Kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluşu iş birliğinin güzel örneklerinden olan ABC ile Yerli Yerinde kurumsal sosyal sorumluluk projesi 5 yaşında. Her yıl Türkiye’nin farklı bir bölgesinde kadın çiftçiler ile farklı bir tıbbi ve aromatik bitkiye destek verme hedefli projenin bu yıl seçilen bitkisi mavi kantaron; bölgesi ise Kars’ın merkez Oğuzlu köyü oldu.
ABC Deterjan kadın çiftçilerle birlikte yerli değerleri koruma stratejisine dayalı kurumsal sosyal sorumluluk projesi ile her yıl farklı bir bölgede farklı bir tıbbi ve aromatik bitki yetiştirmeye destek veriyor. Şirketin her yıl farklı bir bölgede kadın çiftçiler ile farklı bir tıbbi ve aromatik bitkiye destek verme amaçlı kurumsal sosyal sorumluluk projesi bu yıl 5 yaşında. 2022 yılında destek amaçlı seçilen bölge Kars’ın merkez Oğuzlu köyü, destek verilecek tıbbi ve aromatik bitki ise mavi kantaron oldu.
Osmaniye, Ordu, Bursa, İzmir’den sonra sıra Kars’ta
Proje kapsamında ilk olarak Osmaniye ilinin Bahçe ilçesinde kadın çiftçilerle safran üretimi yapıldı. Pilot proje olarak yapılan ilk yıl 600 gram safran üretilmesi sağlandı, 20 kadın proje sayesinde gelir elde etti. Bu safranların tümünden elde edilen hasılat kadınlara gelir olarak dağıtıldı.
2’nci yıl Yerli Yerinde Projesi’nin sürdürülebilir ve kurumsal olması hedefiyle Tarım ve Orman Bakanlığı ile stratejik ortaklık gerçekleştirildi. Ordu’nun Perşembe ilçesinde taflan bitkisine destek verilerek çürüyen taflan meyvelerinin ekonomiye katkı sağlaması gerçekleştirildi. Ordu Perşembe’de kurulan meyve kurutma ünitesi sayesinde yılda ortalama 1000 ton meyve değerlendiriliyor. Özellikle bölgenin gözde meyvesi olan kivi değerlendiriliyor. Aynı zamanda kivi kabukları bölgede gübre olarak kullanılıyor.
3’üncü yıl destek verilen Bursa Karacabey Dağkadı’da oluşturulan 5 dönümlük ekinezya bahçesinden elde edilen ürünler düzenli olarak satılıyor. Proje kapsamında çalışan Dağkadı Üreten Kadınlar Kooperatifi üyesi 40 kadının ürettiği erişte, reçel, turşu, kozalak şurubu, tarhana gibi ürünlerin üretimi için kurutma makinesi, salça makinesi alımı yapıldı. Proje sayesinde eskiden köy meydanından geçmeye çekinen kadınlar gelir elde eder hale geldi. Trendyol’da kendilerine ait mağazası olan kooperatif, fuarlarda ve toplantılarda kooperatifi temsil ediyorlar, etkinliklere konuşmacı olarak davet ediliyorlar.
4’üncü yılda İzmir’in Menemen ilçesinde 4 dönümlük alanda aynısefa yetiştirilmeye başlandı. Nisan 2021’de alınan 20 bin adet aynısefa fidesi dikildi ve aynısefa bitkisinin bölgede gayet verimli olarak yetişmeye başladığı görüldü. 1 dönümlük alandan 150 kilogram aynısefa elde edildi, bu rakam ortalama rekolte düzeyinde. Yetişen aynısefa çiçeklerinin kurutularak ekonomik değer sağlaması amacıyla Menemen Tarımsal Kalkınma Kooperatifi’nin üretim binasının oluşturulması, kurutma makinesi, kıyma makinesi, salça makinesi ve pek çok alet - edevat başta olmak üzere tüm teknik ekipmanın satın alınması sağlandı. Proje kapsamında ekimi yapılan aynısefa mahsullerini ihraç ediyorlar. Menemen Kalkınma Kooperatifi’nin kadınları sürekli üretim yapıyor. 20 kadın, kooperatif adına etkinliklere katılıyor.
Safran, taflan, ekinezya sonra aynısefa ve şimdi mavi kantaron
2022 yılının projesi olarak seçilen, Türkiye’de bazı bölgelerde yetiştirilen mavi kantaron bitkisi şu ana kadar ekonomik anlamda değeri olan bir bitki değil. Mavi kantaron özü ve yağı özellikle kozmetik/kişisel bakım sektöründe yaygın olarak kullanılıyor.
Hasat sonunda 5 dekar alandan yaklaşık 4 bin kilogram taze bitki elde edileceği, böylelikle 500 kilogram üst drog herba verimi bekleniyor. Mavi kantaronun satış için aktar toptancıları ve e-ticaret için altyapı çalışmaları sürüyor, Mavi kantaronun 100 gramının piyasadaki satış değeri yaklaşık 45 TL. Hasat sonunda ilk yıl için elde edilmesi planlanan 250 kilogram mavi kantaronun ekonomik değeri yaklaşık 125 bin TL ile 200 bin TL arasında değişiyor.
