Dünyayı etkisi altına alan yeni tip Korona virüs (Covid-19) nedeniyle Müslümanların en önemli ibadetlerinden biri olan hac ziyaretine bu yıl yurt dışından hacı kabul edilmeyeceği açıklaması Türkiye’deki hac malzemeleri satıcıları mağdur oldu.
Dünyada Korona virüs bilançosu hala devam ediyor. Virüs nedeniyle dünya genelinde vatandaşlar aylardır kendilerini evlere izole etti. Bu süreç hem Türkiye hem de dünya ekonomisine oldukça olumsuz etkilerken, bazı esnaf yeni normalleşme süreci ile yeniden toparlamaya çalışıyor. Bu esnaf arasında yer alan hac malzemeleri satan yerler de uzun bir aradan sonra yeniden dükkânlarını açarken, bu yıl gerçekleşmesi gereken hac ve umrelerle mağduriyetlerinin giderilmesini bekliyordu. Ancak Covid-19 nedeniyle Suudi Arabistan tarafından bu yıl yurt dışından hac ziyaretinin kabul edilmeyeceğinin açıklanması, geçimini bu sektörden sağlayanları yine zorluğa soktu.
“Ülkede ilk önce bizi vurdu”
Yaklaşık 20 yıldır Eskişehir’de hac malzemesi satıcısı olan Cahide Bostan, Covid-19 ve yeni normalleşme sürecinde yaşanan sektörün zorluklarını dile getirdi. Bostan, “Bu süreç ülkemize gelmeden önce ilk önce sekteye uğrayan sektör belki de hac malzemeleri veya hac umre turizmi ile ilgilenen sektördü. Çünkü Diyanet ve özel sektörler tarafından 27 Şubata ülkemizde umre için yapılan tüm uçuşlar duruldu. Onun akabinde ülkemize umreciler geldi, karantinada kaldı. Hep birlikte bu süreci takip ettik. Akabinde 11 Mart’ta ülkemizde korona görülmesiyle birlikte bunun devamında da 16 Mart’ta biz merkezimizi ve şubemizi kapattık. Yeni normale geçinceye kadar 1 Haziran’a kadar aralıklarla 1-2 saatlik açmanın dışında kapalıydık. Bununla birlikte 1 Haziranda açıldığımızda tabi ki tüm ülkede olduğu gibi bizim için de hiçbir şey normal değildi, süreç tamamen durmuştu. Bizim için Şubat umreleri Mart umreleri ve sektörde önemli bir yer tutan Ramazan umreleri tamamen iptal olmuştu. Bununla birlikte hac olma ihtimali üzerinde duruluyordu, ama 23 Haziran’da aldığımız habere göre hac da iptal edildi. Dolayısıyla birbirine bir lokomotif gibi bağlayan bir sürü sektör, hac malzemeleri üzerine bir sürü kalem, çok ciddi anlamda hem üretici hem satıcı anlamında etkilendi” diye konuştu.
“Ufkumuz karanlık ve sektör durma noktasında”
Uzun zamandır hacın iptal edilmesi dünya gündemde yer alırken, son yapılan açıklamayla iptal hakkında duyurulan kesin kararı, dünya Müslümanları üzerken hac malzemeleri satıcının beline büktü. Karar değerlendiren Cahide Bostan, “Böyle bir şeyi tabi ki beklemiyorduk. Tüm dünya gibi biz de beklemiyorduk. Ama şöyle bir şey var ki bir sürü sektör çok etkilendi tabi ki. Bazı sektörler yeni normalle beraber en azından toparlanma sürecine veya ne yaparız sürecine girdiler, ama biz açtığımızda hem olmayan umreler vardı, hem de önümüzdeki birkaç ayımızı etkileyecek hac yoktu. Ve akabinde umrelerin ne zaman açılacağını bunun ne zaman canlanacağı konusunda bir fikrimiz yok. Bu süreçte tabii ki devletimiz, yöneticilerimiz bir takım önlemler alıyor. Bunlardan faydalanmaya çalışıyoruz, ama net bir şey olmadığı için maalesef ufkumuz karanlık ve sektör durma noktasında” diye belirtti.
Yeniden açılan camiler az da olsa umut veriyor
Cahide Bostan, içinde olduğu bu zorlu süreçte nasıl ayakta kaldığı anlattı. Bostan, “Siz nasıl devam ediyorsunuz derseniz; biz mesela personelimizin yarısı şu an ücretsiz izinde. Onun dışında hac malzemelerinin ana aktörlerinin dışında yardımcı şeyler, hediyelik eşyalar, Kur’an-ı Kerimler, tablolar, biblolar gibi bir takım küçük şeylerle en azından dükkânımızı kapatmamaya çalışıyoruz. Camiiler biliyorsunuz daha önce ikindi ve öğle namazlarında ibadete açılmıştı. Camilere şu anda seccadesiz gidilmiyor. Yani ufak da olsa can suyu niteliği taşımayan bir hareketlilik olabilir yani. İnsanalar seccadeye gereksinim duyabilirler, ama bu çok yüzeysel bir şey. Çünkü biz bu işi toptancı olarak yapıyoruz ve ciddi sayılarda ciddi tüketimler söz konusuyken bugün nerdeyse sıfırlandı” dedi.
“Sektöre özel bir federasyona çok ihtiyacı var”
Bostan, ülke genelinde bu sektörle uğraşan birçok vatandaş varken, sadece bu sektöründe isteklerini dile getirecek bir dernek veya federasyonun olması gerektiği dile getirdi. Cahide Bostan, “Bu süreçle birlikte biz şunu gördük ki; ülkemizde 81 ilinde çeşitli büyüklüklerde şehrin büyüklüğüne ihtiyaca göre her şehirde veya birçok ilçede hac malzemecisi var. Ama hac malzemecilerinin ortak dertlerini dile getirebilecek herhangi bir dernek, vakıf, federasyonumuz yok. Tabii ki her birimiz ticaret odalarına ve esnaf odalarına kayıtlı birer üyeyiz. Birer işletmeyiz. Ama bununla birlikte sesimizi gür bir şekilde, yöneticilere iletecek maalesef bir merci yok. Bireysel bir takım çalışmalarla bir takım yardım çağrılarında bulunulabilir. Herhangi sesimizi duyurabilecek bir derneğimiz bir federasyonumuz olsaydı, bu süreç hem hac ve umre turizmi yapan işletmeler adına veya bu noktada malzeme temin eden işletmeler adına süreç daha kolay olabilirdi. Veya dertlerini tek başına değil de topluca dile getirmek, topluca çözüm önerilerine ulaşabilmek, istişarenin faydalarından yararlanabilmek adına çok daha güzel olurdu. Umarım buna sebep olur” diye aktardı.
Yine umutlular
Cahide Bostan, virüslü bu zor sürecin bir an önce geçmesinin beklediğini dile getirerek konuşmasını şöyle noktaladı:
“Biz bireysel olarak şunu düşünüyoruz; kendi öz sermayesi güçlü kurumlar buna dayanmaya çalışacak, idare etmeye çalışacak. Çünkü onlarında süreç içerisinde müşterisi olmadığı gibi, hac umre devam etmediği gibi, devam eden kiraları, devam eden personel ödemeleri var, devam eden bazı giderleri geçmişten gelen ödemeleri var. Bunları kendi öz sermayeleri ile kurtarmaya çalışıyor insanlar. İnşallah geçecektir, tez vakitte geçer umut ediyoruz.”
