Antalya Ticaret Borsasının (ATB) düzenlediği “Yaş Meyve-Sebze Sektörü Sezona Başlarken” başlıklı sektörel analiz toplantısında komisyonculuğun kaldırılmasını öngören yeni Hal Yasası tartışıldı.
ATB’de yaş meyve sebze sektöründe yer alan aktörlerin katılımıyla sektörel sorunların, beklentilerin, taleplerin ve çözüm önerilerinin görüşüldüğü toplantı, ATB Başkanı Ali Çandır, Türkiye Halciler Federasyonu Başkanı Yüksel Tavşan, Dünya Gazetesi Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım ve Bereket TV programcısı ve Tarım Yazarı Galip Umut Özdil’in katılımıyla gerçekleşti. Toplantıya Antalya Yaş Sebze ve Meyve Komisyoncular Derneği Başkanı Nevzat Akcan, Antalya Sebze Meyve Tüccarları Derneği Başkanı Adem Özaydın, Ziraat Odası Başkanı Nazif Alp, ATB 3. Meslek Komitesi Üyeleri, ATSO, ALTSO, Kumluca Ticaret Borsası, Kumluca TSO ve MATSO temsilcileri, Antalya Toptancı Haller Müdürlüğü, Batı Akdeniz İhracatçılar Birliği, Antalya Semt Pazarcılar Odası, Antalya Tarım ve Orman Müdürlüğü, Antalya Zirai Karantina Müdürlüğü, Ziraat Mühendisleri Odası Antalya Şubesi, yerel, ulusal ve uluslararası market tedarikçileri, marketlerin satın alma temsilcileri ile üreticiler de katıldı.
Antalya Ticaret Borsası Başkanı Ali Çandır, enflasyon denince akla yaş meyve sebzenin geldiğini belirterek, fiyatı yüksek olan ürünlerde her dönem bir günah keçisinin arandığını söyledi. Çandır, bu dönem yükselen fiyatlardan komisyoncunun sorumlu tutulduğunu anımsattı. Çandır, konunun taraflarını biraraya getirerek sorunu doğru ortaya koyma ve çözüm önerileri sunma çabasında olduklarını belirterek, toplantının başarılı geçmesini diledi.
“Komisyonculuk kalkıyor”
Türkiye Halciler Federasyonu Başkanı Yüksel Tavşan, toplantıyı organize eden Ali Çandır ve ekibine teşekkür etti. Ticaret Bakanlığının hazırladığı ve Cumhurbaşkanlığına sunulan “Hal Yasası” taslağıyla ilgili kendilerine sunum yapıldığını belirten Tavşan, tasarının ayrıntılarıyla ilgili katılımcılara bilgi verdi. Eskiden hazırlanan taslağın önce sektörün görüşüne sunulduğunu anımsatan Tavşan, yeni sistemle taslak hazırlanınca Cumhurbaşkanlığına gönderildiğini, oradan da Meclise sunulduğunu kaydetti. Tavşan, taslağa göre ülke genelinde 175 olan sebze hal sayısının 30’a indirileceğini, ihtiyaca göre de ürün toplama merkezileri oluşturulacağını bildirdi. Hal komisyonculuğunun kaldırılmasını öngören taslakta isteyen komisyonun işine tüccar olarak devam edeceğini söyleyen Tavşan, ürünün üretim bölgesinden tasniflenecek ve ambalajlanacak hale getirilmesinin öngörüldüğünü kaydetti. Tavşan, ürün fiyatının üretici ve üretici birliklerince belirlemesinin öngörüldüğünü bildirdi. Tavşan’ın aktardığı bilgiye göre, yap-işlet-devret modeliyle düzenlenecek haller, bakanlık, yerel yönetimler ve esnafın da hissedar olacağı TOBB’un koordinasyonunda bir konsorsiyuma verilecek. Konsorsiyumda kamunun payı yüzde 51 olursa ihale yapılmayacak, yüzde 51’in altında olursa ihaleye çıkılacak.
“İsmi değişebilir ama komisyoncu kalmalı”
“Çoğumuz aileden hal komisyoncusuyuz. Komisyonculuk tüccarlığa döndüğü zaman ne olacağız konusunda boşluk var” diyen Yüksel Tavşan, tasarının bazı noktalarını desteklediklerini ancak soru işaretine neden olan düzenlemeler olduğunu kaydetti. Sebze ve meyvenin maliyet analizi ile fiyatlandırılan bir ürün olmadığını vurgulayan Tavşan, “Haller üreticinin ürününün doğru fiyatlandırıldığı yerler. Komisyoncu, üretici adına hareket eden, üreticinin malını paraya çeviren adamdır. Komisyoncunun aldığı komisyon oranı yüzde 8’in üzerine çıkamaz. Bunun yerine bir şey koymadan bu sistemi değiştirmek çok kolay değil. Adı değişebilir, biz de komisyoncu isminden memnun değiliz. Üretici temsilcisi olabilir. Ama tamamen ortadan kaldırmak sistemi üreticinin aleyhine bozar” diye konuştu.
“Daha iyi bir sistem kurulmadan kaldırılmamalı”
Ziraat Odası Başkanı Nazif Alp ise, girdi maliyetlerinin yüksekliğinden şikayet ederek, üreticinin ürettiği ürünü kaç liradan satacağını bilmediğini belirtti. Tasarıdan haberdar edilmemelerinden yakınan Alp, komisyonculuğun kaldırılmasına karşı çıktı. Alp, üretimin başından sonuna kadar üreticinin komisyoncunun yardımıyla üretimi gerçekleştirdiğini belirterek, daha iyi bir sistem kurulmadan komisyonculuğun kaldırılmasının sistemi tamamen tıkayacağını ileri sürdü. Alp, “Şartlar bu kadar ağırken siz çiftçiyi küstürürseniz çiftçi bir daha tarlaya dönmez. Bize sahip çıkın ki üretime devam edelim. Çiftçiyi küstürmeyin. Daha iyi bir sistem kurmadan mevcudu kaldırmak olmaz” diye konuştu.
Sebze Meyve İthali
Komisyoncu temsilcileri, çiftçinin hale getirdiği ürünü en iyi pazara en iyi ücretle sunmaya çalıştıklarını belirterek, “Biz çiftçinin, üreticinin dostuyuz. Eğer bizi kaldırırsanız sistem çöker. Çiftçi üretimden vazgeçer” uyarısında bulundu. Hallerin komisyoncunun değil üreticinin olduğunu söyleyen komisyoncular, “Halleri yaşatamazsanız küçük üreticiyi bitirirsiniz, yaş meyve sebzeyi bile ithal etmeye başlarsınız” dedi.
Marketlerin satın alma temsilcileri ise, genel ciro içerisinde meyve sebze cirosunun yüzde 5-8 civarında olduğunu ifade ederek, “Marketler sanıldığı kadar kazanmıyor” dedi.
Toplantıya katılanlar, komisyonculuğun kaldırılıp üretici birliklerinin devreye girmesiyle yüzde 8 olan komisyon oranının yüzde 15’ten aşağı olmayacağı endişesini dile getirdi.
