Sürekli Vakıflar Tarihi Eserlere ve Çevreye Hizmet Derneği’nin açtığı davanın ardından Danıştay 10. Dairesi, Ayasofya’nın camiden müzeye dönüştürüldüğü 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararını oy birliğiyle iptal etti. Böylece Ayasofya’da yeniden ibadet etmenin yolu açıldı. 86 yıl boyunca müze olarak kullanılan "fethin sembolü" Ayasofya Camii, 10 Temmuz 2020’de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın attığı imza ile yeniden ibadete açıldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, İslam dünyasını sevince boğan kararnameyi imzaladı ve bunu sosyal medya hesabından "Hayırlı olsun" notuyla paylaştı. Diyanet İşleri Başkanlığına devredilen Ayasofya Camii, 24 Temmuz 2020’de 86 yıl sonra kılınan ilk cuma namazıyla yeniden ibadete açıldı. Törene Cumhurbaşkanı Erdoğan da katılırken, bu tarihi ana tanıklık etmek isteyen binlerce kişi de camiye akın etti. Cami avlusu, bahçesi, çevresindeki birçok cadde ve sokak doldu.
Restorasyon çalışmaları devam ediyor
2020 yılında yeniden ibadete açılan Ayasofya Camii’nde 5 yıl içinde değişimler meydana geldi. 1488 yaşında olan Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’nde ibadete açıldıktan sonra restorasyon çalışmaları yürütülmeye başlandı. Muhtemel herhangi bir depremde ağır hasar alacağı tespit edilen camide güçlendirme ve restorasyonunun yapılması için bilim kurulu oluşturulmasının ardından ilk etapta Ayasofya Camii’nin bahçesinde bulunan türbelerde çalışmalara başlanarak tamamlandı. Ayasofya Camii’nin muvakkithanesinde ise restorasyon tamamlanarak, açılışa hazır hale getirildi. Ayasofya’da 2. etap restorasyon çalışmaları çerçevesinde 2. Beyazıt Minaresi’nde ise çalışmalar devam ediyor. Öte yandan, geçtiğimiz aylarda ana kubbede yürütülen restorasyon kapsamında, güçlendirme işlemleri başlatıldı. Kubbenin iç yüzeyindeki mozaiklere zarar gelmemesi için çalışmaların dış yüzeyden yürütüleceği, kurşun kaplamaların sökülerek onarılacağı veya yenileneceği öğrenildi. Hava şartlarından etkilenmemesi ve mozaiklerin korunması amacıyla kubbe, geçici olarak çelik konstrüksiyon ve özel branda ile kapatılacak. İbadet ve restorasyon çalışmalarının eş zamanlı devam etmesi için Ayasofya Camii’nin içinde 43,5 metre yüksekliğinde 4 ana kolon üzerine çelik platform kurulacak.
Galeri Katı ziyarete açıldı
5 yıllık süreç içinde Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’nde ibadete gelenler ile tarihi camiyi kültürel amaçlı ziyaret eden yabancıların girişleri birbirinden ayrıldı. Uygulamaya giren düzenlemede Galeri Katı ziyarete açıldı. Gerçekleştirilen ‘ziyaretçi yönetim planı’ ile birlikte ziyaretçi yoğunluğu azaltıldı.
Ayasofya’nın dijital ikizi çıkarıldı
Hem Türk vatandaşlarının hem de turistlerin en çok ziyaret ettiği yerlerden biri olan ve dünyadaki en önemli tarihi ve mimari eserler içinde yer alan Ayasofya ziyaretçi yoğunluğu ve iklim etkisiyle zaman içinde yıpranıyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 2022 yılında başlatılan ‘Ayasofya Bütüncül Projesi’ tamamlandı. Proje kapsamında Ayasofya’nın neredeyse her santimetrekaresi tarandı. Yapının dijital bir ikizi çıkarılarak gelecek kuşaklara aktarılmak üzere arşivlendi. Muhtemel bir İstanbul depreminde Ayasofya tamamen yıkılsa bile, yeniden aynı şekilde inşa edilebilecek.
