Türkiye’nin öncülüğünde dünya genelinde benimsenen Sıfır Atık Hareketi, 30 Mart Uluslararası Sıfır Atık Günü’nde "Yeteri kadar var" sloganıyla farkındalık oluşturuyor. 2017 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın himayelerinde başlatılan hareket, çevresel sürdürülebilirlik adına büyük kazanımlar sağladı.
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’nda 14 Aralık 2022’de Türkiye’nin ana sunuculuğunda kabul edilen karar ile 30 Mart, "Uluslararası Sıfır Atık Günü" ilan edildi. Türkiye, yedi yıldır yürüttüğü sıfır atık politikalarıyla dünya genelinde örnek teşkil ediyor.
Rakamlarla sıfır atık hareketi
Türkiye’de yürütülen sıfır atık çalışmaları kapsamında 205 bin bina Sıfır Atık Yönetim Sistemi’ne geçti. 2017’de yüzde 13 olan geri kazanım oranı, 2024’te yüzde 36,08’e yükseldi. 2035 yılı hedefi ise bu oranı yüzde 60’a çıkarmak.
Toplamda 74,5 milyon ton atık geri dönüştürülerek ekonomiye 256 milyar TL’lik katkı sağlandı. Geri dönüşüm sayesinde elde edilen kazanımlar arasında 1,71 trilyon litre su tasarrufu, 54,6 milyar litre petrol tasarrufu, 227,3 milyar kWh enerji tasarrufu ve 552,7 milyon ağacın kesilmesinin önlenmesi yer alıyor. Aynı zamanda, 150 milyon ton karbon salımı engellenerek çevreye olumlu etkiler sağlandı.
2019 yılında başlatılan Sıfır Atık Mavi Hareketi kapsamında deniz çöpleriyle mücadelede önemli adımlar atıldı. Son beş yılda, 245 bin ton çöp temizlenerek denizlerden 20 bin 500 kamyon dolusu atık çıkarıldı. 2025 itibarıyla devreye giren "İkinci 5 Yıllık İl Eylem Planları" ile bu mücadelenin kapsamı genişletilecek.
Depozito Yönetim Sistemi ile yeni bir dönem
Sıfır Atık Hareketi’nin yeni aşamalarından biri de Depozito Yönetim Sistemi (DYS) oldu. Türkiye Çevre Ajansı tarafından yürütülen bu sistem kapsamında, üzerlerinde "DOA" logosu bulunan plastik, cam ve alüminyum ambalajlar, iade makineleri aracılığıyla geri kazanılabiliyor. Depozito bedelleri dijital cüzdanlara aktarılırken, Emlak Katılım Bankası iş birliğiyle vatandaşlara nakit çekim imkanı da sunuluyor.
Depozito Yönetim Sistemi’nin yıllık 520 milyon avro ekonomik katkı sağlaması bekleniyor. Bunun 120 milyon avrosu geri kazanım gelirlerinden, 250 milyon avrosu ikincil ham madde kullanımından, 50 milyon avrosu atık ithalatının azalmasından ve 100 milyon avrosu ise belediyelerin atık bertaraf maliyetlerinin düşmesinden kaynaklanacak.
Deprem bölgesinde geri dönüşüm çalışmaları
Türkiye, geri dönüşüm çalışmalarını sadece günlük atıklarla sınırlı tutmuyor. Kahramanmaraş ve Hatay’da yaşanan depremlerin ardından, yıkıntı atıklarının çevreye duyarlı bir şekilde yönetilmesi için "Deprem Enkazının Çevreye Duyarlı Yönetimi ve Tehlikeli Atıkların Güvenli Bertarafı için Hibe Yardımı Projesi" hayata geçirildi. Japonya’nın 4,8 milyon dolarlık hibesi ile bölgede geri kazanım tesisleri kurularak, enkaz malzemeleri yeniden değerlendirilmek üzere işleniyor.
Türkiye’nin küresel liderliği
Sıfır Atık Hareketi, Türkiye’nin uluslararası alandaki çevre politikalarında liderliğini pekiştirdi. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres tarafından 2023’te kurulan "BM Sıfır Atık Yüksek Düzeyli Şahsiyetler Danışma Kurulu"nun başkanlığı Emine Erdoğan’a teklif edildi ve Türkiye bu alanda global çapta söz sahibi oldu. Kurul, ilk toplantısını İstanbul’da gerçekleştirdi ve dünya genelinde sıfır atık politikalarının güçlendirilmesi için çalışmalar yürütüyor.
Ayrıca, G20 Çevre ve İklim Bakanları Toplantısı’nda sıfır atık girişimlerinin teşvik edilmesi kararı oybirliğiyle kabul edilerek, küresel düzeyde bir örnek oluşturdu.
Sıfır Atık Hareketi’nin aldığı ödüller
Türkiye’nin sıfır atık projeleri birçok uluslararası ödüle layık görüldü. BM Gıda ve Tarım Örgütü’nün "Sıfır Atık, Sıfır Açlık" ödülü, BM Kalkınma Programı tarafından verilen "UNDP Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Ödülü", Dünya Bankası tarafından verilen "İklim ve Kalkınma Liderliği Ödülü" gibi önemli başarılarla taçlandırıldı.
Türkiye, Sıfır Atık Hareketi’yle hem çevresel sürdürülebilirliği sağlamayı hem de ekonomik kazanımları artırmayı hedefliyor. 30 Mart Uluslararası Sıfır Atık Günü vesilesiyle, bireylerden kurumlara kadar herkese daha duyarlı ve sorumlu bir tüketim anlayışı benimsemeleri çağrısı yapılıyor.
