Çocukları hastalıklardan korumak, büyüme ve gelişimlerini hızlandırmak ya da okul başarılarına katkıda bulunmak için vitamin desteği gerekli mi? Yoksa iyot, demir ve B12 vitamini eksikliğinin okul başarısını olumsuz etkilediği göz önüne alındığında, vitamin ve mineral ihtiyacı için doğal besinler mi tercih edilmeli? Memorial Kayseri Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü’nden Uz. Dr. Mustafa Armut, doktor önerisi olmadan ve bilinçsizce kullanılan vitaminlerin, çocuklarda önemli sağlık sorunlarına yol açabileceği söyledi ve çocuklara sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazandırılması konusunda ailelere önerilerde bulundu.
Vitamin takviyesi yerine sağlıklı beslenme
Çocuklara gerektiğinden fazla verilen vitamin takviyeleri bazı sağlık sorunlarına yol açmaktadır. Bu nedenle genel vücut sağlığı için gerekli olan vitamin ve minerallerin, doğal besinlerden karşılanması önem kazanmaktadır. Çocuklar için çeşitli besin öğelerinden yeterli miktarlarda oluşturan beslenme programları, hem okul başarısına hem de sağlıklı büyüme ve gelişime katkıda bulunmaktadır. Gerektiğinde vitamin desteği ise doktor kontrolünde sağlanmalıdır.
Çocukların sağlıklı büyüme ve gelişimi için kalsiyum
Büyüme çağındaki çocukların sağlıklı gelişimi için gerekli olan kalsiyum, sağlam kemikler için de önemlidir. Çocukluk çağında günlük 800 miligram kalsiyum alınması gereklidir. Bu ihtiyacı karşılamak için çocuklara süt ve süt ürünlerini tüketme alışkanlığının kazandırılmalıdır.
Halsizlik ve yorgunluğa karşı sodyum ve potasyum
Vücutta kendiliğinden oluşmayan bazı minerallerden sodyum ve potasyum, çocukların genel vücut sağlığı bakımından çok önemlidir. Aşırı terleme sonucu vücuttan atılan bu minerallerin eksikliği, halsizlik, yorgunluk ve dolaşım bozukluğu gibi sorunları ortaya çıkabilir. Aşırı terlediğinde çocukların yeterli miktarda su, yiyeceklerden de fasulye, mercimek, bezelye, fındık, badem, ceviz ve yer fıstığı gibi sodyumdan zengin besinler tüketmeleri sağlanmalıdır. Potasyum kayıpları da yorgunluk ile birlikte gece krampları ve kas ağrılarına da neden olabilir. Potasyumdan zengin besinler; yeşil mercimek, kuru hurma, ıspanak, avokado, mantar, ceviz, kayısı, enginar, patates ve muzdur.
İyot, çinko ve demir eksikliği tedavi edilmeli
Çocuklarda, eksikliği en sık görülen mineraller; demir, iyot ve çinkodur. İyot eksikliği, çocukluk çağında beyin hasarına yol açan ve önlenebilir en büyük nedendir. Dünya nüfusunun1/3’ü bu nedenle risk altındadır ve iyot eksikliği zeka geriliğine yol açmaktadır ve okul başarısını da olumsuz etkilemektedir. Okul çağında çocukların eğitim başarısını düşüren bir başka neden de demir eksikliğidir. Demir eksikliğine bağlı anemi, çocuklarda mutlaka tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Demir tedavisi alan çocuklarda gereksiz çinko kullanımı ise demir emilimini azaltarak tedaviyi geciktirmektedir. Bu nedenle tedavinin doktor kontrolünde ve belirlenen süre devam etmesi önemlidir.
B12 eksikliği de okul başarısızlığı sebebi
En çok kırmızı et, balık, tavuk ve süt ürünlerinde bulunan B12 vitaminin eksikliğinin de çocuklarda gelişimsel, davranışsal bozukluklara ve okulda başarısızlığa neden olduğu bilinmektedir. B1 ve B12 vitaminleri ağrı ve yorgunluk giderici özelliğe sahiptir. Suda eriyen B vitaminlerinin, vücut için toksik etkiye neden olacak özelliği bulunmamaktadır.
C vitamini fazlalığı kanseri, D vitamini ise böbrek taşı oluşumunu tetikler
C vitamininin grip ve nezleden koruduğu, E vitamini ve selenyumun pek çok kanser türünü önlediği bildirilmektedir. Aşırı C ve E vitamini alımının ise vücutta pre-kanserojen madde üretimini artırdığı ileri sürülmektedir. D vitamini eksikliği çocuklarda kemik gelişimini olumsuz etkileyen ve raşitizm gibi hastalıklara yol açan bir faktördür. Ancak fazla miktarı böbreklerde taş oluşumu, kalsiyum yükselmesi ve kafa içi basıncın artmasına neden olur. Yine göz ve beyin gelişimi için gerekli olan A vitaminin fazlalığı, kafa içi basıncı artışı sendromuna yol açar. Balık ve balık yağında bulunan omega-3 ise aşırı alındığında kemik gelişimini bozarak beklenenin aksine boy kısalığı yapabilir.
Okul başarısı için C,D,E vitaminlerinden zengin doğal besinler
Okulların açıldığı ve mevsime bağlı hava değişikliklerinin başladığı bu dönemde çocukların bağışıklık sisteminin güçlenmesi için C, D ve E vitamini içeren doğal ürünlerle beslenmesi uygun olacaktır. Kırmızı ve yeşilbiber, brokoli, lahana, kereviz, turp, pazı ve ıspanak gibi yeşil yapraklı sebzeler mutlaka tüketilmesi gereken ve bağışıklığı güçlendiren sebzelerdir. Balık ve ceviz içerdiği omega-3 yağları ile bağışıklığı destekler. Haftada bir kez balık ve her gün ceviz tüketilmesi önerilmektedir. Meyvelerden özellikle turunçgiller, portakal, mandalina, kivi ve limon C vitamini içeriği ile öne çıkmaktadır. Günde en az 1 portakal, 1 kivi ya da 2 mandalina, okul çağındaki çocukların günlük ihtiyacı olan C vitaminini karşılar. Taze sıkılmış mevsim meyvelerinin suları, şüphesiz vitamin desteği sağlasa da lifler ve diğer mineraller nedeniyle meyvelerin bütün olarak tüketilmesi tercih edilmelidir.
Beslenme çantası için menü önerisi
Taze sıkılmış meyve suyu, ev yapımı poğaça
Ayran, simit, meyve
Süt, ev yapımı kek
Taze sıkılmış mevsim meyvelerinin suyu, peynirli sandviç
Ekmek arası köfte (yağsız tavada) ya da tavuk
