Kars Kafkas Üniversitesi (KAÜ) Eğitim Fakültesi Tarih Eğitimi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi ve Tarihçi Yrd. Doç. Dr. Yaşar Kop, tarihin ürkütücü olmadığını, tarihin kendinse yapılan yanlışları ve kendisinden çıkarılmayan derslerin cezasını verdiğini belirtti.
Türkiye’de 46 tabya ile en çok tabyaya sahip olan Kars’ta tabyaların içler acısı durumu tarihçileri endişelendiriyor.
Doç. Dr. Kop, 200 senede yıkılmayan, 6 büyük savaşın hiç birisinde tahrip olmayan tabyaların günümüzdeki halinin gerçekten çok acıtıcı olduğunu söyledi.
“Kars taşların konuştuğu şehir”
Kars gerçekten taşların konuştuğu, özümüzü yitirmediğimiz Ahmet Bican Ercilasun’un ifadesiyle, ‘Türklüğü bağrında barındıran, Anadolu’nun giriş kapısı olan birçok ehemmiyetli, sahip olduğunu dikkat çeken Tarihçi Doç. Dr. Yaşar Kop, “Kars niye bu kadar önemli, çünkü Kars gerek Azerbaycan ile İran arasında, gerekse Kafkasya ile Tiflis arasında geçiş noktası! Şimdi Kars bu kadar ehemmiyetliyken, Kars’ta da birçok tarihi yapı varken ve 700’ün üzerinde tescilli yapı varken, acaba bunlar bugün ne halde onların bir kısmın ı oluşturan tabyalarla ilgili bir şeyler söylemek istiyorum. Tabya tabi çoğunuz belki biliyordur ama ben yine de kısaca söyleyeyim. Arapça kökenli bir kelime, tabya özellikle stratejik konuma haiz olan yerlerde savunma amaçlı kullanılan müstahkem mevkiler ve yerlerdir. Kars’ta toplam 46 tane tabyadan bahsetmek mümkün, ama kağıt üzerinde 46 tabya var. Bu 46 tabyanın maalesef 24 tanesine yakınında hemen hemen hiçbirsi yok. 24 tanesinden geriye kalanlardan ise 12 tanesi şuan askeri sınırlar içerisinde, geriye kalan 10 tane tabya da 5’tanesi günümüze kalmış, yani elimizde hiçbir şey kalmamış” dedi.
“Osmanlı-Rus harbinde yıkılmayan, tabyalar günümüzde perişan halde”
Kars’ın 700’den fazla tescilli yapısıyla Türkiye’de çok önemli bir yere sahip olduğunu ifade eden Kop, “Şimdi bu tabyalar niye elzem ki, niye önemli ki, biliyorsunuz bizim doğudaki komşumuz olan Ruslarla tarihten beri gelen yakınlığımız var. İster buna düşmanlık, ister komşuluk, ister savaş ner derseniz diyin, bu boşluğu sizler doldurun. Toplam 16 tane savaş var ve maalesef çoğusun da Ruslar kazanmış. Fakat gerek kazandıklarında, gerek kaybettiklerinde bu tabyalar tarihe ve günümüze çok büyük bir şekilde kanıtlarla günümüze kadar ulaşmayı başarmış. Bunlar içerisinde özellikle ilkinden bahsetmek gerekirse, Timur Paşa Tabyası var. Daha doğrusu kulesi var. Ve bu bazı kaynaklarda 1722 yılında yapıldı dense de maalesef yanlış bir ifade, 1734 tarihinde 1. Mahmut döneminde yapılan bir yapı, bunu hemen peşi sıra bugün Kanlı Tabya olarak bilinen müzeye çevrilen, akabinde yine Arap tabya, ya da Suvari tabya ve yine Gemli Tabya olarak bildiğimiz yaptırdığı için kendisinin ismiyle anılan Kerim Paşa Tabyası var. Az öncede söyledim, ne dedim dedim ki, ‘taşların konuştuğu bir şehir’ 700’den fazla tescilli yapısıyla Türkiye’de çok önemli bir yere haiz olan bir şehir, ama gelin görün ki o 16 tane büyük savaşta, hele ki sonlara doğru özellikle 1828-29 Osmanlı-Rus Harbi akabinde Osmanlı Devleti’nde ilk ve tek unvan alan Kars’ın 29 Eylül 1855 tarihinde ki o muhteşem zaferi, gerekse 40 yıl Rusların eline geçtiğimiz o kara günlerin, kara yılların başlamış olduğu Osmanlı 93 harbi olarak bildiğimiz Osmanlı-Rus harbinde yıkılmayan, maalesef bu tabyalar günümüzde perişan bir halde” diye konuştu.
“Tarih kendisinden çıkarılmayan derslerin cezasını verir”
Tabyaların perişan bir halde olmasının birçok sebebi olduğuna dikkat çeken Doç. Dr. Yaşar Kop, “Elbette ki bunun birçok sebebi var. Birinci sebebi Tarihe olan ilgisizliğimiz, ikincisi geçmişimize olan saygısızlığımız, üçüncüsü ise dünyalık sevgimiz. Üzerinden 200 sene de yıkılmayan o 16 tane büyük savaşın hiç birisinde hele ki son 6-7 savaşta tahrip olmayan bu tabyaların günümüzdeki bu hali gerçekten çok acıtıcı. Tarih insanlara gerçekten ceza vermez. Tarih korkutucu değildir. Tarih ürkütücü değildir. Ama tarih kendisine yapılan yanlışları ve kendisinden çıkarılmayan derslerin cezasını verir” şeklinde konuştu.
Aynı bölgedeki birçok tabya ise çobanlar tarafından hayvan barınağı olarak kullanılıyor.
