikkate Alınmamasının Sağlanması, Kararların Gerekçeli Yazılmasının etkin Bir Şekilde Sağlanması, Masumiyet Karinesi İlkesinin İhlaline Yol Açan Uygulamadan Kaynaklı Sorunların Giderilmesi, Yargısal Uygulamalarda Silahların Eşitliğin İlkesinin Güçlendirilmesi, İdari Yargıda Davanın Esasına İlişkin Ara Kararların ve Bunlara İlişkin Cevapların Taraflara Tebliğinin Sağlanması, 2577 sayılı İdare Yargılama Usulü Kanununun 20 inci maddesinin üçüncü fıkrası Uyarınca Gizli Olduğu Gerekçesiyle Mahkemelere Bilgi ve Belge Verilmemesi ile İdarece Sunulan Gizli İbareli Belgelerin Davacı Tarafa Tebliğ Edilmeksizin Hüküm Tesis Edilmesi Sorunun Ortadan Kaldırılması, Tanık İfadelerinde Çapraz Sorgu Yönteminin Kullanımının Geliştirilmesi.”