Eskişehir şehir merkezinde geçmişten kalan ve yıllardır sıcak su çıkan tek tulumba, oluşturduğu nostaljik görüntünün yanında yarım asırdır esnafın gündelik işlerindeki ihtiyacını karşılıyor.
Asmaaltı sokağında bulunan tulumba, uzun yıllardır çevredeki esnafın gözdesi olmaya devam ediyor. Eskiden bu sokaklardaki daha sık görülen tulumbalar artık neredeyse yok oldu. Ancak yıllardır bu sokakta ilk günkü gibi esnafa hizmet eden tulumba, çevredekiler tarafından titizlikle korunuyor. Çevredekilerin gündelik özellikle sıcak su ihtiyacını tamamen karşılayan ve tarih mirası olan tulumbaya esnaf gözü bebeği gibi bakarak gerektiğinde tüm tamirat işlemlerini birlikte karşılıyorlar. Bazı iddialara göre, geçmişi Bizans dönemine kadar dayanan ve o zamanlardan bugüne kadar şifalı olduğuna inanılan tulumbadan, yaz veya kışı fark etmeden aralıksız yaklaşık 30 derece sıcak su akıyor. Nadiren rastlanan tulumbalardan birinin kıymetini bilen esnaf, bu mirası gelecek nesillere aktarmakta kararlı görünüyor.
Babasının elini tutarak buraya gelip çocukluğundan beri bu sokakta bulunan ve belirtilen tulumbadan hizmet alan Eskişehir Ayakkabıcılar Odası Başkanı Nejat Madenoğlu, tarihsel mirası olan tulumbayı, o dönemlerde kullandığı ve ondan da öncesinde babası gibi birçok esnafın kullandığına şahitlik etti. Başkan Nejat Madenoğlu, konu ile ilgili bilgi aktarırken, “Çarşıda çok eskiden beri bulunmaktayız. Çocukluğum zamanında burada ayakkabıcılar, saraçlar, ayakkabı tamircileri bulunmaktaydı. Onlar da bu tulumbanın çalıştığını söylerlerdi. Tabii çocukluğum dersek en az 60-65 yıldır bu tulumba çalışıyor. Ara sıra bozulduğunda esnaf tarafından ya tamir ediliyor ya da gerekli malzemesinin yenisi taktırılıyor. Bütün komşularımız bu tulumbayı kullanıyor. Belediyenin yapmış olduğu analizlerde suyun içilebilir olduğu çıkmıştır, ama biz tavsiye etmiyoruz. Çünkü bazen kumlu su çıkıyor. Kuyu 15 metre derinliğinde. Bu su oradan çıkıyor. 15-20 saniye çektiğimizde sıcak suya ulaşıyoruz. Esas sıcak su 9 metredeymiş, ama buraya gelene kadar su sıcaklığını kaybediyor. Yine de el yakacak derece de oluyor. Daha öncesinde burada bulunan hamamlar da şifa için bu suyu kullanıyormuş. Sıcak su her yerde faydalı ama hamalar da kullanıldığına göre muhakkak bir faydası var. Bizim zamanımızda sporcular idmanlardan sonra bu suyu kullanarak duş alır, dinlenirlerdi. Onları yaşadık ve gördük” diye konuştu.
Esnaflar el birliğiyle ayakta tutuyor
Eskiden bu sokaklarda çok sayıda tulumba bulunduğu, ancak zaman geçtikçe bazıları yetkililer tarafından yıkıldığı anlatan Nejat Madenoğlu, artık esnafın şebeke suyuna yönelmesi nedeniyle yok olmaya yüz tutan tulumbalardan kalan sonuncusunu çevre esnaf tarafından adeta gözü gibi baktığı belitti. Madenoğlu, “Bir tane kaldı, ondan da bütün esnaf yaralanıyor. Hatta başka komşular da geliyor. Diğer sokaklardan da gelip kullanıyorlar. Olması iyi bir şey, isteyen istediği zaman su alabiliyor. Dükkânını yıkıyor, malzemesini yıkıyor, çay bardağını, kahve bardağını yıkıyorlar, temizliyorlar. Ama birçok kez tıkanıyor, biz açıyoruz. Tamir olduğu zaman, sapı, kulpu çalındığı zaman veya pistonu bozulduğu zaman biz alıyoruz. Becerebilen arkadaşlar tamir ediyor. Yine bozulursa belki yirminci sefer değişiyor bu tulumba. Biz sokak sakinleri, mahalle sakinleri alıyoruz, çünkü herkes faydalanıyor. Hiç kimseden de bir ücret talep etmiyoruz. Şimdi bunu pistonu bozuk, lastiği bozuk su tutmuyor, kaçıyor. Klapesi bozuk, onu da yapacağız. Söküp değiştireceğiz. Ondan sonra herkes kullanmaya devam edecek.”
Gelecekte gelenlere de bunu miras olarak bırakılacak
Tarih bir eser olarak kalan tulumba, gelecek nesillere geçmişini hatırlatacak. Ancak gün geçtikçe yok olan tulumba kültürünü geleceğe aktarılması gerekirken, Asmaaltı sokak sakinleri bu işi üstlenmiş durumda.
Madenoğlu, tarihi bu tulumbanın ileride buraya esnaf olarak gelenlere bir miras olarak bırakılacağı belirterek, “Tarihi bir eser olarak kaldı. Buradan geçen turistler de görmemişler. 10 -15 yaşındaki çocuklar tulumba nedir bilmiyorlar. Fotoğraflarını çekiyorlar. Anlatmaya çalışıyoruz. Korunması için de etrafını tuğlayla döşettirdik, yaptırdık. Bakın su kaçtığı zaman arkadaş nasıl çekeceğini bilmiyor. Belediyeden analizini yaptırdık, yararlı olduğu, hiçbir zararının olmadığı ortaya çıktı. Şu anda da hali hazırda herkes faydalanmaya devam ediyor, böyle de devam ettiririz diye düşünüyorum. Çünkü sadece bu kaldı, başka da tulumba kalmadı civarda” şekilde konuştu.
“Yaz kış herkesin işine yarıyor”
Asmaaltı sokağın berberlik yapan Murat Tirenk, tulumbayı sıkça kullanan esnaflardan birisi. Kendi dükkânın karşısında bulunan tulumbadan oldukça memnun olduğunu ve işletmenin su ihtiyacının önemli bir kısmını buradan sağladığı belirten Tirenk, “Ben berber olarak bu tulumbadan çok yararlanıyorum ve bütün esnafta aynı şekilde yaralanıyor. Bütün ihtiyaçlarımızı buradan görüyoruz. Bakın şimdi kadın geldi bulaşığını yıkıyor. Ben berber olarak sıcak suyumu alıyorum, bütün esnaf yaralanıyor. Kim yaptıysa bunu Allah razı olsun. Bizim için de gelecek nesil içinde çok iyi olacak. İnşallah yıkmazlar veya başka bir şey olamaz böyle devam eder. Zaten bütün bakımlarını biz yapıyoruz. Bütün esnaflar olarak, mesela arada bir arıza veriyor, bakımlarını biz yapıyoruz. Herkes kullanıyor bunu, ben de berber olarak çok memnunum sokağımda böyle bir tulumbanın olduğu için. Bir de suyun derecesi sıcak yani şebeke suyu gibi soğuk değil, sıcak su akıyor. O da yaz kış herkesin işine yarıyor. Hiçbir şey de olmuyor hep aynı derece de ve devamlı akıyor. 32- 33 derece vardır, çünkü hamam suyu olarak biliyoruz biz, bayağı kaynar su” diye anlattı.
