Dikkat eksikliğinin nedenleri ve belirtileri konusunda önemli bilgiler veren Psikiyatri Kliniği Uzm. Dr. Neslihan Şahin dikkat eksikliğinin yaşamı olumsuz etkilediğini belirterek, “Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) çocukluk çağında başlayan okul hayatını, akran ilişkilerini, akademik başarıyı, sosyal hayatı etkileyen nöropsikiyatrik bir bozukluktur. Her ne kadar çocukluk çağı psikiyatrik bozukluklar içinde yer alsa da erişkin dönemde de belirtiler devam etmekte kişinin iş, aile ve sosyal yaşamını olumsuz etkileyebilmektedir" dedi
Dikkat edilmesi gereken unsurlarada değinen Şahin, "Dönemde ne tür belirtilerin yaşanabileceği ve hangi durumlarda psikiyatrik yardım alma gerektiği konusudur. Okul çağında çocuğun okula başlamasıyla birlikte öğretmenlerin de durumu farketmesi, okul başarısında düşüklük, öğrenme zorlukları, yerinde duramama, sınıfta oturamama, sürekli konuşma, sessiz duramama, derslerde sıkılma, öğrenme güçlüğü gibi durumlar aileleri tedaviye yönlendirebilen belirtilerken, erişkin dönemde tanı atlanabilmektedir. Bu durum da bireyin tedavi şansını ortadan kaldırır“ dedi.
Dikkat eksikliği belirtileri Nelerdir?
Dikkat eksikliğinin tedavi edilmezse bireyde kötü alışkanlıklar doğuracağını belirten Şahin,“ DEHB tedavi edilmezse; akademik alanda ve iş yerinde başarısızlık, sigara, alkol, madde kötüye kullanımı, kazalar, şiddet ve suç eğilimi, yasal sorunlar ortaya çıkabilir. Belirtilerinin erişkin dönemde görülebilen belirtiler, ani, sonucunu düşünmeden kararlar verme, harekete geçme, bir kitabı bitirememe, çabuk sıkılma, işleri erteleme, işten kaytarma, toplantılarda ilk 10-15 dk.'dan sonra konuyu takip edememe, organize olamama, planlama da güçlükler olabilir. Ayrıca bu bireylerde dağınıklık, düzensizlik, kişiler arası ilişkilerde sorunlar, çabuk aşık olup, kalıcı ilişkiler kuramama, düşük benlik saygısı, çökkünlük, kaygı ve madde kullanım bozuklukları görülebilir. Özellikle merak edilen unsur bu kişilerin nasıl olup da bazı konulara dikkat verebildikleri, uzun süre sürdürebildikleri konusudur. Dikkat tek bir işlev değildir. Uyaranlar arttıkça, görev zorlaştıkça dikkat azalır. Uzun süre TV seyretmek, bilgisayar oyunu oynamak dikkati değerlendirmek için yeterli veriler değildir. Çünkü ilgi, motivasyon ve duygular dikkati arttırabilir. Dolayısıyla sevilen bir iş, uğraş dikkat eksikliği olan biri tarafından uzun süre sürdürülebilir. Bu bireyin DEHB'li olmadığını göstermez “ ifadelerini kullandı.
DEHB Nedenleri
Dikkat eksikliğinin ailesel geçişlerde sık görüldüğünü vurgulayan Şahin, ”Bu bozukluğun en önemli risk etkeni genlerdir, ailesel geçiş sık görülür. Değerlendirilen çocukların ebeveynleri, “Bu belirtiler küçükken bende de vardı” diye sıklıkla bildirir. Çevresel etkenlerin katkısı olsa da doğrudan hastalık nedeni değildir.
Sonuç olarak; DEHB iyi tanımlanmış bir bozukluk olmasına rağmen çocukluk çağında özellikle okul döneminde görülen bir bozukluk olarak bilinmesi erişkin dönemde tanının atlanmasına neden olabilmektedir. Çocukluk döneminde DEHB tanısı alan bireylerde erişkin dönemde dürtüsellik ve hiperaktivite (aşırı hareketlilik) belirtileri azalmakta dikkatte azalma daha ön plana çıkmaktadır. DEHB tedavisi gerek ilaçlar, gerekse de psikososyal müdahalelerle yürütülmektedir Uygun tedaviyle yaşam kalitesi artmaktadır.
Her bir belirti DEHB olmayacağı gibi, belirtilerin bir arada bulunması da ‘huy ya da kişilik özellikleri’ olarak geçiştirilmemeli, tanı ve tedavi açısından uzman yardımı alınmalıdır“ diye konuştu.
