İran basınında yer alan habere göre, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Başkanı Rafael Mariano Gross'nin Tahran ziyareti sonrası İran Atom Enerjisi Kurumu ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ortak bildiri yayınlayarak üç temel konuda anlaştıklarını duyurdu. İran Atom Enerjisi Kurumu ile UAEA arasında varılan anlaşma kapsamında Tahran yönetimi Ajans'a nükleer tesislerinde gönüllü olarak daha fazla denetim ve doğrulamaya izin verecek. Ayrıca Ajans ile İran arasında gerilime neden olan ve uranyum parçacıkları tespit edilen üç nükleer tesis konusunda Tahran yönetimi daha fazla iş birliğine hazır olduğunu duyurdu.
Ajans ile İran arasında "ortak iş birliği" ve "diyaloğun sürdürülmesi" çağrısının yapıldığı bildiride, "Sürdürülen diyalog ve iş birliği Ajans ile İran arasında daha geniş kapsamlı anlaşmaların doğmasını sağlayacaktır" ifadesi kullanıldı. İran ile Ajans arasındaki ilişkilerin iş birliği ruhuyla ve "Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşmasının Ek Protokolleri" kapsamında devam edeceği vurgulanan bildiride, "Ek Protokollere bağlı kalarak İran'ın verdiği taahhütler ve Ajansın belirlediği kurallara riayet ederek iş birliği ruhuyla ilişkiler sürdürülmeye devam edilecek" ifadeleri kullanıldı. İran'ın uranyum parçacıkları tespit edilen nükleer tesislerdeki "denetimi ve iş birliğine" değinilen bildiride, "Tahran yönetimi ek protokoller kapsamında söz konusu üç tesiste Ajans ile iş birliğine ve bilgi paylaşımına hazırdır" ifadesi kullanıldı. Bildiride, nükleer tesislerdeki denetim ve doğrulama işlemlerini artırmayı taahhüt eden Tahran yönetimi, "Ajans ile daha fazla iş birliği" vurgusu yaptı. Bildiride, "Gönüllü olarak Ajans'a nükleer tesislerde daha fazla denetim ve doğrulama işlemleri yapılmasına izin veriyoruz. Bu konuda yöntemin nasıl olacağı Tahran'da Ajans ile İranlı uzman heyetler arasında yapılacak teknik görüşmeler sonucunda belirlenecek" ifadeleri kullanıldı.
İran’da yüzde 83,7'ye varan saflıkta uranyum parçacıklarının tespiti
UAEA'nın Yönetim Kurulu üyesi ülkelerle her 3 ayda bir paylaştığı İran'ın nükleer faaliyetlerini ele alan ve 28 Şubat'ta medyaya yansıyan raporda, Ajans denetçilerinin 21 Ocak'ta İran'ın yer altı tesisi Fordo'da IR-6 santrifüjünden alınan numunelerin yüzde 83,7'ye varan saflıkta parçacıklar içerdiğini tespit ettiği belirtilmişti.
İran'ın üç nükleer tesisinde daha önceden açıklanmamış uranyum parçacıklarının tespit edilmesi Ajans ile İran arasında gerginliğe neden olmuştu. UAEA Yönetim Kurulu, 8 Haziran 2022 tarihinde İran'ın nükleer tesisler hakkında UAEA'nın talep ettiği cevapları karşılayamaması ve Tahran yönetiminden gelen açıklamaların yetersiz bulunması gerekçesiyle İran'a karşı karar almıştı.
Tahran yönetimi 9 Haziran 2022 tarihinde alınan karara tepki olarak, Ajansın İran'ın nükleer programını denetlemek amacıyla kullandığı kamera sistemleri ve çeşitli ekipmanları kaldırmaya başladığını duyurmuştu.
Aynur Sena Çabuk
