GÜNDEM - 25 Kasım 2018 Pazar 11:02

150 yıl önce yazılan şifreli şiir çözüldü

A
A
A
150 yıl önce yazılan şifreli şiir çözüldü

Dicle Üniversitesi (DÜ) Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Mustafa Uğurlu Arslan, uzun araştırmalar sonucu Diyarbakırlı Şaban Kami Efendi’nin yaklaşık 150 yıl önce dairesel şekilde çizdiği ve bir harfi merkez alarak oluşturduğu şifreli şiiri çözdü.

Dicle Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Mustafa Uğurlu Arslan, İstanbul’dan sonra en fazla divan şairi yetiştiren Diyarbakır’ın önemli şairlerini tespit etmek ve gün yüzüne çıkarmak için yaklaşık 5 yıldır çalışmalar yapıyor. Araştırmalarında sıra dışı şeylerle karşılaşan Arslan, 1800’lü yıllarda yaşayan müderris, divan şairi, hattat ve musikisinaş gibi sıfatlarla ifade edilen Diyarbakırlı Şaban Kami Efendi’nin yaklaşık 150 yıl önce kelime oyunları yaparak oluşturduğu görsel ve şifreli şiiri TBMM Kütüphanesi’nde buldu. Dünya edebiyatında var olmayan ancak sadece Kırım Hanı Şahin Giray’ın uyguladığı üslupla yazılan şiiri çözmek için yaklaşık iki hafta uğraşan Arslan, sonunda şifreyi çözmeyi başardı. Dairesel şekilde çizilen ve bir harfin merkez alınarak kelime oyunları yardımıyla oluşturulan görsel şiir, beşeri aşktan yola çıkarak ilahi aşkı anlatıyor.

“KİTAP HALİNE GETİRİLDİ” 

Çözülen şiirin yanında Şaban Kami Efendi’nin diğer eserlerini ve hayatını da kitap haline getiren Arslan, “5 yıl boyunca Şaban Kami Efendi’nin divanını çalıştık ama divanıyla birlikte aynı zamanda onun bilinmeyen bazı yönlerini de ortaya çıkarmaya çalıştık. Kayıp olarak bilinen bazı eserlerini yazma eser kütüphanelerini tarayarak tespit ettik ve kitabımızda bu eserleri tanıttık. İstanbul’a ve ardından Mısır’a geçiyor. Mısır’da bir dönem rıfai tarikatının önemli isimlerinin yanında manevi ilimlerde de ciddi mesafe kat ettikten sonra tekrar Diyarbakır’a gelecek ama ‘Kami savaştan kaçtı’ denilmesin diye oradan Kars’a geçiyor. Ruslarla savaşıyor, gazi olarak tekrar Diyarbakır’a dönüyor ve Diyarbakır’da Behram Paşa Camii’nin ilerisinde bulunan evinin yarısını şahsi hayatı için kullanıyor, yarısını da tekke yapıyor ve bu tekkede talebe yetiştirmeye devam ediyor. Böylesine mühim bir zattır. Bir şekilde halkın içinde yaşayarak halkla beraber olarak hayatını idame ettiriyor. Ciddi çalışmalar yapmamıza rağmen Kami Efendi’nin el yazması divanına ulaşamadık ama taş baskı metne ulaştık ve oradan hareketle şiirlerini çözümlemeye çalıştık. TBMM Kütüphanesinde bir nüshaya rastladım. Bu nüsha bizim dünya edebiyatında hiç olmayan ancak özellikle Kırım Hanlarından Şahin Giray Han’ın denediği sıra dışı bir şiir tarzı var ki Şaban Kami Efendi buna Üslub-u Şahin Giray diyor. Bizim edebiyatımızda elbette ki mecmualarda çeşitli görsel şiirlere rastladım ama Kami Efendi’nin yazmış olduğu görsel şiirdeki griftliği ki ciddi tetkikimiz neticesinde buradaki şifreleri çözümleyebildik. Merkezde bir ‘RA’ harfi var. Buradan başlıyor ve tekrar ‘RA’ harfinde bitiyor. Sonra yeniden başlıyor. İlginç olan şiirin merkezdeki ‘Ra’da başlayıp tekrar ‘Ra’da bitmesi. İkincisi metnin Latin harflerini de almaya gayret ettim. Ara kısımda mesela ‘Nigar’ kelimesi var. ‘Nigar’ ifadesini hem birinci beyit için hem de ikinci beyit için kullanmış” dedi.

