Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Haziran ayı Fiyat Gelişmeleri raporunu yayınladı. Rapora göre tüketici fiyatları Haziran ayında yüzde 1,94 oranında artmış, yıllık enflasyon 0,94 puan artışla yüzde 17,53 oldu. Enflasyondaki yükseliş gıda ve temel mal gruplarından kaynaklanırken, enerji ve hizmet gruplarında yıllık bazda gerileme kaydedildi. Tüketici enflasyonundaki yükselişe en belirgin katkı gıda grubundan gelirken, fiyat artışları alt gruplar geneline yayılmış, kırmızı et ve et ürünlerindeki artış dikkat çekti. Mayıs ayındaki kapanma sonrasındaki kontrollü normalleşme süreci ile birlikte bu dönemde bazı sektörlerde yukarı yönlü fiyat hareketleri izlenmiştir.
Buna ek olarak, döviz kuru gelişmelerinin yansımaları ve emtia fiyatlarındaki birikimli artışlara istinaden temel mal grubu yıllık enflasyonu yükseldi. Türk lirası cinsinden petrol fiyatlarındaki gelişmelere karşın eşel mobil sisteminin sınırlayıcı etkisi sürmüş, bu dönemde enerji fiyatları yıllık enflasyonu baz etkisiyle geriledi. Hizmet yıllık enflasyonu kademeli normalleşme sürecinin başta lokanta ve oteller olmak üzere bazı alt kalemler üzerindeki yukarı yönlü etkisine rağmen bir miktar yavaşlamıştır. Üretici fiyatlarındaki artış eğilimi enerji ve ara malları fiyatları öncülüğünde devam etti. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonları ve eğilimleri yükseliş kaydetti.
Haziran ayında tüketici fiyatları yüzde 1,94 oranında yükselmiş ve yıllık enflasyon 0,94 puan artarak yüzde 17,53 oldu. Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 0,67 ve 0,48 puan artarak yüzde 18,16 ve yüzde 17,47 olarak gerçekleşti.
Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre gıda ve temel mal gruplarının katkıları sırasıyla 0,61 ve 0,41 puan artmış, hizmet ve alkol-tütün-altın gruplarının katkıları sırasıyla 0,07 ve 0,01 puan azaldı.
Mevsimsellikten arındırılmış verilerle, üç aylık ortalamalara göre B ve C göstergelerinin eğilimi yükseldi. Bu dönemde, enflasyon eğilimi temel mal ve işlenmiş gıda gruplarında artarken, hizmet grubunda bir miktar geriledi.
Hizmet fiyatları Haziran ayında yüzde 1,94 oranında yükselmiş, grup yıllık enflasyonu 0,16 puan azalarak yüzde 13,46 olarak gerçekleşti. Grup enflasyonunun seyrinde gerek bu yıl gerekse geçen yıl gerçekleşen açılma kararlarının etkileri izlendi. Yıllık enflasyon, lokanta-otel, diğer hizmetler ve kirada yükselirken, ulaştırma ve haberleşme hizmetlerinde geriledi. Lokanta-otel alt grubunda, fiyatlar aylık bazda yüzde 3,82 oranında yükselmiş, kademeli normalleşmenin de etkisiyle hem dışarıda yenen yemek hem de konaklama grubunda yüksek fiyat artışları görüldü.
Diğer hizmetler alt grubu yıllık enflasyonundaki artışta açılmayla birlikte yüksek fiyat artışları sergileyen eğlence ve kültür hizmetlerinin yanı sıra bakım ve onarım hizmetleri öne çıktı. Paket tur kalemi ise yüksek aylık fiyat artışı sergilemesine rağmen, yıllık enflasyonu düşük seviyelerde kalmaya devam etti. Öte yandan, ulaştırma hizmetlerinde fiyatlar, karayolu ile şehirlerarası yolcu taşımacılığı kaynaklı olarak, aylık yüzde 2,46 oranında artarken, yıllık enflasyon 3,44 puan düşüşle yüzde 10,28’e geriledi. Kapasite kısıtları, şehirlerarası otobüs ücretlerini olumsuz etkilemeye Haziran ayında da devam etmiş, geçen yılın aynı ayında gerçekleşen artışların daha belirgin olması ulaştırma hizmetleri yıllık enflasyonunu düşüren ana unsur oldu.
