Ünlü Karagöz sanatçısı Cengiz Özek, “Bir kahveye gittiğimiz zaman Türk halkı ne konuşuyorsa Karagöz bunu konuşuyor” dedi.
Geleneksel Türk tiyatrosu Karagöz üzerine yaptığı çalışmaları ile tanınan İstanbul Karagöz Kukla Vakfı Başkanı Cengiz Özek, Türk gölge tiyatrosunun tarihsel kökeninden gelişimine, temas ettiği konulardan günümüzdeki tarzına kadar birçok konuya değindi.
Türk gölge tiyatrosunun, Memlük gölge oyunundan etkilenerek geliştiğini belirten Karagöz sanatçısı Cengiz Özek, “Yavuz Sultan Selim’in Mısır tarihi adlı kitapta ki İbni İlyas yazmıştır bu kitabı. 16’ıncı yüzyılda yazılmış bir kitap. Bu kitapta diyor ki ‘Yavuz Sultan Selim Mısır’a geldi ve Memlük Sultanı Tomanbay’ı yendi. Ve onu astı. Fakat asarken ip koptu iki defa asmak zorunda kaldı ve bunu Memlük gölge oyunu sanatçıları Yavuz Sultan Selim’e bir gölge oyunu şeklinde sundular. Çok hoşuna giden Sultan bütün bu sanatçıların hepsini İstanbul’a götüreyim oğlum da seyretsin dedi’ der. İşte buna dayanarak Türk gölge tiyatrosunun 16’ıncı yüzyılda Memlük gölge oyunundan etkilenerek geliştiği kuramı ön plana çıkmaktadır” dedi.
“Karagöz günlük sosyal olaylardan besleniyor”
Geleneksel Türk tiyatrosunda Karagöz’ün günlük olaylardan yola çıkarak konularına yön verdiğini vurgulayan Özek, “Bugün Topkapı Sarayı Müzesi koleksiyonunu incelediğimiz zaman şunu görüyoruz; Karagöz’deki evler aşama aşama gidiyor. Yani ahşap ev sonra kâgir evleri görüyoruz göstermeliklerde. Demek ki Karagöz güncel olanı yakalamaya çalışıyor. Öte yandan kostümlere bakıyoruz; bir yandan aziziye fesi kullanılırken diğer tarafta Mecid’in uzun boylu ceketini kullanıyor. Demek ki modayı takip ediyor figürlerde. Aynı zamanda yine Topkapı Sarayı Müzesi koleksiyonlarında uçan balona da rastlıyoruz. Karagöz’de şimendifere rastlıyoruz. Birçok faytona rastlıyoruz. Bunların hepsi son döneme işaret edebilecek figürler. Ve konularına da baktığımız zaman konuları günlük sosyal olaylardan besleniyor. Yani bir kahveye gittiğimiz zaman Türk halkı ne konuşuyorsa Karagöz bunu konuşuyor. Burada ekstra bir politikacı gibi, bir bakan gibi bir söylem içinde olmuyor. Çünkü Karagöz oynatan sanatçıların bir başka meslekleri de var. Kimisi camcı ki Camcı irfan diye çok önemli sanatçılarımızdan var. Diğer mesleklerde olan Karagözcüler var. Bunlar kendi mesleklerini icra ettikten sonra geceleri de işte kafelerde, köy meydanlarında toplanmış halka hitap ederek sanatlarını icra ediyorlardı ama gündüz de diğer işlerini sürdürüyorlardı” ifadelerini kullandı.
“Günümüz insanın temposunu yakalamamız gerekiyor”
Günümüzde Karagöz oyununa olan ilginin az olmasının en büyük sebeplerinden bir tanesinin çağa uyum sağlayamamak olduğunu ifade eden Cengiz Özek, “Sıkıntımız burada; tabiî ki benim dışımda birçok Karagözcü daha var. Her Karagözcünün değişik yaklaşımı var. Ama inatla 19’uncu yüzyıldan kalmış oyunları o dille seyirciye büyükler için yazılmış oyunları hala çocuklara oynamaya direnen karagöz sanatçıları var. Sıkıntı sanıyorum buradan kaynaklanıyor. Bir dilde anlaşmazlık çıkıyor, espri de anlaşmazlık çıkıyor ve konuda bir sıkıntı çıkıyor. Ama biz de Karagözle ilgilenen kişiler olarak kendimizi eğitebilirsek, oyunlarımızı güncel konulardan seyirciyi ilgilendiren konulardan seçersek ve günümüz genç insanının ritmini yakalayabilirsek ki çok hızlı düşünüyor artık günümüz genç insanları. Biz kendimizi de sınayalım burada. Bundan 20 yıl önce seyrettiğimiz Uzay Yolu hepimizi etkiliyordu şimdi seyrettiğimizde bakıyoruz ki ne kadar eski bir şey bu. Zaman geçmiyor. Çünkü artık mantık sıçraması diye bir şey var bilerek doğuyor insanlar bazı şeyleri ki bu artık akıllı telefonların çıktığı dönemde yani uçarak bilgilere ulaşıyor yeni nesil. Onun için onların hızını, temposunu yakalayıp ama naif bir biçimde oyunumuzu aktarmamız gerekiyor. Bu estetiği naif olmalı ama hızı temposu tiyatral niteliği açısından günümüz insanın temposunu yakalamamız gerekiyor. Bunu becerdiğimiz zaman seyirci hiçbir sıkıntı çıkarmıyor. Geliyor üstelik teşekkür ediyor” diye konuştu.
Bu sene 20’incisi düzenlenecek olan İstanbul Uluslararası Kukla Festivali’ne de değinen Karagöz sanatçısı Özek, “Festival yalnız oyunlardan oluşmuyor aynı zamanda bir Karagöz sergisi de olacak 500’üncü yılını kutlamak babında. Bu da Topkapı Sarayı Müzesi işbirliği ile Uluslar arası İstanbul Kukla Festivali ve İstanbul Karagöz Kukla Vakfı’nın işbirliğiyle oluşabilecek bir sergi. Bu sergi Topkapı Sarayı’nın girişindeki Karakol binası gibi adlandırılan bekçilerin eskiden beklediği odalarca sergi salonu ve konferans salonu olarak düzenlenmişti. Onlarda gerçekleşecek” dedi.
