Çanakkale Boğazı'nı geçmek isteyen itilaf devletlerin 3 Kasım 1914’te ilk bombaladığı yer olan Tarihi Gelibolu Yarımadası'ndaki ilk şehitlerin verildiği Seddülbahir Kalesi 1 asır sonra tamamlanan restorasyon ve çevre düzenlemesinin ardından 18 Mart Şehitleri Anma ve Çanakkale Deniz Zaferi’nin 108’inci yıl dönümünde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından ziyarete açıldı. Ayrıca Gelibolu- Eceabat Devlet Yolu canlı yayın bağlantısıyla gerçekleştirildi.
"Güven ve istikrar ortamına sahip çıkalım"
Açılışta konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yaşanan badireleri birlik, beraberlikten ve kardeşlikten aldıkları güçle aştıklarını hatırlatarak, "Deprem ve sel afetlerimizin birlikte bütünleşerek, yaralarımızın üstesinden devlet ve millet olarak yek vücut geleceğiz. Ölenleri ebedi aleme yolcu ettik. Bir yandan enkazları kaldırıyor. Bir yandan geçici barınma merkezlerinin hazırlıklarını sürdürüyor, bir yandan kalıcı konutların inşaasına başladık, başlıyoruz. 1 yıl içinde şehirlerimizi yeniden ayağa kaldırmış, depremzede vatandaşlarımızı yuvalarına kavuşturmuş olacağız. Ülkemizi her türlü afete tehdide karşı daha güçlü hazırlayacak çalışmaları da yürütüyoruz. Türkiye’yi; milletimizin her bir ferdini güvenli, huzurlu, müreffeh geleceğe kavuşturma mücadelesinden alıkoyacak engel ve bahaneleri birer birer ortadan kaldırıyoruz. Dünyanın yaşadığı krizlerin önümüze çıkardığı fırsatları değerlendirmemiz için ihtiyacımız olan tek şey istikrar ve güven iklimine sıkı sıkıya sahip çıkmaktır.
Bunu başarırsak Allah’ın izniyle hedeflerimize ulaşmamızı kimse engelleyemez. 108 yıl önce “Çanakkale geçilmez” diyerek dünyanın en büyük ordularına göğüslerini siper eden kahramanlarımızın aziz hatıraları yüreklerimizde canlılığı ile yaşıyor. Sadece Türk tarihini değil dünya tarihini de değiştiren bu zafer milletimizin en zor şartlarda neler yapabileceğinin ispatıdır. Devrin en büyük deniz ve kara gücünü oluşturan ordularına karşı Nusret mayın gemisi ile denizde Anadolu’nun dört yanından gelerek Çanakkale’de saf tutmuş Mehmetçik ile karada destan yazdık. Bu mücadelenin dünyada pek az eşi benzeri vardır" dedi.
"Zor zamanlarda Çanakkale kahramanlarını örnek aldık"
"Çanakkale Zaferi milletimize, milli mücadele verme ve başarıya ulaştırma; bu topraklardaki son devletimiz Cumhuriyeti kurma şevkini aşılamıştır" diyen Erdoğan sözlerini şöyle sürdürdü: " Ülke ve millet olarak bize son dönemde karşılaştığımız sınamaların üstesinden gelme cesareti ve azmini veren saiklerin başında da Çanakkale Zaferi geliyor. Terörden, sokak olaylarına, vesayet girişiminden, darbe teşebbüslerine milletimizin iradesini gasp etmeye yönelik saldırılar karşısında verdiğimiz tüm mücadelelerde Çanakkale kahramanlarını örnek aldık. Bugün de ekonomiden, doğal afetlere tüm bunlara yaşadığımız her sıkıntıda Çanakkale Ruhunu hatırlıyor, oradan aldığımız feyz ile mücadelemizi yürütüyoruz. Türkiye yüzyılı vizyonunu üzerine inşa ettiğimiz temelin en sağlam taşlarından biri de Çanakkale’de yedi düvele karşı kazandığımız zaferdir. Şu anda bizler bir açık hava müzesindeyiz. Burası Seddülbahir. Ben gerek bakanımıza gerek, saygıdeğer hocamıza ve ekibine çok çok teşekkür ediyorum.