Temel mal yıllık enflasyonu Haziran ayında 1,08 puan artarak yüzde 21,92 oldu. Bu dönemde yıllık enflasyon, diğer temel mallar grubunda daha belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda artış gösterdi. Giyim ve ayakkabı grubunda yıllık enflasyon 1,30 puan artarak 6,86 seviyesine ulaşmış, bu gelişmede Mayıs ayındaki kapanma sonrası Haziran ayındaki normalleşme süreci etkili oldu. Dayanıklı mal fiyatları bu dönemde alt gruplar geneline yayılan artışlar göstermiş (aylık yüzde 2,98) ve grup yıllık enflasyonu 0,12 puan artarak 30,86 oldu. Bu görünümde beyaz eşya ve mobilya grupları belirleyici olurken (sırasıyla aylık yüzde 6,55 ve 5,95), diğer elektrikli ve elektriksiz aletler ile otomobil gruplarında da artışlar kaydedildi. Diğer temel mallar grubunda son dönem kur gelişmelerinin etkileri izlenmiş ve alt kalemler genelinde yüksek fiyat artışları görüldü.
Özetle, bu dönemde Türk lirasındaki görünüm, emtia fiyatlarındaki birikimli artışlar ve kontrollü normalleşme ile birlikte temel mal grubu yıllık enflasyonu yükseliş kaydetti.
Enerji fiyatları Haziran ayında yüzde 2,24 oranında artış sergiledi. Akaryakıt fiyatları Haziran ayında yüzde 6,33 oranında yükselerek bu gelişmeyi sürükleyen temel unsur oldu. Bu dönemde ham petrol fiyatlarındaki yükseliş ve Türk lirasında gerçekleşen değer kayıplarına karşın, eşel mobil sistemi önemli bir enflasyonist etkiyi bertaraf etmeye devam etti. Diğer yandan, doğalgaz fiyatları Haziran ayında ılımlı bir şekilde yükselirken (yüzde 0,55), katı yakıtlar ve tüpgazda daha belirgin fiyat artışları (yüzde 1,19 ve yüzde 1,44) gerçekleşti. Bu gelişmelere rağmen, enerji grubu yıllık enflasyonu baz etkisiyle 0,43 puan düşerek yüzde 17,28’e geriledi.
Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları Haziran ayında yüzde 0,88 oranında artmış, grup yıllık enflasyonu işlenmemiş gıda fiyatları öncülüğünde 2,95 puan artarak yüzde 19,99 oldu. Bu dönemde yıllık enflasyon işlenmemiş gıda grubunda 4,09 puan artarak yüzde 18,70’e, işlenmiş gıda grubunda ise 1,71 puan artışla yüzde 21,20’ye yükseldi. Mevsimsellikten arındırılmış veriler taze meyve ve sebze fiyatlarında ılımlı bir seyre, diğer işlenmemiş gıda fiyatlarında ise artışa işaret etti. Bu dönemde, diğer işlenmemiş gıda grubunda kırmızı et fiyatları yüzde 6,08 oranında artarken, beyaz et fiyatlarındaki yükseliş devam etti. Haziran ayında işlenmiş gıda fiyatları aylık bazda yüzde 2,02 oranında artmış, ekmek ve tahıllar, katı sıvı yağlar ve kırmızı et fiyatlarındaki artışa istinaden işlenmiş et ürünleri kalemlerindeki yükselişler öne çıktı.
Özetle, uluslararası tarımsal emtia fiyatlarındaki mevcut yüksek seviyeler, birikimli kur etkileri ve belirli ürünlerdeki arz görünümü gıda enflasyonunu olumsuz etkiledi. Bu doğrultuda taze meyve-sebze dışı gıda grubunda fiyat artışlarının genele yayılmasıyla, yıllık enflasyon yüzde 22,04 seviyesine yükseldi.
Yİ-ÜFE
Yurt içi üretici fiyatları Haziran ayında yüzde 4,01 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 4,56 puan artarak yüzde 42,89’a ulaştı. Üretici fiyatlarındaki bu yükselişte, döviz kuru gelişmeleri, uluslararası emtia fiyatlarındaki birikimli artışlar ve süregelen arz kısıtları belirleyici olmaya devam etti. Bu gelişmelerle, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi yüksek seviyesini korudu.
Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon alt gruplar genelinde belirgin artışlar gösterirken özellikle ara malı grubundaki artış ön plana çıktı. Haziran ayında ara malları fiyatlarındaki yüzde 4,26’lık artışta demir-çelik ve ferro alaşımlar, tahıl ürünleri, ahşap ve mantar ürünler, plastik ürünler, hayvan yemleri ve kimyasal ürünlerin etkisi hissedildi. Enerji grubu fiyatlarındaki artışta (yüzde 7,28) rafine edilmiş petrol ürünleri, elektrik ve gaz imalatı ile dağıtımı belirleyici oldu. Sermaye malı grubunda metal yapı ürünleri, makineler ve motorlu kara taşıtları ile bunların parça ve aksesuarlarındaki yükselişler dikkat çekti.
Dayanıklı tüketim malları fiyatlarındaki artışta mobilya, ev aletleri ve mücevherat belirleyici olurken, dayanıksız tüketim malları fiyatlarındaki yükselişte et ürünleri, diğer tekstil ürünleri ve katı-sıvı yağlar öne çıktı. Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar güçlenerek devam etti.