150 yıl önce yazılan şifreli şiir çözüldü

“BATI’NIN ELİNDE OLSA BU ŞİİRİ MERMER TAŞLARA KAZIRLAR” 

Bu şiir tarzının sıra dışı bir ustalık olduğunu ve her şairin yapabileceği bir şey olmadığını aktaran Arslan, “Ancak Diyarbakırlı Kami Efendi böylesine grift iç içe geçmiş ve ‘Şahin Giray üslubu’ olarak adlandırdığı bu şiiri öyle zannediyorum ki Batılıların ülkesinde böylesine bir şair yetişmiş olsaydı bu şiiri mermer taşlara kazırlar ve Kami Efendi’nin ismini de eminim ki dünyaya duyurmaya çalışırlardı. Fakat bizim şehrimizde hala Şaban Kami Efendi gibi bir zatın ismi bilinmiyor. Bizim üniversitelerimiz var, fakültelerimiz var. Bu okullara en azından öyle şahsiyetlerin isimleri verilmeli. Böylesine görsel şiirleri de yedi burca karşılık mermerlere işlenerek şehrin çeşitli yerlerine mutlaka bırakılmalı ve şehre bir ruh katılmalı. Bu çok önemli bir durumdur” diye konuştu.

“DA VINCINİN ŞİFRESİ VARSA KAMİ EFENDİ’NİN ŞİİRİNİ ÇÖZMEK İÇİN DE ARANMALI” 

Şiirle ilgili araştırmalar yaparken kendilerine ipucu olarak verilen hiçbir şey olmadığını dile getiren Arslan, “Da Vinci’nin bir şifresi varsa tabi ki de Kami Efendinin bu şiirini de çözümleyebilmek için de bir şifre mutlaka aranmalı. Klasik edebiyatın bize sunduğu bazı imkanları değerlendirerek yani Matla ve Makta beyitten hareketle çözmeye çalıştık. Ancak onda bile merkezde bulunan harflerin çözümü noktasında tam bir detaya ulaşamamıştık. Fakat sonra gördük ki Kami Efendi merkeze ‘RA’ harfini almış. Şiiri ‘Ra’ ile başlatmış. Sonra iç içe geçmiş dairelerle bir şiir oluşturmuş. Şiirin tamamını da biz kitabımızda zaten neşretmeye gayret ettik. Bu görsel şiiri yaklaşık 2 hafta boyunca ciddi anlamda çalışarak çözdük. Çünkü metni çözümlemek ayrı bir mesele, doğru okumak ayrı bir mesele ve bir de nereden başlayacağınızı kestirebilmek ve bunu tespit edebilmek de ayrı bir mesele. 2 hafta boyunca ciddi anlamda çalıştıktan sonra ve farklı deneme, yanılmalar sonucunda bu şiirin şifresini çözmeye gayret ettim. Kami Efendi’nin bu şiir gibi başka şiiri yok ama divan teşkil edecek kadar sıra dışı muhteşem şiirleri var. Divan şairleri şiirlerinde üst dil dediğimiz sembolik bazı kavramlar kullanırlar. Dolayısıyla beşeri aşka dair izlere rastlıyoruz ama bunun arka planında aynı zamanda tasavvufi, ilahi bir aşkın terennümleri söz konusu” ifadelerini kullandı.

ŞABAN KAMİ EFENDİ KİMDİR? 

Şaban Kami Efendi’nin hayatından kısaca bahseden Arslan, şunları kaydetti:
“Öncelikle ülkemizde gerçekten ciddi anlamda bilinen ve şehrimiz için de önemli bir şahsiyet olan Ali Emiri Efendi’nin büyük amcası. Kitaplarda sıklıkla üstad-ı ekremim Şaban Kami Efendi dediği şahsiyet. Pek çok kaynak maalesef doğrudan Ali Emiri’nin amcası gibi değerlendiriyor fakat Ali Emiri Efendi’nin annesinin amcasıdır. 1805 yılında oldukça ilim ve irfan sahibi bir ailenin evladı olarak doğuyor. Arapça’yı, Farça’yı çok ciddi anlamda öğreniyor. Yaşı kemale erdiğinde asırlar boyunca dünyanın pek çok yerine ilmin ve irfanın dağıtıldığı Mesudiye Medresi’nin bitişiğinde Sarı Abdurrahman Paşa Kütüphanesi denilen kütüphanede yıllarca isagoci, kelam ve tefsir dersleri vermiş bir şahsiyet. Kami Efendi’yi donanımlı bir şahsiyet haline getiren aslında günümüz tabiri ile belki de entelektüel dediğimiz boyuta taşıyan şey onun çok yönlü bir alim olması. Onun hayatını tetkik etmeye başladığımda hayretler içerisinde kaldım. Kami Efendi bir hattat hem de önemli bir hattat. Kendisinden sonra yetişen belki onlarca şahsiyete icazet vermiş. İkinci bir diğer önemli özelliği ise musikişinas olması. Özellikle Behram Paşa Camii’nin hemen bitişiğinde bulunan yerde bir hücrede hem musiki dersleri vermiş hem de hat dersleri vermiş. Bu yönünün yanında Şaban Kami Efendi’nin bir özelliği daha var ki çok mühim bir şair.”  

