Son zamanlarda adını sıkça duyduğumuz fitalat aslında plastik maddelere esneklik kazandırmak için kullanılan bir madde. İnsan sağlığına zararları saymakla bitmeyen fitalat, gıdalarda, oyuncaklarda, hatta emziklerde, kıyafetlerde, tıbbi araç gereçlerde kullanılıyor. Yağ ve ısı ile çözülen bu madde, vücuda girdiğinde neredeyse tüm sağlık sistemini tehdit ediyor. Masum görünen hazır gıdaların neredeyse tamamı içinde fitalat bulunduran ambalajlarla satışa sunuluyor.
İstanbul Aydın Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Üroloji Uzmanı Prof. Dr. Semih Ayan, hazır gıda tüketimine ve fitalata dikkat çekti. Hazır gıda tüketen erkeklerin fitalata maruz kalmasının risklerini anlatan Ayan, “Hazır paketlenmiş gıdalarda fitalat gibi bazı maddeler var ve bunlar fenol halkalar içeriyor, vücuda girmesiyle de östrojene benzer etki ortaya çıkarabiliyor. Yani erkeklik hormonunun karşıtı olarak çalışan bir hormon, östrojen. Bu nedenle erkeklerde kısırlıkla ilişkilendirilebiliyor ve çocuk sahibi olmada problemlere yol açabiliyor, erkek cinsel sağlığını olumsuz etkileyebiliyor. Hatta doğum öncesinde annelerin hazır gıdalardan fitalat, phthalates gibi maddelere maruz kalması, doğan çocukta doğuştan gelen problemlere yol açabiliyor” dedi.
Paketli sütlere dikkat
“Fitalat temel olarak plastik ürünlerde bulunan bir madde, tüm ambalajlarda bu madde maalesef kullanılıyor. İnsan sağlığını en çok riske eden paketler ise süt paketleri. Fitalat yağda kolay çözülen bir madde, süt de yoğun yağ içeren bir gıda, bu nedenle fitalat en kolay süt paketlerinden gıdaya karışıyor” diyen Ayan, tüm ambalajlı ürünlerden kaçınmak gerektiğini söyledi. Sütten sonra fitalat alımını en çok kolaylaştıran yolun ise sıcak yemeklerin plastik kaplarda tüketilmesi ya da saklanması olduğunu belirten Prof. Dr. Semih Ayan, “İkinci önemli risk sıcak yemeklerin plastik kaplarda servis ya da saklanması noktasında ortaya çıkıyor. Sıcak yemeğin plastikle buluşması, plastikteki, fitalat, pkthalates gibi maddelerin ortaya çıkması ve yemeğe karışması riskini artırıyor. Plastik kaplar, tabaklar ya da ambalajlar asla sıcak yemek için kullanılmamalı” diye konuştu.
"Hazır gıdalar meme kanserini tetikliyor"
Sıcak yiyeceklerin plastik kaplarda servis edilmesi ve saklanmasının Tayvan’da çok yaygın olduğunu, bu nedenle fitalat ve sıcak yemek ilişkisinin en iyi örneklerinin Tayvan üzerinden okunabileceğini belirten Ayan, “Sıcak yiyeceklerin plastik kaplarda servisi Tayvan’da çok yaygın. O yüzden Tayvan’da östrojenin erkeklerde yol açtığı risk, çocuk sahibi olamama ya da cinsel bozuklukken, kadınlarda da meme kanseri gibi etkileri var. Meme kanseri, östrojen ile tetiklenen bir hastalık, fitalat da kadınlarda östrojon hormonunun fazla salgılanmasına neden oluyor. Ve tabii Tayvan’daki kadınlarda meme kanserinin Avrupa’daki hem cinslerine göre çok daha erken yaşlarda ortaya çıktığı biliniyor” ifadelerini kullandı.
"Plastik şişedeki sular güneşe maruz kalmamalı"
“Bütün bu riskleri bertaraf etmenin yolu, bütün plastik kaplardan, ambalajlardan kaçınmak ama cam kaplarda servis edilen bir ürüne yöneldiğinizde de risk tamamen ortan kalkmıyor. Örneğin cam şişede satışa sunulan bir süt aldığınızda bile tam olarak fitalatlardan kurtulamıyorsunuz, çünkü sütün hayvandan sağılmasından başlayan süreçten itibaren plastikler işin içine giriyor. Tüm üretim aşamalarında plastiğe maruz kalıyor, sonuçta cam şişede satışa sunulsa bile fitalattan arınmış olmuyor. Bu yüzden gerçek hayatımızda fitalattan uzak kalabilmemiz mümkün değil. Plastik şişelerdeki sular, özellikle güneşe ya da ısıya maruz kaldığında bu risk artıyor” dedi.
Prof. Dr. Ayan, "Ne yazık ki Avrupa Birliği’nde, Amerika’da ve ülkemizde bu ürünlerin üzerinde fitalat içerdiğine dair herhangi bir uyarıcı ibare yok, yasal zorunluluk da yok” dedi.