Dünyada bu tür açık hava müzeleri nadirdir. 10 yaşından 100 yaşına kah orada olduk, kah tek başına canlar verdik. Her taşına dünya şahit, yılmadık, yılmayacağız. Bugün 108 yıl sonra bir kez daha şehitlerimizin aziz hatıralarını yadetmek, istiklalimize ve istikbalimize bağlılığımızı haykırmak için Çanakkale’deyiz. Tarihe saygı duymak ve hatıraları yaşatmak, eserlerine sahip çıkmayı gerektirir. Şehitlerimizi ayağa kaldırarak, emanetleri koruyarak kültürel mirası ihya ederek ecdada saygımızın gereğini yerine getiriyoruz. Bölgedeki çalışmaları daha derli toplu yürütmek için Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı’nı biz kurduk. Faaliyete geçen Çanakkale Destanı Tanıtım Merkezi, restorasyon projeleri, çevre düzenlemesi, kurulan müze ve verilen pek çok hizmet sayesinde bölgeyi ecdadın hatırasına yarışır görünüme kavuşturduk. Seddülbahir Kalesi de bu çalışmalardan biridir. Valide Turhan Sultan tarafından 3,5 asır önce boğazın girişinde inşa ettirilen Seddülbahir Kalesi ve karşısındaki Kumkale Çanakkale Savaşı’nda da önemli rol oynamıştır. Düşmanın ilk saldırdığı ve en son ayrıldığı yer olan bu kalenin açık hava müzesi olarak ziyarete açılmasını fevkalade isabetli görüyorum. Geçmişi bilmeyenin, geleceği kuramayacağı gerçeğinden hareketle evlatlarımızın Çanakkale Zaferi’ni kazandığımız yerleri mutlaka görüp, manevi havayı tenefüs etmeleri gerektiğine inanıyorum.
Kalenin restorasyonunda emeği geçenleri kutluyorum. Çanakkale’de sadece tarihin emaneti olan eserlerimize sahip çıkmakla kalmıyoruz. Açılışının birinci yılına eriştiğimiz 1915 Çanakkale Köprüsü ve otoyolu başta olmak üzere pekçok eserle şehrimizi ve bölgeyi geleceğe hazırlıyoruz. Sadece şu Çanakkale Köprüsü bölge için bir destandır. Eğer geçmişi hatırlarsanız, boğazın her iki tarafına zaman olurdu geçemezdik. Zaman olurdu 24 saati bulurdu. Bunları iyi biliriz. Burada Çanakkale Şehitleri’ni anmaya geldiğimiz zaman arabalılarla geçebilene aşk olsun. Geçerdik, geçemezdik. Öyle günler yaşadık. Ama şimdi artık köprümüzle bunların hepsi ortadan kalktı. Tasarımı ve mühendisliği ile abide bir eser olarak kazandırdığımız 1915 Çanakkale Köprümüzle Marmara bölgemizi çepeçevre saran otoyol ağını birleştirdik. Daha önce saatler süren yolculuğu 6 dakikaya indirdiğimiz bu köprümüzü bir yılda 2 milyona yakın araç kullandı. Asırlar boyunca hizmet edecek bir soluk borusunu bölgeye kazandırdık. Marmara Denizi’nin iki yakasını İstanbul’da 3 köprü bir tünel yanında Çanakkale Boğazı’ndaki bir köprü ile birleştirip bölgedeki potansiyelin sonuçlarını şimdiden alıyoruz. Dar bir alana sıkışan ekonomik ticari turistik hareketlilik geniş sahaya yayılmaya ülkemizin tamamına katma değer kazandırmaya, milletimize iş ve istihdam olarak yansımaya başlıyor"
"Ecdadın aziz hatırası böyle yaşatılır"
Gelibolu Eceabat bölünmüş yol projesinin de açılışını yapan Erdoğan, "Bölgenin ulaşım altyapı standartlarını daha da yükselecektir. Çanakkale’nin Avrupa yakasında tarihi yarımadaya ulaştıracak 47,5 kilometrelik bu projenin tamamlanan 32 kilometresini bugün hizmete açıyoruz. Yolla beraber 2560 metrelik, 644 metrelik, 1355 metrelik, 792 metrelik olmak üzere toplamda 5 bin 351 metre uzunluğunda dört tünelinde açılışını bugün yapıyoruz. Çanakkale’ye uzanan güzergahın önemli parçası olan bu yol ulaşımı 45 dakikadan 25 dakikaya düşürerek tarihi alana giden ziyaretçilere büyük kolaylık sağlayacaktır. Projenin inşaasında tabi doku ve arkeolojik dokunun korunmasına özel hassasiyet gösterildi. Bu yol sayesinde ülkemiz vakitten ve akaryakıttan yılda 161 milyon lira tasarruf edecek.
