Z Kuşağının emeklilik maaşını hesaplama esasları

Türkiye Gazetesi yazarı İsa Karakaş `Z Kuşağının emeklilik maaşını hesaplama esasları` başlıklı bir yazı kaleme aldı. İşte o yazının detayları...

SGK’dan önce işçilerin-SSK, memurların-Emekli Sandığı, esnaf ve diğer bağımsız çalışanlar ise Bağ-Kur kanununa göre emeklilik maaşı bağlanmaktaydı. Dolayısıyla statü ve dönemlere göre emeklilik maaşları hesaplama esasları farklılık göstermektedir.

2008 yılı Ekim ayı başı itibarıyla yürürlüğe giren SGK (5510 sayılı) Kanun ile tüm sigortalılar için yeni bir sistem getirilmiştir. Bu sistem ilk defa 2008/Ekim ayı başından itibaren sigortalı olanlara uygulanmaktadır. Dolayısıyla Z Kuşağının emeklilik işlemleri de bu yeni sisteme göre yapılacaktır. Z Kuşağının geçmiş dönemlerdeki SSK, Emekli Sandığı ve Bağ-Kur kapsamında çalışmaları olmayacağından emeklilik aylıklarının hesaplanması daha yalın ve kolay olacaktır. Bu açıdan kendi kendilerine emeklilik planlamalarını uzman yardımı olmadan da yapabileceklerdir. Okuyucularımızın taleplerine binaen Z Kuşağına münhasıran emeklilik ile ilgili esaslara ilk defa bu yazımızda yer verilmiştir.

Z Kuşağı, ilk defa 2008/Ekim ayından sonra sigortalı olacağından bunlar için artık SSK, Bağ-Kur ya da Emekli Sandığı sigortalılığı söz konusu olmayıp (4/1-a), (4/1-b) ve (4/1-c) sigortalılıkları söz konusu olacaktır. Belirtilen yeni statülerden birden fazlasına tabi olarak çalışan veya prim ödeyen sigortalıların, emeklilik (yaşlılık) aylığı sigortalılık süresi içinde en fazla sigortalılığının geçtiği, hizmetlerin eşitliği hâlinde ise son tabi oldukları, malullük ve ölüm sigortalarına ilişkin aylıkları ise en son tabi oldukları, statüye göre bağlanmaktadır.

Keza bu yeni durumda Hizmetlerin Birleştirilmesi Kanunu uygulanmamaktadır. Bu nedenle son 7 yıllık fiilî hizmet süresi içinde fiilî hizmet süresi fazla olan çalışmaların esas alınması kuralı uygulanmayacaktır. Bu bağlamda Z Kuşağının daha az primle emekli olması için en fazla sigortalılığının geçtiği statünün (4/1-a) olması gerekmektedir.

SGK (5510 sayılı) Kanunda getirilen sistemde emeklilik aylığı; Emeklilik Aylığı=Ortalama Aylık KazançxAylık Bağlama Oranı Formülüyle hesaplanmaktadır. Buna göre sigortalıların 2008/Ekim sonrası çalışmalarına ait prime esas kazançları güncelleme katsayısı ile emeklilik (tahsis) talep veya ölüm yılına güncellenmektedir. Güncelleme katsayısı, her yılın Aralık ayına göre TÜİK tarafından açıklanan en son temel yıllı tüketici fiyatları genel indeksindeki değişim oranının %100’ü ile sabit fiyatlarla gayrisafi yurtiçi hasıla gelişme hızının %30’nun toplamına (1) tam sayısının ilave edilmesi sonucunda bulunmaktadır.

Ortalama aylık kazanç (OAK) ise: 2008/Ekim (dâhil) ve sonraki her yıla ait prime esas kazancın, ait olduğu yıldan itibaren aylık talep veya ölüm tarihine kadar geçen yıllar için, her yıl gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek bulunan kazançlar toplamının, 2008/Ekim (dâhil) daha sonraki prim ödeme gün sayısına bölünmek suretiyle hesaplanan ortalama günlük kazancın 30 katı olarak esas alınmaktadır.

