Kırgızistan’da 10 Ocak’ta yapılan Anayasa referandumunda seçmenlerin yaklaşık yüzde 81’inin başkanlık sistemine geçilmesini desteklemesi üzerine geliştirilen yeni Anayasa taslağı bugün halk oylamasına sunuluyor. Ülkenin yeni yönetim şeklini öngören Anayasa taslağını oylamak ve yerel meclis üyelerini belirlemek üzere yerel saatle 8.00’de sandık başında oy kullanma işlemleri başladı. Toplam 3 milyon 606 bin 201 kayıtlı seçmenin bulunduğu Kırgizistan’da, ülke genelinde ve yurt dışında 2 bin 483 sandık açılırken, oy kullanma işlemi saat 20.00’a kadar devam edecek.
Seçmenlere, yeni Anayasa taslağının desteklenip desteklenmediği sorusunun yöneltileceği referandumu yüzlerce uluslararası ve yerel gözlemcinin yanı sıra yerel basın mensupları da yakından takip ediyor.
Yeni Anayasa “başkanlık sistemini” öngörüyor
2010 yılında parlamenter yönetim sistemine geçen Kırgızistan, yeni anayasa ile “başkanlık yönetim sistemine” geçmeye hazırlanıyor. Yeni Anayasa taslağı ile Cumhurbaşkanı’nın yetkilerinin güçlendirileceği öngörülürken, görev süresi de 6 yıldan 5 yıla indirilecek ve aynı kişiye, 2 kez Cumhurbaşkanı seçilme hakkı tanınacak. Ayrıca yeni Anayasa taslağı kapsamında, Cumhurbaşkanı’na parlamentoya yasa tasarıları sunma, Başbakan’a danışmadan uluslararası görüşmeler yapma ve anlaşmalar imzalama hakkı verilecek.
Yeni Anayasa taslağı ile Cumhurbaşkanı’na verilen yetkiler arasında, yerel yönetim başkanlarını atamak ve görevden almak, Bakanlar Kurulu’nun yapısı ve üyelerini belirlemek, Bakanlar Kurulu toplantılarına başkanlık yapmak ve çalışmalarını kontrol etmek de bulunuyor.
Anayasada yapılan yönetim değişikliği ile ayrıca, tavsiye kararı alabilecek "Halk Kurultayı" adında yeni bir organ oluşturulacak, Başbakanlık makamı kaldırılarak, bunun yerine Bakanlar Kurulu Başkanı ve Devlet Sekreteri makamı şekillendirilecek. Halk Kurultayı toplumsal kalkınma ile ilgili öneriler verme hakkı olan ve danışma, gözlemci özelliği taşıyan bir yapı olacak. Bakanlar Kurulu Başkanlığı görevini ise Cumhurbaşkanlığı İdare Başkanı yürütecek.
Mevcut sistemde 120 olan parlamento milletvekili sayısı 90’a düşürülecek, milletvekili seçilme yaşı da 21’den 25’e çıkarılacak. Ülkede 10 bin seçmen, Cumhurbaşkanı, parlamento milletvekilleri, Bakanlar Kurulu Başkanı, Yüksek Mahkeme, Halk Kurultayı, Başsavcılık kanun taslağı inisiyatifi elde edebilecek.
Cumhurbaşkanı, Yüksek Mahkeme ve Anayasa Mahkemesi Başkanları ve Yardımcılarını, Adalet İşleri Konseyi’nin önerisi ve parlamentonun onayı ile 5 yıl süreyle atayabilecek.
Yerel meclis üyeleri de seçilecek
Kırgızistan’da Anayasa değişikliği referandumu ile eş zamanlı olarak yerel seçimler de bugün gerçekleştiriliyor. Ülke genelinde 3 milyondan fazla seçmen 2 büyükşehir ve 7 bölgede, 8 binden fazla meclis üyesini seçmek için oy kullanacak.
10 Ocak’taki referandumda halk, başkanlık sistemine "evet" demişti.
Geçtiğimiz yıl Ekim ayında yapılan parlamento seçimlerinin ardından çıkan olaylar sonucu cezaevinden taraftarlarınca çıkarılan ve 10 Ocak Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Cumhurbaşkanı seçilen Ata Yurt partisi Milletvekili Sadır Caparov, ülkenin yönetim biçiminin başkanlık sistemine geçişi için girişimlerde bulunacağını açıklamıştı.
Halk, 10 Ocak’ta yapılan referandumda başkanlık sistemine "evet" demiş, bunun üzerine yeni anayasa taslağı geliştirilmişti. Caparov, 11 Nisan'da yeni Anayasa taslağının halk oylamasına sunulmasını öngören kararnameyi imzalamıştı.
Aliia Raimbekova
