Bartın Üniversitesinde yapılan araştırmalar neticesinde Türkiye’deki porsuk ağaçlarında kanser ilaçlarının üretiminde dışa bağımlılığı azaltacak düzeyde antikanser bileşik olan Taxol maddesinin var olduğu tespit edildi.
Bartın Üniversitesi Bartın Orman Fakültesi Silvikültür Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Halil Barış Özel ile Marmara Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünde görevli Dr. Mesut Tandoğan tarafından yapılan araştırmalar sonucunda Türkiye’deki Porsuk ağaçlarında antikanser bileşik olan Taxol maddesinden bol miktarda tespit edildi. Nesli tehlikede olan ve yüzlerce yıl yaşayabilen Porsuk ağaçları üzerinde 4 yıl boyunca süren araştırmalar neticesinde elde edilen bulgularla birlikte Türkiye’deki porsuk ağaçlarında antikanser bileşik olan Taxol maddesinin kanser ilaçlarının üretiminde dışa bağımlılığı azaltacak düzeyde var olduğu ortaya konuldu.
Proje kapsamında Batı Karadeniz ve Marmara Bölgesi’nde 17 adet popülasyonda 4 yıl boyunca gözlem ve ölçümler gerçekleştirilirken porsuk ağacının biyotik ve abiyotik faktörlerin etkisiyle uzun dönemde oluşmuş meşcere özellikleri ve profilleri ortaya çıkarıldı.
Porsuk ağaçlarından alınan yaprak örnekleri laboratuvar ortamlarında incelenerek içeresindeki bileşikler tespit edildi. Türkiye’de yetişen porsuk ağaçlarındaki Taxol miktarının kanser ilaçlarının üretiminde dışa bağımlılığı azaltacak düzeyde olduğu, Taxol içerikleri bakımından en yüksek miktarların ise Bartın-Gölderesi, Düzce-Yığılca-Kurtkayası, İnebolu-Karagöl ve Karabük-Yenice-Kızılkaya popülasyonlarında olduğu kaydedildi.
Prof. Dr. Halil Barış Özel çalışmaya ilişkin açıklamasında, “Son iklim değişikliğinin etkileri, diğer biyotik ve abiyotik faktörlerinde etkisi ile birlikte nesli tehlike altına giren ağaç türlerimizden bir tanesi olan, diğer taraftan da ormanların sağlığı, kalitesi, stabilitesi ve toprak koruma açısından da çok önemli bir tür olan porsuğun ekolojik koşulları, meşçere özellikleri ve bu türümüzden elde edilen Taxol maddesinin içeriklerinin belirlenmesiyle ilgili bir çalışma gerçekleştirdik. ABD ve Avrupa’da bu cinsin diğer türlerinden çeşitli kanser hastalıklarının tedavisinde kullanılan ilaçlarda etken madde olarak Taxol ismi verilen bir madde üretiliyor. Ülkemizde yayılış yapılan Taxus baccata ismini verdiğimiz porsuk türümüzde de bu Taxol maddesinin olduğu birçok eski literatürde yaptığımız taramalarla biz bunu belirledik ve bu konunun üzerine gittik. Batı Karadeniz ve Marmara bölgesinde tamamen kendi imkanlarımızla gerçekleştirdiğimiz araştırma kapsamında 17 tane popilasyonu inceledik. Ve 17 popilasyonda bulundukları ormanların ekolojik özellikleri, meşçere özelliklerini belirledik. Hem türün neslinin korunması açısından hem de ibrelerinden yararlanarak araştırma amaçlı ve tamamen akretide edilmiş laboratuvarlarda test ettirerek Taxol içeriklerini belirledik. Yapmış olduğumuz çalışma sonucunda Taxol içerikleri açısından ve türün neslinin devamlılığının sağlanması açısından biz 1’inci sırada Bartın Gölderesi orjinini, 2’nci sırada Düzce Yığılca-Kurtkaya orjinini, 3üncü sırada İnebolu Karaköy orjinini ve 4’üncü sırada da yine Karabük Yenice-Kızılaya orjinlerinde Taxol içeriklerinin yüksek olduğunu belirledik” dedi.
Türkiye’deki porsuk ağaçlarında Taxol içeriğinin oldukça bol miktarda olduğuna da değinen Prof. Dr. Özel, “Bu Taxol maddesi porsuk ağacının doğasında var olan bir madde. Ve bunun var olduğunu biz biliyoruz. Bu maddenin en az Amerika’da ve Avrupa’da bu cinsin doğal olarak yayılışını yapan türlerinde olduğu kadar iyi ve yüksek miktarda olduğunu bu çalışmayla tespit ettik. Bundan elde edilecek en önemli faydalar hem türün neslinin garanti altına alınması ve gelecek kuşaklara aktarılması açısından gen kaynaklarının oluşturulması hem de Taxol içeriği bakımından bunların generatik ve vejatatif yöntemlerle tohum, çelik, aşı kalemi gibi yöntemlerle veya biyoteknolojik olarak doku kültürü gibi yöntemlerle üretilerek ortak bir gen bahçesinin kurulması. Bu gen bahçesindeki bireylerin yetiştirilerek kontrollü bir şekilde toplanacak ibre örneklerinden Taxol maddesinin üretilmesiyle ülkemizde tamamen yerli, tamamen milli ve bu hastalığın çeşitli türleri ile mücadele eden insanların tedavileri için kullanılan ilaçların etken maddesi olarak daha ucuz ve daha değerli bu maddenin kullanılabilirliği açısından eczacılık bilimine, tıp bilimine, biyokimya bilimine, biyoteknoloji bilimine hizmet edebilecek temel ve uygulanabilir bilgileri üretmeyi amaçladık ve bunu başardık. Bunun ülkemize ve yüce milletimize sonuçlarının hayırlı olmasını diliyorum” İfadelerini kullandı.
