Mandaların tozlu yolculuğu

Bitlis’in Güroymak ilçesindeki mandaların meralardan serin sulara tozlu yolculuğu ilginç görüntüler ortaya çıkarıyor. Vahit Olcay

Sabahın ilk saatlerinde yüzlerce manda meralara götürülerek otlamaya, oradan da öğle sıcağında sulak alanlara bırakılıyor. Yüzlerce manda, hep birlikte dağdan indikleri sırada meydana gelen tozlu yolculuğun ardından kendilerini serin sulara bırakıyor. Bitlis genelinde bulunan yaklaşık 11 bin mandanın ekonomiye kattığı değerin ise 20 milyon lira civarında olduğu belirtildi. Sığır etine göre daha proteinli olan manda etinin yanı sıra sütü, yoğurdu ve peyniri gibi besin değeri yüksek olan gıdalar da yöre halkı tarafından daha çok rağbet görüyor.

Bitlis Tarım ve Orman İl Müdürü Rıfat Çelik, Bitlis’te manda yetiştiriciliğinin yaygın olduğunu ve yaklaşık 11 bin manda varlığı ile Türkiye’de altıncı sırada olduklarını söyledi. Çelik, “Bu bölgemizde manda yetiştiriciliği çok yaygındır. Bitlis’te 2010 yılı itibari ile manda sayımız 800 civarındaydı. Yine bu yılda Manda Yetiştiriciliği Birliğini kurduk. 2012 yılında kurulan Türkiye Manda Yetiştiricileri Genel Merkezine üye olduk. Bu birliklerin sayesinde ilimizde 800 olan manda sayımız 2019 yılı sonu itibari ile yaklaşık olarak 11 bin adete ulaşmıştır. Yaklaşık olarak 11 bin adet mandamızdan biz her sene 4 bin ton süt elde ederiz. Bu ürettiğimiz sütlerden manda yoğurdu, peyniri ve tereyağı gibi mamul ve yarı mamul ürünlerden ilimize yaklaşık olarak 20 milyon TL civarında katma değer sağlanmaktadır” dedi.

Ayrıca manda etinin diğer sığır ırklarına göre daha çok protein barındırdığını dile getiren Çelik, aynı şekilde sütü de diğer sığır sütlerine göre daha yağlı olduğunu belirtti. Çelik, “Tarım ve Orman Bakanlığımız Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğümüzce (TAGEM) mandacılığı geliştirme adına uygulamakta olduğumuz ‘Halk Elinde Anadolu Mandası Islahı’ adlı ulusal bir projemiz var. Biz bu proje kapsamında yaklaşık olarak 450 üreticimizle 3 bin 20 adet mandamızı takip etmekteyiz.

Bu ıslah çalışmalarını Muş Alparslan Üniversitesinde görev yapan öğretim görevlisi bir kardeşimizle beraber yürütüyoruz. Buradaki amaç Anadolu mandasını korumak, ıslah etmek, döl ve ırk verimini arttırmaktır. Bakanlığımız her sene tarımsal üretimdeki faaliyet kollarında verdiği primlerin yanı sıra manda yetiştiricilerine de prim desteği sağlamaktayız. Birincisi anaç manda yetiştirenlere manda başına 250 TL olmak üzere her sene aşağı yukarı 1 milyon TL’den fazla destekleme ödemesi yapmaktayız.

Yine aynı şekilde bu anaç mandaların yavruları için de ayrıca destek olmaktadır. Bu desteğimiz geçen sene itibari ile birinci dönem 500 binin üstünde bir destekleme ödemesi yaptık. Bu desteği yılda iki defa yapıyoruz. ‘Halk Elinde Anadolu Mandası Islah Projesi’ kapsamında çiftçilerimize özelden elimizde ıslah amaçlı tuttuğumuz anaç mandalarına da ayrıca hayvan başına 850 TL destek veriyoruz. Geçen yıl itibari ile 2 milyon 700 bin TL destek ödemesi yapmışız” diye konuştu.

Bitlis Damızlık Manda Yetiştiricileri Başkan Yardımcısı Piran Kardaş da 650 üyesi bulunan birliğin 2010 yılında kurulduğunu belirterek, “Bu üyelerimizden 450 tanesi Halk Elinde Anadolu Mandası Islah Projesinden faydalanmaktadır. 900 başla başladığımız manda sayımız şu anda 11 bine ulaştı. Projede olan manda sayımız ise 3 bin 27 adettir. Olmazsa olmaz dediğimiz sazlık alanımız var. Süt verimlerimiz de maksimum hayvanlardan aldığımız 6 ile 7 litre arasında değişmektedir. 10 litre aldığımız hayvanlarımız da var. Bunu yıllık bazda seleksiyon yaparak iyi bir konuma getirmeyi düşünüyoruz. Seleksiyon dediğimiz olay, süt veriminin düşük olduğu mandayı elimizden çıkarıp alttan yetişen hayvanları alıp daha da iyi bir yetiştirmeyle devamını sağlamış oluyoruz” şeklinde konuştu.