Ayrıca karbon emisyonunda 4500 tona azaltım sağlayacaktır. Hep söylediğim gibi Türkiye’yi geliştirecek büyütecek hedeflerine yaklaştıracak olan bu yatırımlardır. 20 yılda ülkemize kazandırdığımız eserlerin her birini Cumhuriyetimizin yeni asrı için hazırladığımız Türkiye vizyonuna giden yapı taşları olarak görüyoruz. Daha büyük hedefler, daha büyük zaferler için ileri atılmanın eşiğindeyiz. Ecdadın emanetine işte böyle sahip çıkılır. Ecdadın aziz hatırası işte böyle yaşatılır. Ecdada işte böyle layık olunur. Gelibolu Eceabat yolunun ülkemize bölgemize şehrimize şehitliklerimize gelecek ziyaretçilerimize hayırlı olmasını diliyorum. Yapımında emeği geçenleri tebrik ediyorum. Çanakkale Zaferi’mizin 108.yıldönümünde tüm şehitlerimize, gazilerimize, deprem ve sellerde kaybettiğimiz vatandaşlarımıza Allah’tan rahmet diliyorum. Rabbim ülkemizi her türlü düşmandan, afetten, kaza ve beladan muhafaza eylesin" şeklinde konuştu.
Seddülbahir Kalesi IV. Mehmet’in Hadice Turhan Sultan tarafından yaptırılan 17. Yüzyıl kalesidir. Tarihin en kanlı savaşları arasında yer alan ve Mehmetçiğin kahramanlığı sayesinde 'Çanakkale Geçilmez' destanının yazıldığı Çanakkale Savaşları’nda, Gelibolu Yarımadası'ndaki Seddülbahir Kalesi, boğazın güvenliğinde çok önemli rol oynadı. 108 yıl önce 'yedi düvel'e karşı Mehmetçik ile beraber karşı koyan kale, isabet eden top atışlarıyla gazi oldu.
Çanakkale Boğazı'nı geçmek isteyen itilaf devletlerinin gemilerinden atılan top mermileri ile büyük hasar alan Tarihi Gelibolu Yarımadası'ndaki Seddülbahir Kalesi, aradan geçen bir asırlık zaman diliminde doğa şartları nedeniyle zarar gördü. Harap haldeki kaleyi ayağa kaldırıp, açık hava müzesi haline getirmek için Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı'nca 2015 yılında başlatılan restorasyon ve çevre düzenlemesi çalışmaları tamamlandı. Seddülbahir Kalesi Müzesi ziyarete açıldığında, ziyaretçiler kalenin 17. yüzyıldan bugüne kadar ki tarihi hakkında bilgilendirilecek. Çanakkale Savaşları'nın ilk şehitlerinin yer aldığı kabristanı ziyaret edip, 1915 Çanakkale Savaşları'nın bu kalede yaşanan kısımlarını, o dönemin savaş malzemelerini, belgelerini inceleyebilecek. Müze uygulamaları, teşhir tanzim, ek yapılar, elektromekanik, aydınlatma, alt yapı ve peyzaj işlerinin sonunda açık hava müzesine dönüşecek olacak Seddülbahir Kalesi Cumhuriyetin 100’üncü yılında 18 Mart Şehitleri Anma ve Çanakkale Deniz Zaferi’nin 108’inci yıl dönümünde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından ziyarete açıldı. Ayrıca Gelibolu- Eceabat Devlet Yolu canlı yayın bağlantısıyla gerçekleştirildi. 47,5 kilometrelik Gelibolu-Eceabat Yolu Projesi'nin 32 kilometrelik bölümü, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından halkın hizmetine açıldı. Gelibolu-Eceabat yolu arasındaki seyahat süresi 25 dakikaya düşecek.