Aylık bağlama oranı, sigortalının toplam prim ödeme gün sayısının her 360 günü için %2 olarak uygulanmaktadır. Aylık bağlama oranının hesabında, 360 günden eksik süreler orantılı olarak dikkate alınır ve %90`ı geçmemektedir. .

4/1-a sigortalıları için prim gün sayısı 7200’den az olanlar için çalışma gücü

Kayıp oranının 7200 prim ödeme gün sayısı ile çarpımı sonucu bulunan rakamın %60`a bölünmesi suretiyle hesaplanan gün sayısına göre (Çalışma gücü kaybı oranı x 7200 / %60=ABO’ya esas prim gün sayısı) %40’ı geçmemek üzere tespit edilir. Prim gün sayısı 7200 günden fazla olanlar için ise toplam prim ödeme gün sayısına göre aylık bağlama oranı belirlenir.

4/1-b sigortalıları için prim gün sayısı 9000 günden az olanlar için çalışma gücü kayıp oranının 9000 prim gün sayısı ile çarpımı sonucu bulunan rakamın %60`a bölünmesi suretiyle hesaplanan gün sayısına göre (Çalışma gücü kaybı oranı x 9000 / %60=ABO’ya esas prim gün sayısı) %50’yi geçmemek üzere, tespit edilir. Prim gün sayısı 9000 günden fazla olanlar için ise toplam prim ödeme gün sayısına göre aylık bağlama oranı belirlenir.

Malullük ve ölüm aylıkları için ise 4/1-a sigortalılarından 7200 günden az prim ödeyenler için %40, 4/1-b sigortalılarından 9000 günden az prim ödeyenler için %50’dir. 7200 ve 9000 günden fazla her tam yıl için bu oran %2 oranında artırılmaktadır. Aylık bağlama oranının hesabında, 360 günden eksik süreler orantılı olarak dikkate alınmaktadır.

Emeklilik Aylığı=Ortalama Aylık Kazanç x Aylık Bağlama Oranı formülüne göre hesaplanmaktadır. Buna göre hesaplanan yaşlılık, malullük veya ölüm aylığı; sigortalının çalışma süreleri için prime esas günlük kazanç alt sınırları dikkate alınarak, talep veya ölüm yılına ait ocak ayı itibarıyla belirlenen ortalama aylık kazancının %35’inden, sigortalının talep veya ölüm tarihinde bakmakla yükümlü olduğu eşi veya çocuğu varsa %40’ından hesaplanan alt sınır aylığından az olmayacaktır.

Bu şekilde hesaplanan ölüm veya malullük aylığı, emeklilik talep veya ölüm yılından önceki yılın Aralık ödeme döneminde 4/1-a ve 4/1-b kapsamındaki sigortalılar için dosya bazında ödenen en düşük emeklilik (yaşlılık) aylığından az olamayacaktır.

Hesaplanan aylık, tahsis talep veya ölüm yılına ait Ocak aylığı olup, aylığın başlangıç tarihi yılın ilk 6 aylık döneminde ise Ocak ödeme dönemi için aylıklara uygulanan artış oranı kadar, yılın ikinci 6 aylık dönemin ise öncelikle Ocak ödeme dönemi, daha sonra Temmuz ödeme dönemi için aylıklara uygulanan artış oranları kadar artırılarak, sigortalının aylık başlangıç tarihindeki aylığı hesaplanacaktır.

Netice itibarıyla Z Kuşağının aylık bağlama oranları düşük olduğundan yüksek maaş üzerinden daha çok çalıştıkça emekli aylıklarının yüksek olacağını söyleyebiliriz. Bunun için de uzun süreli sigortalı çalışmaları, fazla mesai, genel ve resmî tatillerdeki çalışma ücretleri ile diğer tüm ücret eklentilerinin SGK’ya bildirilip bildirilmediğini kontrol etmeleri hayati öneme sahip bulunmaktadır. Aksi takdirde komik emekli aylıkları ile karşı karşıya kalacaklardır.