Propolisin antik çağlardan beri tıbbi bir ajan olarak kullanıldığını söyleyen Gıda ve İhtiyaç Maddeleri Denetleme ve Sertifikalandırma Araştırmaları Derneği (GİMDES) Başkanı Dr. Hüseyin Kami Büyüközer, MÖ.300 yıllarında eski Yunanda kozmetik amaçlı, inflamasyon ve yara tedavisi için halk hekimliğinde, eski Mısırda ise ölülerin mumyalanmasında kullanıldığını söyledi.
Propolisin bal arıları tarafından kozalaklı ve diğer ağaçların tomurcuklarından toplanan doğal bir reçine olduğunu dile getiren Büyüközer, "Kovan duvarlarını güçlendirmenin, kovandaki hava deliklerinin kapatılmasının, uçuş deliklerinin daraltılmasının yanı sıra kovandaki ölü işgalcileri mumyalamak için arılar tarafından kullanılır. Propolis hafif aromatik kokulu bir yapışkan ve yeşilimsi-kahverengi renkte olan bir kitledir" dedi.
Propolisin dahili ve harici olarak da kullanıldığını belirten Büyüközer, "Lokal anestezi, anti-ülser, ve anti-inflamatuar özelliklere sahip, kan basıncını düşürmek, bağışıklık sistemini uyarmak, bakteri, virüs ve mantarları öldürmek için kullanılmıştır. Gram-pozitif bakteriler, maya, ve bazı virüslere karşı antimikrobik etki gösterir. Propolis genellikle ağız ve diş preparatları, diş çürümesi ve ağız ülserlerini tedavi etmede ve arızalı dişlerin sağlığını teşvikte bir rolü olabilir. Propolis ve kimyasal bileşenlerin sitotoksisite özelliği hayvanlarda tümör hücresinin büyümesini durdurduğu bildirilmiştir. Ancak, insan kanserinde klinik çalışmalar henüz eksiktir. Kalp üzerine bağışıklık sistemi etkileri, antioksidan eylemleri ve etkileri de tam tarif edilmemiştir. Çok yönlü biyolojik ve farmakolojik etkilerinden dolayı propolis ekstraktı kozmetik, besin maddeleri, diş hijyen maddeleri, kremler ve gıda takviyeleri gibi pek çok uygulama alanına sahiptir. Yan etkiler olarak, cilt ve mukoza tahrişi ile alerjik reaksiyonlar bildirilmiştir" şeklinde konuştu.
Propolisin; antibakteriyel, antiviral, antifungal, antioksidan, antiinflammatör, yara iyileştirici, doku yenileyici ve anestetik etkilerinin yanında pek çok biyolojik aktivitenin gerçekleşmesine neden olduğunun altını çizen GİMDES Başkanı Dr. Büyüközer, propolis üzerinde yapılan çalışmaların bu maddenin antimikrobiyel özellikler taşımasının yanı sıra insan sağlığı için çok önemli ve gerekli olan vitaminler, mineral ve elementleri de içerdiğini gösterdiğini, aynı zamanda antioksidan, iltihap önleyici, tümör önleyici, anti kanser, karaciğer koruyucusu, lokal anestetik, anti mutajenik gibi pek çok faydalı biyolojik aktivitelere sahip olduğunu açıkladı.
Büyüközer, "Propolis; superkritik akışkan ekstraksiyonu ile elde edilir. Sıklıkla kullanılan ürün yüzde 96’lık etanol ekstraksiyondur. Etanol ile birlikte su, n-hekzan, koloroform ve etil asetat da çözücü olarak kullanılabilir. Propolis suda ve hidrokarbon çözücülerde az, alkollerde ise oldukça fazla çözünürlük göstermektedir. Etanol dışında eter, glikol, metanol, yağ gibi çözücülerde de çözünebilmektedir. Genellikle mumlar, reçineler, su, inorganik bileşenler, fenoller ve esansiyel asitleri içermektedir. Propolis, yüzde 50 reçine ve bitkisel balsam, yüzde 30 balmumu, yüzde 10 esansiyel ve aromatik yağlar, yüzde 5 polen ve yüzde 5 çeşitli organik bileşenleri ihtiva etmektedir. Balmumu ve organik bileşenler işleme sürecinde (genellikle etanol ekstraksiyonu) uzaklaştırılır. Polifenol, terpenoidler, steroidler, şeker ve aminoasitlerden oluşan 300'den fazla bileşen işlenmemiş propolisde tespit edilmiştir. Yüksek oranda epicatechin, naringenin, catechin, genistein, kaempferol, chlorogenic acid, quercetin, apigenine, o-coumaric acid, protocatechuic acid, syringic acid, p-coumaric acid, gallic acid, ferulic acid, caffeic acid gibi bitki kimyasallarını içerdiğinden sağlık açısından faydalı özellikleri bulunmaktadır" dedi.
Propolis yanlış olarak helal olarak bilindiğini vurgulayan GİMDES Başkanı, ancak üretimde çözücü veya taşıyıcı olarak çoğunlukla etanol ekstraksiyonu kullanıldığını bildirerek sözlerini şöyle tamamladı: "Etanol fıkıhta çoğunluk ulemamız tarafından necis olarak kabul edilen bir katkı maddesidir. Bundan dolayı, eğer üretimlerde veya ekstraksiyon işlemlerinde etanol kullanılmışsa, son ürün şüpheli olarak kabul edilmektedir. Mutlaka güvenilir bir helal ve tayyib sertifikalandırma kurumunun kontrolünden geçmiş ürün tercih edilmelidir".