"Tarihi emanetler arasında özel bir yere sahip"
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy da törende yaptığı konuşmada, "Seddülbahir Kalesi’nin de bu coğrafyaya dair hafızasını yarınlara ulaştırmak için projelerimizi hazırladık, uyguladık ve hamdolsun zaferimizin 108’inci yıl dönümünde açılışını yapıyoruz. Seddülbahir Kalesi restorasyon, çevre düzenlemesi ve teşhir-tanzim çalışmaları Türkiye’de bugüne kadar bu alanda yapılmış en geniş çalışmadır. Kalede ve 43 bin 497 metrekarelik proje alanında, 2822 gün devam eden disiplinler arası çalışmalar ve kazılar neticesinde 45 bin 748 kültür varlığı bulunmuş ve envanterimize alınmıştır. Restorasyon ve konservasyon uygulamaları ise her şeyden önce kalenin mevcut durumunun korunması hassasiyetiyle yürütülmüştür. Uluslararası restorasyon ilke kararları çerçevesinde koruma ve kullanma dengesi ön planda tutulmuştur.
Proje uygulamasındaki her detay Tarihi Alan Başkanlığı, Bilimsel Danışma Kurulu ve ihtiyaç durumunda farklı disiplinlerden uzmanların katılımı ile titizlikle hayata geçirilmiştir. Kalemizde oluşturulan sergide hem yürütülen çalışmalar neticesinde bulunan tarihi eserler ve kültür varlıkları hem de envantere girmeyen, hurda metal olarak ifade ettiğimiz parçalardan yapılan ve Çanakkale Savaşları temalı olan modern sanat eserleri yer almaktadır. Seddülbahir Kalesi’ni yaptıran Hatice Turhan Sultan, İstanbul’un sembol yapılarından olan Yeni Camii ve Mısır Çarşısı’nın da banisidir. Ayrıca bu kale, bir Valide Sultan’ın vakfı ile yaptırılmış ilk savunma yapısı olmasıyla da tarihi emanetlerimiz arasında özel bir yere sahiptir. Bu noktada memnuniyetle ifade ediyorum ki Hatice Turhan Sultan’ın emanetine sahip çıkmak için gerçekleştirdiğimiz 12 yıllık araştırma sürecinde ve 2015 yılından beri devam eden uygulama çalışmalarında görev alanların da üçte biri, her disiplin ve iş kolundan kadınlar olmuştur. Sorumluluğumuz dahilindeki her çalışmada bu oranın daha da yükselmesini temenni ediyorum" dedi.
Seddülbahir Kalesi
Çanakkale'nin Eceabat ilçesine bağlı Seddülbahir Köyü’nde yer alan, 1. derece arkeolojik-askeri-harp tarihi-kentsel sit alanında bulunan Seddülbahir Kalesi, Gelibolu Yarımadası'nın en güney ucunda bulunmaktadır. Kale, Tarihi Alan içinde yer almakta olup Boğaz’a girişte Ertuğrul (Cape Helles) ve Morto Koyları arasında kalan burun üzerindedir. Seddül-bahr yani 'denizin seddi' anlamına gelen yaklaşık 22 bin metrekarelik alanda konumlanmış kalenin Venedik saldırılarına karşı 17'nci yüzyılda, Osmanlı tarihinde banisi (yaptıranı) kadın olan ilk askeri yapı olma özelliği taşıması bakımından önemli olup, Hatice Turhan Sultan (IV.Mehmed’in annesi) tarafından 17. Yüzyılda inşasına başlanmıştır. Kale, topografik durumu nedeniyle asimetrik düzensiz bir plan özelliğine sahiptir. Kalenin dört köşesinde birer, kuzey batı köşesinde de bir olmak üzere 5 burcu vardır. Bu burçlar birbirlerine sur duvarlarıyla bağlanmıştır. Kalede güney doğudan kuzey batıya 3 kademeli sur ile hisar peçe oluşur.
Mustafa Suiçmez - Samet Doğru - Ahmet Berke Erdal - Murat Yüksel - Emrah Elmas - Abdullah Çibir
