Medipol Mega Üniversite Hastanesi Gastroenteroloji Bölümünden Prof. Dr. Vedat Göral, pandemi döneminde bağışıklığı korumak amacıyla fazla tüketilen baharatların kullanımına ilişkin önemli uyarılarda bulundu. Prof. Dr. Göral, birçok baharatın antimikrobiyal özellik gösterdiğini belirterek “Baharat, yüzyıllardan beri bilinen ve gıdalarla beraber kullanılan, çeşitli bitkilerin; tohum, çekirdek, meyve, çiçek, kabuk, kök ve yaprak gibi kısımlarının kurutulması, öğütülmesi ile elde edilen; gıdalara renk, tat, koku ve lezzet verici olarak katılan doğal bileşiklerdir. Ayrıca baharatların gıda maddelerinde koruyucu olarak kullanımı eski çağlardan beri bilinmektedir. Baharatlar, mikroplarla savaşarak enfeksiyonu önler. Baharatların bilinen bir diğer özelliği ise metabolizmayı güçlendirmesi ve hızlandırmasıdır” dedi.
"Doğru şekilde tüketilmeli"
Yemekleri lezzetlendiren baharatların dikkatli kullanılması gerektiğini ifade eden Prof. Dr. Göral, sözlerine şöyle devam etti: "En faydalı diye bilinen bitkiler bile ilaç gibi görülüp aşırı tüketildiğinde bazen zararlı hale gelebiliyor. Pandemide sırf bağışıklık sistemini güçlendiriyor diye acı biber, karabiber, limon tuzu gibi baharatlara talebin arttığı görülmektedir. Ancak fazla baharat kullanımı bazı sorunlara yol açabilir. Baharatların birçoğunun yararı var gibi görünüyor. Araştırmalara göre acı biber, zencefil ve diğer baharatlar, vücutta iltihabı azaltabilir ve hafif enfeksiyonları tedavi edebilir. Pek çok baharatın soğuk algınlığının süresini azaltabilen, C vitamini kaynağı olduğunu biliyoruz. Herkesin yemeklerde sık sık kullanmayı tercih ettiği baharatlar, aslında insan sağlığına da oldukça faydalıdır. Bağışıklık sistemini güçlendirmede ve vücut direncini arttırarak hastalık oluşumunu engellemede önemli rol oynayan baharatları, doğru yerde ve doğru şekilde tüketerek faydalarını sağlayabiliriz. Kimyon, gaz ve hazımsızlık şikayetinde en çok tercih edilen baharattır. Vanilyanın ruhu dinlendirici etkisi vardır. Karanfil ağız kokusunu giderir ve antibakteriyel özelliği sayesinde diş ve diş eti ağrılarına iyi gelir. Karabiber, ateş düşürücü ve spazm geçiricidir. Aynı zamanda antioksidan ve idrar söktürücüdür".
"Huzursuz bağırsak sendromuna iyi gelebilir"
Prof. Dr. Göral, baharatların antioksidan, antiseptik etkileri nedeniyle hastalıklara karşı koruyucu oldukları için günümüzde sıkça kullanıldığına işaret ederek, "Bağışıklığı güçlendiren birçok baharat vardır. Zencefil, zerdeçal, kekik, kırmızıbiber, karabiber, tarçın en sık kullanılan baharatlardır. Kekik çayı, zencefil çayı, yeşil çay, adaçayı kullanabilirsiniz. Bunların dışında, paprika, biberiye, haşhaş tohumu, muskat, mercanköşk, köri, kişniş, kişniş tohumu, çam fıstığı, çemen otu, çörek otu, fesleğen, kakule, kimyon, kişniş, yabani mercanköşk, susam, sumak, zahter, frenk soğan, chili, frenk maydanozu, anason tohumu, yenibahar gibi baharatlar da çeşitli gıdalarla kullanılmaktadır. Zerdeçalın aktif bileşeni olan curcumin, bazı önemli sağlık özelliklerine sahip olduğu gösterilmiştir. Özel ağrı reseptörlerini bloke ederek irritabl bağırsak sendromunun yani huzursuz bağırsak sendromunun ve genel sindirim rahatsızlığının tedavisinde olumlu etkisi vardır. Ayrıca curcumin uzun süre kullanıldığında, kalın bağırsak kanserini önleme ve tedavi etmede etkili olduğu bilinmektedir” diye konuştu.
"Fazla tüketime bağlı tat alma azalabilir"
Biberli baharatların bazen midede ülser, gastrit ve reflüsü olan hastalarda olumsuzluğa yol açabileceğini belirten Prof. Dr. Göral, "Devamlı acı biber tüketenlerde, midede olumsuzluk çok fazla olmaz. Ara sıra acılı baharat kullananlarda midede rahatsızlık olabilir. Aslında biberde bulunan kapsaisin, ülserlerin en yaygın nedeni olan helicobacteri de engellediği gösterilmiştir. Kapsaisinin ağrı ile ilginç bir ilişkisi vardır. O da kapsaisinin uyuşturma etkisi vardır. Bu nedenle kremde, topikal tedavilerde ya da eklem ve diğer ağrılar için cilt kremi olarak da kullanılır. Acılı baharatlar ülser, gastrit ve reflü hastalığı olanlarda olumsuz etki yapabilir. Zaten ülseriniz varsa, baharatlı yiyeceklerin onları daha kötü hissettirdiğini görebilirsiniz. Baharatlı yiyecekler ayrıca bazı idrar yolu enfeksiyonlarını tahriş edebilir. Burnunuzun akmasına ve gözlerin sulanmasına yol açarak sinüs boşluğunda tahrişe neden olabilir. Özellikle kapsaisin adı verilen bir madde içeren acı biberi, fazla tükettiğiniz zaman tat alma duyunuzun azalmasının yanı sıra vücut ısınızı artırır ve aşırı terleme yapar, metabolizmayı da hızlandırır. Son yıllarda kilo vermek için kullanılan acı biber hapının özelliği de budur" dedi.
Prof. Dr. Göral, baharatların dikkatli tüketilmesi gereken durumları ise şu şekilde sıraladı: "Fazla baharat tüketimi sonucu mide bulantısı, mide ağrısı, ishal sorunları ortaya çıkabilir. Mide rahatsızlığı olanlar baharatlı yemek tüketiminden kaçınmalıdır. Midesi hassas olanlar, ülserliler, damar sertliği olanlar, tansiyon hastaları ve alerjisi olanlar dikkatli olmalıdır. Bazı baharatlar hamilelikte kullanılmaz, düşüklere neden olabilir. Bu açıdan gebelerin baharat kullanırken buna dikkat etmeleri gerekir. Bazı baharatların 2 yaşından küçük çocuklara verilmemesi önerilmektedir. Adaçayı çok tüketen erkeklerde sperm sayıları düşebiliyor. İçinde doğal fito östrojenlerin olması nedeniyle, erkeklerin aşırı miktarda ve çok uzun süreli kullanmaları önerilmez. Kekik ve mercanköşkünün diğer baharat çeşitlerinden daha yüksek antimikrobiyal etkinlik gösterdiği tespit edilmiştir. Sindirime yardımcı olarak baharatlı yiyeceklerin tadını çıkarmanın en iyi yanı tadı güzel olmalarıdır. Pratik bir değerlendirme olarak evde yemek pişirirken yiyeceklere ne kadar baharat ekleneceğini, zevkinize göre ayarlamak gerekebilir"
