Balıkesir’in Ayvalık ilçesinde, Sosyal Sigortalar Kurumu Müdürü Mehmet Özkaya, SGK’nın ülke genelindeki çalışmaları kapsamında kayıt dışı istihdamla mücadelenin bu yıl daha da genişletilerek süreceğini söyledi.
Sigortasız işçi çalıştırma durumunda olduğu gibi, çalışma sürelerinin veya ödenen ücretlerin eksik bildirilmesi de kayıt dışı istihdam olarak değerlendirildiğini ifade eden SGK Ayvalık Müdürü Özkaya, “Kayıt dışı istihdama sebep olan birçok etkenden bir tanesi de çalışanların ve işverenlerin sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklanan hak ve yükümlülüklerini yeterince bilmemeleri ve sosyal güvenliğin önemi konusunda yeterli bilinç seviyesine sahip olmamalarıdır. Bu sebeple Sosyal Güvenlik Kurumu olarak, rehberlik anlayışını esas alan bir yöntem ile kayıtlı istihdamı teşvik etmeye çalışmaktayız. Kurumun denetim ile temel hedefi işverenlere idari para cezası vererek gelirlerini artırmak değildir. Kurum, esas olarak işverenleri sosyal güvenlik mevzuatı ile ilgili yükümlülükleri konusunda bilgilendirerek, mevzuatın uygulanması aşamasındaki sorunları en aza indirmeye çalışmaktadır” dedi.
Kayıt dışı istihdamın çalışan üzerindeki etkilerini sıralayan Mehmet Özkaya, “Kayıt dışı çalışan işçinin emekli olma hakkı yoktur. Herhangi bir sebeple sakatlanıp çalışamaz duruma gelindiğinde malullük aylığından yararlanılamaz. İşsiz kalması durumunda işsizlik sigortasından faydalanamaz. Genel sağlık sigortası primlerini kendileri ödemek zorunda kalabilir. İş kazası ve meslek hastalığı halinde haklardan yararlanamama riskleri çok yüksektir. Ücret ve diğer sosyal haklar konusunda Kanunların sağladığı korumadan yoksun kalır. İhbar ve kıdem tazminatı, yıllık izin, haftalık izin, doğum izni gibi haklardan faydalanamazlar” ifadelerini kullandı.
Kayıt dışı istihdamın işveren üzerinde de önemli etkileri olduğunu vurgulayan Özkaya, “Yapılacak denetimler ve tespitler sonucu yüksek tutarlarda idari para cezası uygulanır. Bunun sonucunda işyerinin kapanması riski de vardır. Ayrıca bu çalışmalara ait primler gecikme cezası ve faiziyle birlikte tahsil edilir. Bu işyerlerinin yararlanmakta olduğu sigorta prim teşvikleri durdurulur. Devlet ve özel sektör tarafından sağlanan teşvikler ile hibe ve kredi avantajlarından faydalanılamaz. Vergi avantajı sağlayan indirim ve gider yazma gibi avantajlardan yararlanma hakkı yoktur. Yaşanacak iş kazası ve meslek hastalıkları karşısında devlete ve işçilere karşı ağır idari ve adli yükümlülükler doğar. Haksız rekabete neden olur ve piyasa dengesinin bozulmasına zemin hazırlar. İşyerinde çalışanların verimliliği ve motivasyonu azalır. Ölçek ekonomilerden yararlanılamadığından büyüyemezler, marka oluşturma ve pazarda yer edinme şansları azalır. Çalışanlar Kayıt dışı istihdam edildiklerini düşündüklerinde veya kayıt dışı çalıştırıldığında Sosyal Güvenlik Kurumuna; Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi üzerinden ALO 170’ yi 7 gün 24 saat arayarak, en yakın Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü ya da Sosyal Güvenlik Merkezine şikâyet yolu ile başvurabildiği gibi her türlü istek, şikâyet, ihbar, görüş ve önerileri CİMER yani Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi üzerinden Kurumumuza bildirimde bulunabilirler. Kayıt dışı çalıştırılma unsurlarının olmadığı işyerlerinde Kurumumuz tarafından işverenlere yönelik çeşitli sigorta prim teşviklerin olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Sigorta primi teşvikleri; ülkemizde istihdamın ve üretimin arttırılması, kayıt dışı istihdamın engellenmesi, bölgesel gelişmişlik farklarının azaltılması, engelli istihdamının artırılması, genç ve kadınların işgücüne katılımının artırılması gibi amaçlarla işverenlerin ödemeleri gereken sigorta primlerinin belirli oranda ve sürede Devletçe karşılanması anlamına gelmektedir. Genel olarak uygulanan bu teşviklerden yararlanabilmeleri için işverenlerin sigortasız işçi çalıştırmamak, SGK’ya verilmesi gereken bildirgeleri zamanında vermek, primlerini düzenli ve zamanında ödemek, sahte sigortalı bildiriminde bulunmamak gibi temel yükümlülükleri yerine getirmeleri gerekmektedir. Bunun yanında her bir teşvik uygulaması için farklı bazı özel şartlar da söz konusudur. Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından işverenlerin yararlanabileceği 22 tane sigorta prim teşviki mevcut" dedi.
