Anemurium Antik kentinde Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Selçuk Üniversitesi adına Kazı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Tekocak başkanlığında birçok farklı disiplin ve üniversitelerden akademisyen ve öğrencilerinden oluşan bir ekip tarafından kazı, araştırma ve restorasyon çalışmaları artık yıl boyunca aralıksız sürüyor. Bu çalışmalar başta T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Türk Tarih Kurumu, Konya Selçuk Üniversitesi, belediyeler ve özel sponsorların desteğiyle yürütülüyor. Çalışmaların başladığı 2016 ile 2018 yılları arasında daha çok yüzey taraması yapılan antik kentte son 4 yılda ise hem kazı hem de konservasyon ve restorasyon çalışmaları bir arada yapılıyor.
Hamamlar, kiliseler, palestra, tiyatro, odeion gibi yapıların yanı sıra dünyanın en zengin nekropol (mezarlık) alanına sahip olan antik kent bir taraftan da yerli ve yabancı ziyaretçilerini ağırlıyor. Günümüze ulaşan bu kalıntıların büyük çoğunluğunun sağlam vaziyette olması kentin Antik Çağ’daki görkem ve ihtişamını gözler önüne seriyor.
Kazı Başkanlığını Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Tekocak'ın yaptığı antik kentte, 1950’li yıllardan bu yana denizin yaklaşık 50 metre kıyıya doğru gelmesi nedeniyle su altında kaldığı değerlendirilen antik liman da eğitimli arkeolog dalgıçlar tarafından aranıyor. Liman ile ilgili izler aranırken ayrıca denizin dibindeki diğer kültür varlıkları da kayıtlara geçiriliyor.
"Dünya üzerindeki en zengin nekropol alanına sahip kentlerden birisidir"
İHA muhabirine bilgi veren Kazı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Tekocak, "İçinde bulunduğumuz kent, Anemurium Antik kenti olarak geçiyor. Antik çağda Dağlık Kilikya olarak adlandırılan bölgenin en büyük ve en önemli liman kentlerinden biriydi. Diğer bir ifadeyle doğudan batıya, kuzeyden güneye tam bir kavşak noktasıydı.
Antik Çağ’da Doğu Akdeniz deniz ticaret güzergahında olması sebebiyle de doğu ve batı dünyası arasında ticareti yapılan ürünlerin taşınmasında kullanılan gemilerin uğrak noktalarından biriydi. Ayrıca Kıbrıs’ın da Anadolu ve diğer yerleşimlerle olan ilişkisini sağlayan bir liman kenti olma özelliğine sahipti. Bu yönüyle antik dönemde Anamur Ovası için bir pazar yeri ve idari merkez olan kent Kıbrıs'a olan yakınlığı sebebiyle de bir ticaret merkezi rolü üstlenmiştir. Bu sebeplerle Hellenistik ve Roma Dönemlerinde, dağda yaşayan komşu kabilelerin ve Akdeniz'de yaşayan korsanların sık sık istilalarına maruz kalmıştır. Bugüne kadar yapılan araştırmalarda kentle ilgili ilk bilgilere Milattan Önce 4. yüzyılda rastlanmaktadır. Ancak kentin tam olarak ilk kez ne zaman kurulduğu bilinmemekle birlikte geçmişinin Milattan Önce 2. bin yıla kadar uzandığı düşünülmektedir. Ama kentte bulunan kalıntılara ait en erken örnek milattan önce ikinci yüzyıla ait Hellenistik bir sur duvarıdır.
Kentten bahseden ilk kişi ise Albay F. Beaufort’tur. 1811 yılında kenti ziyaret etmiştir. Anemurium Antik kentinde akropol, nekropol alanı ve bizim aşağı şehir diye adlandırdığımız kamusal yapıların olduğu alanlar var. Kent oldukça büyük olup yaklaşık 600 dönümlük bir arazi üzerine kurulmuş. Gördüğünüz üzere büyük bir şans ki üzerine modern bir yerleşim kurulmamıştır.