Bunlar Da İlginizi Çekebilir
Bursa Başkan Aktaş: “Biz Bursa’nın her köşesinde gülümsüyoruz” Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Alinur Aktaş, Gemlik 15 Temmuz Demokrasi Meydanı’nda düzenlenen gece döneri sahur programında vatandaşlarla bir araya geldi. Başkan Aktaş, “Zannediyorlar ki sadece Nilüfer’de gülümseniyor. Bilmiyorlar ki biz Bursa’nın her köşesinde gülümsüyoruz. Bu şehirde yaşamaktan hamdolsun çok mutluyuz” diye konuştu. Gemlik 15 Temmuz Demokrasi Meydanı’nda düzenlenen gece döneri sahur programına Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Alinur Aktaş’ın yanı sıra Bursa Milletvekili Mustafa Varank, AK Parti Gemlik Belediye Başkan Adayı Refik Yılmaz, MHP Bursa İl Başkanı Muhammet Tekin, siyasi parti temsilcileri ile çok sayıda vatandaş katıldı. “Biz Bursa’nın her köşesinde gülümsüyoruz” Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Alinur Aktaş, gece dönerinin Türkiye’nin literatürüne Gemlik sayesinde girdiğini belirterek “Bursa’da her yerde döneri rahatlıkla yiyebiliriz. Ama gece döneri Bursa’ya mahsus ve Gemlik’ten başlamış bir özellik” dedi. Başkan Aktaş, “İlçelerimizi yönetecek, ilçelerimize vizyon katacak belediye başkanlarını ve belediye meclis üyelerini seçiyoruz. Biz Cumhur İttifakı çatısı altında bir araya geldik. Biz bir sokağı daha düzeltebilir miyiz? Bir kişinin daha hayatına dokunabilir miyiz? İlçelerimizi daha güzel bir hale getirebilir miyiz? Biz bunun derdi ve hesabı içerisindeyiz. Gemlik, hizmet kervanına bir beş sene ara verdi. Cumhur İttifakı çatısı altında Bursa’mızın 1060 mahallesi ve 17 ilçesine, Gemlik’in her bir köşesine, hizmet etmeye devam edeceğiz. Beş tane medeniyete ev sahipliği yapmış bir şehir, Bursa. Gülümseyin Nilüfer’desiniz diyor. Zannediyorlar ki sadece Nilüfer’de gülümseniyor. Bilmiyorlar ki biz Bursa’nın her köşesinde gülümsüyoruz. Bu şehirde yaşamaktan hamdolsun çok mutluyuz” diye konuştu. "Bursa’nın 17 ilçesi de gerçek belediyeciliği istiyor" Yerel seçime sayılı günler kaldığını belirterek söze başlayan Bursa Milletvekili Mustafa Varank, “Biz inanıyoruz ki Bursa’da 31 Mart’tan sonra hizmete susamış, yatırımlara susamış, belediyeciliğe susamış vatandaşlarımız 17’de 17 yapmak istiyor. Bursa’nın 17 ilçesinde de Cumhur İttifakı “gerçek belediyecilik” istiyor. 31 Mart’ta işinin ehli, hizmet sevdalısı ve sizleri yatırımlarla buluşturmak için, sizlerin konforunu arttırmak için, daha yaşanabilir ilçeler, daha yaşanabilir bir Bursa inşa etmek için gayret gösteren belediye başkan adaylarımız var. Biz aldanan da olmayacağız, aldatan da olmayacağız. Siyaset, makam mevki için yapılmaz. Siyaset, sizlerden gelecek bir “Allah razı olsun” cümlesi için yapılır. O, en yüce rütbedir. Onun için sizlerden ricam sizi aldatmaya çalışanlara lütfen itibar etmeyin” dedi. “Gemlik, bir 5 yıl daha kaybedemez” Gemlik’in hizmete susadığını belirten AK Parti Gemlik Belediye Başkan Adayı Refik Yılmaz, “Gemlik’in tüm sokaklarında, caddelerinde altyapı ve içme suyu hatlarını Büyükşehir ile değiştirdik. Gemlik’in tüm arıtma tesislerini, sahil düzenlemelerini de yine Büyükşehir ile yaptık. Gemlik’i tanımayan, Gemlik’te yaşamayan, sokaklarını bilmeyene Gemlik’i teslim etmemeliyiz. Gemlik bir beş yıl daha kaybedemez. İnşallah Gemlik’e yakışan hizmetler için 31 Mart’ta zaferimizi kutlamak için yeniden bir arada olacağız” diye konuştu. Programda dönerleri Başkan Aktaş, Bursa Milletvekili Mustafa Varank ve Ak Parti Gemlik Belediye Başkan Adayı Refik Yılmaz dağıttı. Gemlik 15 Temmuz Demokrasi Meydanı’nda düzenlenen gece döneri sahur programına Gemlikli vatandaşlar yoğun ilgi gösterdi.