Yapay zeka destekli kamerayla izleniyor
Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’nde güvenliğin sağlanabilmesi için yaklaşık 1 yıl önce yapay zeka destekli kamera sistemleri kullanılmaya başlandı. 300 kişilik bir ekibin görev aldığı Ayasofya Camii’nde yapay zeka destekli yeni bir kamera sistemi oluşturuldu. Bu sistem birlikte Ayasofya Camii içerisinde her nokta güvenlik ekibiyle takip edebilir hale geldi. Öte yandan, Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’nin son hali havadan görüntülendi.
"24 Temmuz’da 5. yılını yaşıyor olacağız"
Vakıflar Genel Müdürlüğü İstanbul 1. Bölge Müdür Yardımcısı Levent Çetin, "Ayasofya-i Kebir Camii Şerifimiz 10 Temmuz 2020 tarihli resmi gazetede yayımlanan kararname sonrası 24 Temmuz 2020 tarihinde ilk Cuma namazıyla ibadete açıldı. O günden sonra 24 Temmuz’da 5. yılını yaşıyor olacağız. Vatandaşlarımızın ve misafirlerimizin Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’ne olan teveccühleri hala devam ediyor. Bizde Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü olarak Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’ndeki tüm iş ve işlemlerimizi devam ettirmekteyiz. Burada yaklaşık 300 kişilik bir ekiple hizmet veriyoruz. Ekiple buranın hem güvenliğini hem temizliğini hem de idari işlem ve işletmelerini yürütmekteyiz. Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’ndeki 300 kişilik ekiple verdiğimiz hizmetin yanı sıra camimizin restorasyon çalışmaları da devam etmektedir. Aktif olarak devam eden restorasyon çalışmalarımız var. Camimizin hemen bahçesinde bulunan türbelerimizin restorasyon çalışmalarımızı tamamladık. Camilerimizin bütüncül projelerini bitirdik. Aynı zamanda camimizin dijital ikizini çıkardık. Literatürde bulunan bütün envanter taraması yapıldı. Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi ile alakalı basılı, görsel bütün kaynaklardaki bilgi bir ortamda toparlanmış oldu. Aynı zamanda 2. Beyazıt minaresindeki çalışmalarımız devam ediyor. Bütüncül projeyle beraber Bilim Kurulu üyelerimizin verdiği kararlar doğrultusunda ana kubbe ve diğer yarım kubbelerdeki statik ihtiyaçlar ortaya çıktı. Bununla alakalı da çalışmalarımız başladı. Camimizde özellikle ana kubbemiz ve diğer yarım kubbelerle ilgili de statik müdahalelerimiz için hazırlıklar yapıyoruz" ifadelerini kullandı.
"5. yılında Ayasofya Camii’nde tüm misafirlerimiz nitelikli bir şekilde ibadetlerini yapabiliyorlar"
Ziyaretçi yönetim planını anlatan Çetin, "15 Ocak 2024 tarihi itibariyle Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’nde ziyaretçi yönetim planını uygulamaya başladık. Ziyaretçi yönetim planıyla ilk restorasyon etabında hazırlıklarını yaptığımız Galeri Katını ziyarete açtık. Böylelikle camimizin ‘Harim’ kısmındaki insan sirkülasyonu ve yoğunluğunu kontrol altına almış olduk. Hem cami girişinde Sultanahmet Meydanı tarifindeki yoğunluklarımız azaldı hem de cami içerisinde ibadet etmeye gelen misafirlerimizin ibadet kalitesi arttı. Ziyarete gelen misafirlerimiz daha nitelikli olarak camimizi gezebiliyorken, ibadet ortamı da bozulmadan ibadet edilebilir hale gelindi. Süreç içerisinde 1 yıl önce Ayasofya’da güvenliklerle ilgili ek tedbirler aldı. Bunlar yapay zeka destekli yeni bir kamera sistemi. Bu sistemle beraber artık Ayasofya Camii içerisinde her noktayı güvenlik ekibimizle beraber takip edebilir hale geldik. Yapay zeka destekli olması sebebiyle sistemde bizim bu anlamda işimizi kolaylaştırdı. 5. yılında Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’nde tüm misafirlerimiz nitelikli bir şekilde ibadetlerini yapabiliyorlar, nitelikli bir şekilde camimizi ziyaret edebiliyorlar. Aynı zamanda da camimizin yaşatılmasına yönelik restorasyon çalışmalarımızı da Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğünce devam etmektedir" şeklinde konuştu.
Semanur Kaygısız - Ahmet Faruk Sarıkoç - Davut Has
