Bilecik Belediyesi tarafından kente kazandırılan Yaşayan Şehir Müzesi Zenaatlar Bölümü ziyaretçilerine 18 yıllık sanatını anlatan kalaycı ustası Mustafa Kaya, Bilecik ve çevresinde bu mesleği yapan kendisinden başka biri kalmadığını antalarak, "
kalaycılık işini benden başka yapan yok" dedi.
Mustafa Kaya, Bilecik’te çaydanlık tamirciliği yaparken, müşterilerden gelen talep üzerine kalaycılık mesleğine de başladığını anlattı. Kaya ,"2000 yılından beri hemen, hemen bu mesleği yapıyorum ama bakır olmadığından ve az olduğundan pek gelmiyor. Biz genelde çelik çaydanlık, çelik tencere bunların tamiratını yapıyoruz. Şuan hala devam etmekteyim. Talep oldukça yapıyoruz. Kalaycılık mesleği kalayın yani bakır eşyaları günümüzde az olduğu için tükenmek üzere, bitmek üzere yani. Şuan için Bilecik ilinde benden başka yok, hatta Bursa’da bile yok. Ben bu mesleği dedelerimden öğrendim. Şuan çevre illerimizde de meslek ölmek durumda. Ben elimden geldiği kadar bu mesleği ileriki aşamalara, hatta oğluma öğretmeyi düşünüyorum ki ilerde kalaycılık nasıl olur? kalay işleri nasıl olur? bakır nasıl kalaylanır? bu mesleğin ölmemesi için ben elimden geleni yapmaya çalışacağım" dedi.
"Güzelce parlatıp müşterilerimize teslim ediyoruz"
Kalayın nasıl yapıldığını anlatan Kaya, "Bu hale gelinceye kadar asitli suya batırıyoruz. Önceden asit olmadığı için bu kum ve leğenin içinde saatlerce uğraş gösteren kumla ovalayarak bu kırmızı haline gelinceye kadar aşamadan geçiyor. Ondan sonra bu aşamadan geçtikten sonra biz bunu ocağımızın üzerine, tabi önceden bu ocak yok burada kömürümüz var. Burada görmüş olduğunuz körük var. Bu körük sayesinde şey yapıyor ama tabi şuan teknoloji ilerlediği için gazımız olduğu için ve bunda derece ayarını kendimiz yaptıktan sonra bir daha ellemediğimiz için bu ocak hepsinden daha güzel. Bunu burada koyduktan sonra nişadırımız var. Nişadırımızı kabımızın içine belli bir sıvıya geldikten sonra nişadırı attığımız zaman duman halinde çıktığı zaman bu seviyeye gelmiş demektir. Ondan sonra kalayı kabına göre, büyüklüğüne, küçüklüğüne göre bir miktar erittikten sonra pamuğumuzla bunu güzelce kaba yediriyoruz. Yedirdikten sonra da bu hala geliyor. İsteyenlere dışını da kalaylıyoruz. Veya görsellik olsun derseniz kabın orijinalliği kırmızıdır. Burada cila motorumuzda bunu tekrardan güzelce parlatıp şu şekilde müşterimize teslim ediyoruz" şeklinde konuştu.
"Artık kalaycılık mesleği yok olmakta"
Bilecik Belediyesi Yaşayan Şehir Müzesi Sorumlusu Yurdanur Kırlı ise, kalaycılık mesleğinin yavaş yavaş yok olduğunu anlattı. Kırlı, "Geleneklerimizi yaşatıyoruz projesi kapsamında düzenlemiş olduğumuz kalaycılık mesleğini müzemizde bu hafta yaşatıyoruz. Güzel bir ilgi var, müzeye gelen ziyaretçilere öncelikle kalaycılığın ne demek olduğunu, hangi aşamalarda yapılması gerektiğini anlatıyoruz. Müzemize bu işi yapmak için gelen ağ olsun Mustafa Kaya ağabeyimiz kalaycılığın tüm aşamalarını görsel olarak, uygulamalı olarak da anlatmakta. Daha çok projemize kalaycılığı eklememizin sebebi müzemizde mutfak alanında göstermiş olduğumuz kalayları özellikle müzeye gelen ziyaretçiler sormaktaydı Bilecik’te hala bakır kullanan var mı, kullanıyorlarsa bunun kalayını nerde yapıyorlar ya da kalaycılıkla uğraşan kişiler var mı Bilecik’te gibi müzemize gelen ziyaretçiler tarafından bu tür sorular alıyorduk. Bizde istedik ki müzemizde bu meslek tamamen yok olmadan gösterelim ve Bilecik’te sadece Mustafa ağabeyimiz bulduk hatta diğer çevre illerde bile bu mesleği yapan maalesef ki olmamakta. Artık kalaycılık mesleği yok olmakta. Çünkü artık mutfaklarımızda bakır kullanmıyoruz bakır kullanmadığımız içinde kalay yaptırma gereği duymuyoruz ve kalaycılık mesleğini daha önce yapan kişilerde artık çaydanlık,tencere tamiri ya da bunları parlatma yani çeliği parlatma işine geçmişler. Burada bir tane az önce kalayladığı bakırı görüyoruz, bunları da dünden aside yatırdı birazdan temizleyecek sonra etrafından bakırın eğer yamukları varsa onları düzeltecek sonra da bunları kalaylayacak. Çünkü bunlar bu şekilde eğer mutfaklarımızda kullanırsak tamamen zehir içerdiği için ölüme bile yol açmakta. Bu sebepten dolayı da kalaylanması şart" dedi.
"Müzeye gelen ziyaretçilerimiz Bilecik’te kalaycılığın yapıldığını bilsinler istedik"
Kırlı, müzeye gelen ziyaretçilerin Bilecik’te kalaycılığın yapıldığını bilmeleri gerektiğine değinerek, "Maalesef ki artık Bilecik’te bu meslek yok oldu. Bu sebepten dolayı biz de istedik ki müzeye gelen ziyaretçilerimiz kalaycılık mesleğini görsünler en azından Bilecik’te hala kalaycılığın yapıldığını bilsinler ki evlerinde bakır varsa kalaya getirsinler, yaptırsınlar ve artık bakır kullanmaya başlayalım. Çünkü bir dönem çelik kullandık teflon kullandık granit kullandık derken özümüzü yok ettik ve bakır çok sağlıklı ve onda pişen yemeklerin hala lezzeti tadı damağımda diyen ninelerimizi görüyoruz. Bu sebepten dolayı belki burada bu etkinlikle insanların aklında bir şey uyanır, bakır kullanma hevesi gelir belki bakır satın alırlar kalaya getirirler ve bu süreç bu geçmişten bugüne gelmesinde belki bir faydamız olur diye düşündük. Bu sebepten dolayı bu etkinliği yapıyoruz. Güzel bir ilgi var. Buyurun müzemizi ziyarete gelin" şeklinde konuştu.