Antalya Rıza Sümer’den Kepezlilere sandık çağrısı Cumhur İttifakı AK Parti Kepez Belediye Başkan adayı Rıza Sümer, 31 Mart Yerel Seçimleri için vatandaşlara sandığa gitmeleri konusunda çağrıda bulundu. Sümer, 100 avukat ve 2500 müşahitle seçim güvenliğini izleyeceklerini kaydetti. Kepez Belediye Başkan adayı Av. Rıza Sümer, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından adaylığı açıklandığı 9 Şubat 2024 tarihinden itibaren Kepez ilçesinin 68 mahallesini gezdi. Kepez’in sokaklarında, pazar yerlerinde, mahalle buluşmalarında, ev ziyaretlerinde esnaf ve vatandaşların taleplerini dinleyen Sümer, Kepez’de 20 yıldır süren istikrarın devam etmesi için vatandaşları seçim sandıklarına oy kullanmaya davet etti. Sümer, 31 Mart 2019 yerel seçimlerinde Kepez ilçesinde yüzde 50,50 oy oranı aldıklarını hatırlatarak, “Kepez’de 20 yıllık hizmet süresi boyunca mazeret üretilmedi, tapu, imar ve mülkiyet sorunları çözüldü. Özenle inşa edilen vizyon projeler ve eserler, kentin en önemli noktalarına adeta nakış nakış işlendi, ilçemiz hak ettiği konuma emin adımlarla ilerledi, şehrimizin parlayan yıldızı haline geldi. Kıymetli vatandaşlarımız da desteğini hiçbir zaman eksik etmedi, teveccühlerini 2019 yerel seçimlerinde yüzde 50,50 oy oranı ile gösterdiler. Şimdi yeni hedeflerle yola çıkıyoruz. Türkiye Yüzyılı’nı, mahallelerimizi kalkındırarak başlatacağız diyerek, 100 yıllık hedefler koyan bir yönetim anlayışıyla geliyoruz. Biz hazırız, Kepez hazır. Türkiye Yüzyılı Kepez’in Yüzyılı olacak. Büyük hedefler koyarken geçmişimizden aldığımız güç,istikrar ve sağlam iradeyi referans aldık. İstikrarın sürmesi ve ilçemizi yapacağımız sosyal belediyecilik hizmetleriyle buluşturmak için, 20 yıldır olduğu gibi tek bir fire vermeden, 31 Mart’ta tüm vatandaşlarımızı oy kullanmak için sandığa davet ediyorum” diye konuştu. Vatandaşlara teşekkür Oy kullanmanın demokrasinin en büyük göstergelerinden biri olduğunu kaydeden Rıza Sümer, konuşmasını şu şekilde sonlandırdı: “Hiçbir vatandaşımız ‘Ben oy kullanmasam bir şey değişmez’ diye düşünmemeli. Genç yaşlı demeden bütün vatandaşlarımız sandığa gidip oyunu kullanmalı. Kepez’de 100 avukat ve 2500 müşahitle seçim güvenliğini takip edeceğiz. Adaylığımızı duyurduğumuz ilk gün de söylediğimiz gibi vatandaşlarımızın kararına saygımız sonsuz. Bu seçim, ideoloji değil hizmet seçimi, ilçe sakinlerimizden bu hususu esas almalarını rica ed. Başta bizi bu göreve layık gören Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’a, yaklaşık 2 aydır her aşamada yanımızda olan İl Başkanımız Ali Çetin’e, Antalya Milletvekillerimize, Kepez İlçe Başkanımız Mehmet Çivik’e, Kadın Kolları Başkanımız İlknur Kurt’a, Gençlik Kolları Başkanımız Eyüp Akbalık’a, Cumhur İttifakı ortağımız MHP Kepez İlçe Başkanımız Servet Ersoy’a, bizi evlerinde mahallerinde ağırlayan, dükkanlarında sokaklarda Pazar yerlerinde kucaklaştığımız, saha çalışmalarımızda yalnız bırakmayan tüm vatandaşlarımıza, ve sesimizi duyuran, projelerimizi anlatan partililerimize yürekten teşekkür ediyorum.”
