Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü tarafından Ar-Ge çalışmaları süren borlu deterjan ‘Eti Matik’, deneme amacı ile kullanan Kırka Bor İşletme Müdürlüğü çalışanlarından tam not aldı.
Dünyadaki bor rezervlerinin yüzde 72’sine sahip olan Türkiye, bu değerli madenin temizleme ve beyazlatma sanayisinde mamul madde olarak kullanımı konusundaki çalışmalarını sürdürüyor. Türkiye'de rezerv açısından en çok bor tinkal yataklarının bulunduğu Kırka ilçesi, seri üretime başlanması ile işletme bünyesinde bir tesise kavuşmanın umudunu da yaşıyor.
Dünyanın en önemli madenleri arasında gösterilen bor madeninin, stratejik olması nedeniyle sektörde tek üretme yetkisi olan Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü; üretimin yanı sıra yeni kullanım alanları için Ar-Ge çalışmalarına hızla devam ediyor. İşletme, bor karışımlı çimentodan sonra şimdi de, temizlikte çığır açacağı düşünülen yeni deterjan ürünü Bormatik’i piyasaya sürmeye hazırlanıyor. İlk etapta test ürünleri 3 kiloluk paketler halinde işletmelerde bulunan personele ücretsiz olarak dağıtılmaya başlandı. Buradan gelecek sonuçlar neticesinde son çalışmalar yapılacak ve bor katkılı temizlik maddesi halkın tüketimine sunulacak.
ÜLKEYE BÜYÜK EKONOMİK KATKI SAĞLAYACAK
Piyasada mevcut deterjanların çoğunlukla mamul veya yarı mamul olarak Türkiye’ye getirilmesi ve ham madde bağımlığı açısından yurt dışına bağlılık, bor madeninden üretilecek deterjanın önemini ortaya koyuyor. Yeni üretilen deterjanın yüzde 80’inde bor madeni, yüzde 20’sinde ise sabun katkılı malzeme kullanıldığı belirtildi. Yüzde 100 yerli olması beklenen ‘Bormatik’ için Ankara’da sürdürülen Ar-Ge çalışmalarının yanı sıra Sağlık Bakanlığı’ndan onayı, lisans ve patent alındığı bildirildi. Toz deterjan üretiminin ardından yine bor madeni kullanılarak sıvı ve bulaşık deterjanı üretiminin de planlandığı belirtiliyor. Deneme üretimi yapılarak işletme personeline verilen, renkli ve beyaz çamaşırlarda da kullanılabilen toz deterjanın, 3 aylık kullanımında olumlu sonuç alındığı belirtiliyor. Yeni ürünün, fiyat açısından piyasadaki mevcut deterjanlardan daha avantajlı olacağı ifade ediliyor. Seri üretimin yıllık 250 bin ton olarak düşünüldüğü ve üretim için Eti Maden İşletmeleri Kırka Bor İşletme Müdürlüğü bünyesinde bir tesis kurulabileceği belirtiliyor. Çeşitli deterjan üretimi ile Türkiye’nin yüzde 90 ham madde olarak ihraç ettiği bor madeninin ülkede mamul maddi olarak kullanılarak önemli bir ekonomik gelir sağlayabileceği da ifade ediliyor.
BOR MADENİNİN TEMİZLEME VE BEYAZLATMA SANAYİSİNDE KULLANIMI
Sabun ve deterjanlara mikrop öldürücü (jermisit) ve su yumuşatıcı etkisi nedeniyle yüzde 10 boraks dekahidrat ve beyazlatıcı etkisini artırmak için toz deterjanlara yüzde 10-20 oranında sodyum perborat katılmaktadır. Çamaşır yıkamada kullanılan deterjanlara katılan sodyum perborat aktif bir oksijen kaynağı olduğundan, etkili bir ağartıcıdır. Perboratların çamaşır yıkamada klorlu temizleyicilerin yerini alması sıcak veya soğuk su kullanımına bağlıdır. Çünkü perboratlar ancak 55 derecenin üstünde aktif hale geçerler. Ancak, ABD’de kullanılan aktivatör kullanımı ile bu sorun giderilmeye çalışılmıştır. 1997 yılı deterjan sanayisindeki bor tüketimi; Batı Avrupa’da 242 bin ton ve Kuzey Amerika’da ise 21 bin tondur. Batı Avrupa’da tüketilen borun yüzde 35’i, Doğu Avrupa’da ise yüzde 5’i deterjan sanayisinde kullanılmaktadır. Dünya perborat talebinin yüzde 86’sı Batı Avrupa tarafından tüketilmektedir.
