Dünyada el dokuma halıcılıkla İran Düğümü’nden sonra gelen Gördes Düğümü sağlamlığı ile adından söz ettiriyor. Halıcılık literatüründe bilinen iki düğümden biri olan ve “Türk Düğümü” olarak da adlandırılan Gördes Düğümü ile geometrik ve köşeli desenler de rahatlıkla işlenebiliyor. İran Düğümü’ne göre daha sağlam olduğu bilinen Gördes Düğümü ile dokunan halılar eskidikçe tüyleri dökülse bile iplikleri bağlı kaldığı için desen ve renklerini koruyabiliyor. İyi bakıldığı takdirde 200 yıl bile dayanabilen halılar anayurdu olan Manisa’nın Gördes ilçesinde yeniden hayat buldu.
Tarihte bilinen ilk halı olan Pazırık Halısı’nda da yer alan düğüm
Öte yandan tarihte bilinen ilk halı olan ve Sovyet Altayların Pazırık bölgesinde keşfedilen Pazırık Halısı da Gördes Düğümü ile dokundu. 10 santimetrekaresinde 36 bin Gördes Düğümü bulunan halının M.Ö. 5. yüzyılda dokunduğu tahmin edilirken, keşfedildiği 1929 yılından bu yana da sağlamlığını korumasıyla dikkat çekiyor.
Attıkları düğümle dünyada halıcılığa yön verdiler
Gördes Düğümü ve Gördes el dokuma halıcılığını yeniden dünyaya tanıtmak için kolları sıvayan halıcılar, halı dokuma tezgahlarında işbaşı yaptı. Yaklaşık 50 yıldır el dokuma halı üreten kadınlar, zamanında çeyizleri için ürettikleri el dokuma halılarını şimdi de dünyanın kullanımına açmak için dokuyor. Halı tezgahına çocuk yaşta oturduğunu söyleyen halı dokumacı Zeynep Çelik, halıların çok sağlam olduğunu belirtirken, 66 yaşındaki halı dokumacısı Fidan Dursun ise, “66 yaşındayım ve 11 yaşında tezgahta halı dokumaya başladım. Gördes halısı sağlam ve gösterişli olur. Gördes düğümünde bir ters bir ön bağlama oluyor.” dedi.
Düğümün çok kullanışlı olduğunu belirten halı dokumacısı Leyla Ertem, “Çok kullanışlı bir düğümdür. Gördes’in halıcılıkta ilerlemesini istiyoruz. 100 dahi bu halıyı kullansanız eskimez.” ifadelerini kullandı.
“Dünyada Gördes gibi seccade dokuyan hiçbir İslam ülkesi de yok”
Gördes’in hem halıcılıkta hem de seccade üretiminde dünyaya yön verdiğini belirten Araştırmacı Yazar Yurdum Güvenen, “Gördes halıcılığının en büyük özelliği bütün dünyada seccade olarak anılması. Dünyada Gördes gibi seccade dokuyan hiçbir İslam ülkesi de yok. Bu seccade bu şekilde dokununca, renkleri ve motifleriyle en güzel uyumlu halıları Gördesliler yapmıştır. En önemli yönü de aynı düğümü bugüne kadar devam ettirmişlerdir. Düğümün özelliği çift taraftan gelerek aşağıya doğru kirkitle vurulmadan önce iki taraftan da düğüm alınır. İki taraftan düğüm alındığı için boşluk yoktur. Bir santimetrekarede düğüm ne kadar çoksa halı da o kadar değerlidir. Hele ki Gördes Düğümü ise en değerli oluyor.” ifadelerini kullandı.
Halıya ne kadar iyi bakılırsa o kadar da uzun ömürlü olabildiğini belirten Güvenen, “Bir insan elbisesine ne kadar iyi bakarsa o kadar ömrü de uzun oluyor. Gördes halısını da iyi yerde muhafaza ederseniz, naftalinlerseniz, her sene nisan ayında havalandırırsanız uzun yıllar dayanır. Naftalinlemezseniz ve nisan ayında güve zamanında havalandırmazsanız güve yer ve bir daha da tamiri olmaz.” diye konuştu.
İran Düğümü ile Gördes Düğümü arasındaki fark
İran Düğümü ile Gördes Düğümü arasındaki farkları da anlatan Güvenen, “Gördes Düğümü’nün yanında İran Düğümü de vardır. Bu İran Düğümü ile Gördes Düğümü arasındaki en büyük fark Gördes Düğümü’nün çift taraflı atılmasıdır. İran Düğümü’nün de kendine has özelliği olmakla beraber bu düğümü Gördes kadar sağlam olmamasına rağmen santimetrekareye fazla miktarda düğüm dokudukları için İran’daki halılar da değerli oluyorlar. Onlar halıyı ince dokuyorlar ve buradan kazanıyorlar.” dedi.
“200 yıl garantili”
Gördes halısını dünyaya tanıtmak için yola çıktıklarını belirten Halıcı Aziz Aydoğdu, “Derdimiz Gördes halısını dünyaya tanıtabilmek. Gördes Düğümü olduğu için halılarımızın kök boya ve hakiki yün olduğu için herkesin görmesini ve tanımasını istiyoruz. Bu halıyı dünyaya tanıtmak istiyoruz. Kalitesi çok yüksek bir halı ama eskiden bu işlerle uğraşmadığı için sadece Gördes’in ismi kalmış. Üretim artık yok. Ama biz bu saatten itibaren tekrar üretmeye çalışıyoruz.” dedi.
Gördes Düğümü ile dokunan halıların 200 yıl dayanabildiğine vurgu yapan Aydoğdu, “Gördes Düğümü’nün özelliği halının üzerinden kopmaması ve en az 200 yıl garantili olması. Nemde kalmadığı ve üzerine asit dökmediğiniz sürece üzerinden yıllar da geçse bile yıkattığınızda bu halı ilk halinden daha parlak olacaktır.” diye konuştu.
Öte yandan yüzde 100 yün iplikten dokunan halılarda kullanılan renkler kök boyalardan elde edildiği için hem uzun süre kullanılabiliyor hem de desenler daha canlı bir görüntü sergiliyor.
Aykut Yeniçağ - Önder Aydın