Balıkesir Başkan Yılmaz her ilçeye sağlık merkezi açacak Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanı Yücel Yılmaz, 20 ilçenin tamamında tam teşekküllü sağlık merkezleri açacak. Halk sağlığını her zaman önceliği olarak tutan ve hizmetlerini bu yönde şekillendiren Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanı Yücel Yılmaz, 20 ilçeye sağlık merkezi açmaya hazırlanıyor. Vatandaşların konforunu artıracak ve genel sağlık hizmetlerinden kendi ilçelerinde faydalanmalarını sağlayacak Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Sağlık Merkezleri, tam teşekküllü temiz bir ortamda uzman personeliyle hizmet verecek. Sağlık merkezlerinde ayakta muayene, teşhis ve tedavi, tahlil, enjeksiyon/pansuman, ağız ve diş sağlığı, psikolojik danışmanlık, aile danışmanlığı, diyetisyen ve evde bakım hizmetleri verilecek. Titiz bir ortamda uzman personeliyle hizmet verecek Vatandaşların sağlığının her şeyden önemli olduğunu vurgulayan Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanı Yücel Yılmaz, “20 ilçemizde sağlık merkezlerimizi açacağız. Vatandaşlarımızın genel sağlık hizmetlerinde, sağlık merkezimizde verilebilecek hizmetler için hastanelere kadar gitmesine gerek kalmayacak. Özellikle hastanelere uzak ilçeler ve kırsal mahallelerde yaşayan vatandaşlarımızın hayatını kolaylaştıracak, konforunu artıracak. Belediyemizin tüm gücü sağlık merkezlerimizde olacak. Sağlık merkezlerimiz tam donanımlı bir şekilde titiz bir ortamda uzman personeliyle hizmet verecek” diye konuştu.
Balıkesir Gençlik Spor Bakan Yardımcısı Balıkesirli sporcularla buluştu Gençlik ve Spor Bakanlığı Bakan Yardımcısı Dr. Enes Eminoğlu, Balıkesir’i ziyaret ederek sporcu gençlerle buluştu. Kaz Dağları’nın eteğinde, doğadan güç alan gençlerimizin mekanında bulunduğunu ifade ederek, Edremit Gençlik Merkezi’nde, gönüllü gençler, sporcular ve öğrencilerle bir araya gelen Gençlik ve Spor Bakan Yardımcısı Dr. Enes Eminoğlu, gençlerimizin görüş ve taleplerini dinledi. Dr. Eminoğlu, gençliğin, spor yatırımlarının ve gençlere yönelik çalışmaların ne kadar değerli olduğunu vurguladı. Bakanlık olarak gençlere rehberlik ve danışmanlık hizmetleri sunulduğunu, zararlı alışkanlıklara karşı bilinçlendirme çalışmalarının yapıldığını ve gençlerin beceri kazanmaları ve yeteneklerini keşfetmeleri için çeşitli projelerin hayata geçirildiğini belirtti. İlçede devam eden yurt binası inşaatıyla gençlerin konaklama ihtiyaçlarının karşılanacağını ve yurtlarda yürütülen eğitim faaliyetlerinin mesleki hayatlarına katkı sağladığını ifade etti. Birçok projede olduğu gibi havacılık ve uzay sanayi sistemlerinin geliştirilmesi, modernizasyonu, üretimi, sistem entegrasyonu ve yaşam döngüsü destek süreçlerinde yer almaları adına onlara fırsatlar sunarak gelecekte de Anka gibi Hürjet gibi Kaan gibi projeler gerçekleştirmelerini temenni ettiğini belirtti. Gençlerin Türkiye’nin geleceği olduğunu vurgulayarak, “Gençler Tam Kendimiz, Gençler Türkiye’nin Kendisidir” dedi. Gençlik ve Spor Bakan Yardımcısı Enes Eminoğlu programına İvrindi ilçesinde devam etti. İlçede yapılan Yarı Olimpik Yüzme Havuzu İnşaat’ında ve Gökçeyazı futbol sahasında çalışmaları yerinde inceleyerek yetkililerden bilgi aldı. Bakan Yardımcısı Eminoğlu’nun Balıkesir’deki programına Gençlik ve Spor İl Müdürü Adem Özalp, İlçe Protokolü ve Birim Müdürleri eşlik etti.