Sivas’ın yöresel el sanatları arasında yer alan kemik tarakçılık, unutulmaya yüz tutan meslekler arasında bulunuyor. Türkiye’de kemik tarak yapan 2 ustadan birisi ise Sivas’ta yaşıyor. 33 yaşındaki Fatih Durna, belgesellerden izleyerek öğrendiği kemik tarakçılık sanatını yaşatmaya çalışıyor. Koç ve manda boynuzlarından yapılan tarakların faydası da saymakla bitmiyor.
Taraklar saçın elektriklenmesini önlemesinin yanı sıra saçı besleyerek güzelleştiriyor. Bin bir zahmetle yapılan kemik taraklar yaklaşık 20 aşamadan geçtikten sonra kullanıma hazır oluyor. Fiyatları 30 ile 100 lira arasında değişen taraklara talep hayli fazla. Kemik tarak ustası Durna, taleplere yetişemediklerini söyleyerek, vatandaşların tarak alması için bir süre beklediklerini ifade etti.
“Mesleğin temsilcisi kalmadığı için canlandırılmak istendi”
Kemik tarak ustası Fatih Durna, mesleğin somut olmayan kültürel bir miras olduğunu vurgulayarak, “Bu mesleğin temsilcisi kalmadığı için Sivas Valiliği ve Kültür Müdürlüğü bu işin tekrar yapılmasını ve canlandırılmasını istedi. 2018-2020 arası bu işin hazırlık aşaması sürdü. Çünkü ustamız olmadığı için bu iş bana arşivdeki videolardan, belgesellerden tekrar öğretildi. 2020’nin sonlarına doğruda dükkanımızı açtık. Sivas’taki son kalan İhsan Usta rahatsızlanıp ta bu işi yapamayınca temsilcisi kalmadı. Sivas Valiliğinin Sivas’ı müzeler şehri yapmak gibi bir projesi vardı. Bu proje kapsamında da kemik tarakçılık Sivas’ın geçmişine ait bir meslek olduğu için tekrar canlandırılmak istendi. Bu işi yapabilecek kişilere ulaşıldı. Bende hobi amaçlı ufak tefek yapıyordum. Aynı zamanda da bizim mesleğimiz bıçakçılık olduğu için ben yapmaya namzet oldum. Daha sonra Kültür Müdürlüğündeki arşivler olsun. Mustafa Argut ustanın bilgilerine ve eski tecrübelerine dayanarak bu işi internetteki belgesellerini izleyerek öğrendim” dedi.
“Zahmetli ama keyifli bir iş”
Durna, kemik tarağın faydalarından bahsederek, “Kemik tarak aslında sığır boynuzlarından ve koç boynuzundan yapılır. Yapımı kesinlikle zahmetli ama keyifli bir iş, yaklaşık 20-25 aşamadan geçiyor. Kemik tarak saça en yakın malzeme olduğu için saça hiçbir olumsuz etkisi olmuyor. Aslında sadece olumlu yönden etkisi oluyor. Elektriklenme yapmıyor, saç diplerindeki ölü hücreleri uyarıyor. Bakterileri temizliyor, kepeği engelliyor, dökülmeyi engelliyor bunlar gibi birçok faydası var” diye konuştu.
“Talebe yetişemiyoruz”
Durna, mesleğin başkaları tarafından yapılsa talebin karşılanabilir hale geleceğini dile getirerek, “Talebe gelince, biz şuanda yetiştiremiyoruz. Urfa’da bir ustamız var o yapıyor birde biz yapıyoruz. Onun dışında yurt dışından geliyor. Keşke birileri daha yapsa hem kazanırlar hem de memlekete faydası olur sonuçta katma değeri olan bir şey. Bizim yaptığımız her bir kemik tarak yurt dışından gelmesini engelliyor hem de vatandaşa daha çabuk ulaşır. Mesela biz yetiştiremiyoruz vatandaşın uzun bir süre beklemesi gerekiyor bizden tarak alabilmesi için. Ama birileri daha yapsa talep karşılanabilir hale gelir” ifadelerini kullandı.
“Fiyatları uygun, çevre dostu"
Durna, kemik tarakların geri dönüşüm açısından ve fiyat açısından güzel bir ürün olduğunu söyleyerek, “Aslında baktığımız zaman piyasadaki normal plastik taraklardan çokta pahalı değil kemik tarak, belki de onlardan ucuzdur. Bu kadar faydalı olmasına rağmen 30 ila 100 lira arasında değişiyor kemik tarak fiyatları. Biz bu işi yapmak için namzet olduğumuzda Sivas Valisi sağ olsun her konuda bize desteğini sundu. Hiçbir şekilde de elini üzerimizden çekmedi. Buradan da kendilerine tekrardan teşekkür ederim. Doğaya da faydalı bir iş aslında, çünkü hayvan kesildikten sonra boynuzu kullanılmayan uzuvlarından bir tanesi. Normalde çevreye atık olacakken biz bunları alıp işleyip tekrar bıçak sapı ve tarak olarak kullanıyoruz. Bu açıdan bakıldığında da kemik tarağın çevreci bir yönü de ağır basmakta” dedi.
Demet Karakuş - Volkan Kaplan