Kentte 5 adet hamam, 5 adet kilise, kuleler, su kemerleri, mezarlar, tiyatro, edeon gibi birçok yapı bulunmaktadır. Akropol kısmı çok çalışılmamış ama orada da birçok yapı olduğunu biliyoruz. Anadolu’da belki de dünya üzerindeki en zengin nekropol alanına sahip olan kentte yaklaşık 350’ye yakın Roma Tonozlu Mezarı bulunmakta olup bunların büyük çoğunluğu ayakta. Burası adeta bir zaman tüneli gibi. Antik kente bastığınızdan itibaren 2 bin yıl öncesine gidiyorsunuz" dedi.
"Denizin 50 metre kadar karaya doğru geldiğini biliyoruz"
Antik kentte aynı anda iki ayrı çalışma yürüttüklerini anımsatan Prof. Dr. Tekocak, "Bunlardan ikincisi de su altı çalışmaları. Su altı araştırmalarını Sütçü İmam Üniversitesi Su Altı Anabilim Dalı'ından ekibimize dahil olan Doç. Dr. Oktay Dumankaya ve ekibi tarafından yürütülüyor. Antik kentimiz bir liman kentiydi ama o çağda liman olarak kullanılan alanın tam olarak neresi olduğunu henüz bilmiyoruz. Biz Anemurium’da sualtı araştırmalarında iki farklı çalışma yürütüyoruz. Bunlardan ilki su altında kalmış olan kültür varlıklarının tespit ve belgelenmesi. Bunun için tespit edilen mimari parçaların fotoğraflama, envanterleme ve koordinatlandırma çalışmaları yapılıyor. İkincisi ise antik limanın neresi olabileceği yönündeki araştırmalarımız. Bu kapsamda su altı arkeolojisi yapan ve dalgıç eğitimi alan ekip üyelerimizce su altı tarama çalışmaları profesyonelce yürütülüyor. Elimizdeki raporlardan denizin 1950’li yıllardan bugüne yaklaşık 50 metre karaya geldiğini biliyoruz.
Su altında farklı tipte yapılara ait birçok mimari parça olduğunu görüyoruz. Ama ne yazık ki bunların ne tür bir mimari yapıya ait olduklarını henüz bilmiyoruz. Yani bunlar bir tapınağa mı yoksa liman caddesine mi ya da günümüzdeki antrepolar düşünebileceğimiz bir granarium olup olmadıklarını henüz kesin olarak bilmiyoruz. Bunlar hakkındaki kesin bilgileri halen yürütmekte olduğumuz çalışmalar neticesinde elde edilen verilerin değerlendirilmesi sonucu söyleyebileceğiz. Ama şunu gördük ki bu sahil bugünkü gibi değildi. Daha ilerde olmalıydı, sualtı araştırmalarımız da bize bunu net bir şekilde gösterdi" ifadelerini kullandı.
"Antik kentin limanının nerede olabileceği üzerine çalışma yapıyoruz"
Sütçü İmam Üniversitesi'nden çalışmalara katılan su altı arkeoloğu Çağlar Aktağ da şu ana kadar su altında çeşitli mimarı öğeler tespit ettiklerini aktararak, "Bunları su altı kameraları ile belgeliyoruz. Yerinde ölçülerini alarak koordinatlı bir şekilde çizimlerini yapıyoruz. Daha sonra bunları laboratuvarda bilgisayar ortamında işleyerek raporlarımızı yazacağız. Öncelikle antik kentin limanının nerede olabileceğini belirlemeye dönük çalışmalar yapıyoruz. Bunun için de kentin kıyı hattının ne kadar geride kaldığını belgeliyoruz. Bu çalışmaların ardından Side-Scan Sonar (Yan Taramalı Sonar) cihazlarla olası liman yapılarının kum altında kalıp kalmadığını belgeleyerek tespit çalışmalarını sonlandıracağız" şeklinde konuştu.
Birçok bölgeyi gezen yerli ve yabancı turistler de Mersin-Antalya D 400 karayoluna 1,5 kilometre mesafede olan antik kenti görmeden geçmiyor. Ziyarete gelenler, gezdikleri antik kente hayran kaldıklarını ifade ediyor.
Halil İbrahim Varlı-Hüseyin Yıldız-İrem Koca