Erişkinlerde dikkat eksikliği...
Yrd.Doç.Dr.Onur Okan Demirci Dikkat eksikliği belirtileri hakkında bilgiler verdi. Çocukluk çağında başlayan DEHB erişkinlikte belli ölçüde gerilediğinden ve belirtileri bazı kişilerde azalma gösterdiğinden dolayı erişkinlerde sıklıkla görmezden gelindiğini ya da fark edilmediğini anlatan Demirci, “Oysa her 25 erişkinden birinde DEHB rahatsızlığı bulunur. Oldukça çeşitli ve geniş belirtileri ilişkilerden kariyer alanına dek her alanda kişinin yaşamını engelleyebilmektedir. DEHB olan bireyler dikkat ve odaklanma sorunu yaşadıkları için zeka ve hafızalarını yani zihinsel kapasitelerini yeterince iyi bir şekilde kullanamazlar. İnsanlar odaklanmayı genellikle basit biçimde ve bir irade meselesi olarak düşünür. Oysa odaklanma bir kameranın sabit bir nesneye odaklanmasından çok farklı olan bir zihinsel süreçtir. Bütün zihinsel süreçler gibi karmaşık nörobiyolojik bir alt yapısı vardır ve çoğu kez irademiz dışında gerçekleşir. DEHB olan erişkinler işte bu dikkat ve odaklanma süreçlerinde diğer kişilere oranla daha çok sıkıntı yaşarlar” diye konuştu.
Dikkat eksikliği belirtileri nelerdir?
Yrd.Doç.Dr.Onur Okan Demirci, DEHB’nin erişkinlerde sık gözlenen 3 ana belirti kümesi bulunduğunu belirterek açıklamasını şöyle sürdürdü:
"Odaklanma ve Dikkati Sürdürme Zorluğu; Dikkat gerektiren işlerde odaklanamamaktan dolayı güçlük çekme, Ayrıntılara dikkat etmede zorluk ve dikkatsizce sık sık hata yapma, Uzun zihinsel çaba gerektiren işlerden kaçınma, hoşlanmama, erteleme, Projeleri başlatamama ya da sürekli erteleme, Dikkatin kolayca başka yöne kayması, Sık sık hayallere ya da başka bir yere dalma, Birisiyle yüz yüze konuşurken dinlemede güçlük, İşleri veya etkinlikleri organize etme ve düzenlemede zorlanma, Unutkanlık ve Eşyaları sık sık kaybetme ya da unutma.
Dürtüsellik ve Hiperaktivite; Sorulan soru tamamlanmadan yanıt verme, Sık sık söz kesme, Başkalarının işine fazlaca karışma, Sırasını beklemekte zorluk çekme, Sürekli kıpır kıpır olma, Uzun süre sabit yerde duramama, huzursuzluk, Boş zaman faaliyetlerini sakin ve sessizce yapamama, Sonuçları düşünmeden hareket etme. Bu ana belirtilerin yanı sıra DEHB olan erişkinler duygularını düzenlemekte zorlanma yaşarlar. Engellenmişlik hissi ile başa çıkamama ve çabuk sinirlenme bu kişilerde sık görülür. Motive olmakta zorlanırlar ve sıklıkla ‘daha iyisini yapabilecekleri’ duygusu ile yaşarlar. Benlik saygısı düşüklüğü nedeniyle (özellikle eleştiriye karşı) tahammülsüzlük yaşarlar. Bu kişilerde hem odaklanma sorunları hem de duygusal güçlükler nedeniyle oyun ve internet bağımlılığı sık gözlenir. Ayrıca kaygı bozuklukları, depresyon, alkol madde kullanmaya eğilim de vardır. Tıpkı çocuklarda olduğu gibi erişkinlerde de saptanması ve yol açtığı sorunların, eşlik eden rahatsızlıkların belirlenmesi oldukça önemlidir. Zaman yönetimi ve organizasyonu, kendi zihinsel çalışma biçiminin farkında olup buna göre tedbirler alma, dikkat geliştirici egzersizler, önceliklerini sıraya koyma ve bunları sık sık gözden geçirme DEHB olanlarda oldukça önemlidir. Günümüzde DEHB olan kişiler bu işlevlerin birlikte çalışıldığı destekleyici psikoterapiden ve ilaç tedavisinden oldukça fayda görmektedirler.”