Bu projede dikkat edilmesi gereken önemli bir husus ise dünyanın en önemli flora kuşaklarından biri olan İran-Turan Flora Kuşağı’nda bulunan Kars ilinin çok geniş bir alana yayılan çayır ve meralarında bulunan tıbbi ve aromatik bitki varlığı. Mavi kantaron dışında tıbbi papatya, tıbbi nane, kekik, altın otu, civan perçemi, sarı kantaron, adaçayı, andız otu, karakafes, acı pelin vb. olmak üzere yöreye has 54 tıbbi ve aromatik bitki bulunuyor. Bu bitkilerin toplam potansiyelinin yıllık 300 bin ton ile 600 bin ton arasında olduğu tahmin ediliyor.
Yerli Yerinde Mavi Kantaron Projesi sayesinde Kars Oğuzlu köyünde 20 kadın kendilerini geçindirecek gelir elde edebilecek. Kadın kooperatifinin tesisinde oluşturulan yağ yapımı için kullanılacak distilasyon ve soğuk sıkım makineleri sayesinde ziyan olan pek çok tıbbi ve aromatik bitki yağ haline getirilerek değerlendirilecek. Bu sayede yıllık yaklaşık 7 milyon 250 bin TL’lik gelir elde edilebilecek. Projenin nadide çiçeği mavi kantaron ise anti-inflamatuar özelliği flavonoid, tanen gibi sekonder metabolitler içeriği ile tıbbi özelliği dışında son yıllarda kozmetik sanayinde yardımcı olması sebebiyle çok aranan bir çiçek durumunda. Kooperatif kadınlarının ürettiği ürünlerin satışı için ulusal ve uluslararası yağ hammadde kullanan markalar, kozmetik firmaları ve koku üreticileri ile görüşmeler yürütülüyor.
Proje hakkında değerlendirmede bulunan Kars Tarım ve Orman İl Müdürü İbrahim Altıntaş, "Tarım ve hayvancılık açısından ülkemizin en önemli illerinden birisi olan Kars’ta bunların yanı sıra tıbbi ve aromatik bitkiler açısından dev bir hazine daha mevcut. Kars’ın sınırsız yeşil alanlarında esansiyel yağ çıkarılabilecek tonlarca tıbbi ve aromatik bitki yetişiyor. Tarım ve Orman İl Müdürlüğü olarak elimizde kadın projeleri mevcut. Şirketin geçtiğimiz Aralık ayında bize gelmesi ile birlikte önce çok sevindik, bakanlığımızın da yönlendirmesi ile birlikte mavi kantaron yetiştirmek üzere çalışmalara başladık. Oğuzlu Tarımsal Kalkınma Kooperatifi’nin kurulması çalışmalarına destek verdik ve süreci hızlandırdık. Kooperatif için köyde gerekli olan 10 dönümlük ekim alanı kooperatif başkanımız tarafından sağlandı. ABC Deterjan, kooperatif üretim binası ve üretim ekipmanları bütçesine destek sağladı. Hepimizin bildiği gibi tarım, ülkemizin en önemli değerlerinden birisi. Geleneksel tarım ürünlerinin yanı sıra ülkemizde bu anlamda dev bir hazine daha var: Tıbbi ve Aromatik bitkiler. Sadece Oğuzlu’da değil, tüm Kars ili sınırlarında bu bitkilere büyük oranda değer katma çabalarımız sürüyor. Tarımda çok önemli bir değerimiz daha var: Kadınlar ve çiftçilik yapan kadınlarımız. Açıkçası tarım alanında kadınlarımızın erkeklerden daha fazla değer oluşturduklarını söyleyebilirim. Şirketin bize başvurusu ile birlikte hem mavi kantaron bitkisi ekonomiye katkı sağlar hale gelmiş oldu hem de kooperatifimiz bir üretim merkezine sahip hale gelmiş oldu" dedi.
Altıntaş, sözlerini şöyle tamamladı: ’’İzmir’de ne varsa Kars’ta da olmalı; bu çok özel bir cümle. Elimizden geleni yapmaya gayret ediyoruz. Bursa’dan Hatay’a kadar olan kısımda en önemli ürünlerden biri zeytinyağı. Kars bölgesinde ve bu bölge dışında birkaç yerde mavi kantaron bitkisi var. Mavi kantaron ile zeytinyağını birleştirdiğimizde yara iyileşmesine fayda sağlayacak ürün yapmış olduk, bundan dolayı mutluyum. 1750-1800 rakımlardayız, buralarda yaşamak kolay değil. Dolayısıyla burada yaşayanlara ne yapsak ne versek azdır. Çünkü burada insanları tutmak ve yaşamlarına katkı sağlamak zorundayız.’’
Yerli Yerinde Mavi Kantaron projesinin STK ortağı Oğuzlu Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Başkanı Sondem Yıldırım proje hakkında şöyle konuştu: "Mavi kantaron bu bölgenin yıldızı olan çok özel bir bitki. Bu bitkinin bu zamana kadar değerlendirilmemiş olması bizim için üzücüydü. Şirket yetkilileri ile görüştükten sonra 20 kadın çiftçiyle sevinçten havalara uçtuk. Kişisel olarak aromatik yağ yapımı çabalarım uzun zamandır sürüyor. Takdir edersiniz ki üretim ekipmanı olmadan üretebileceğimiz yağ hacmi çok sınırlı, yaptıklarımızla büyümemiz çok zordu. Artık hem tesisimiz var hem de bol miktarda yağ üretebilecek makinelerimiz var. Şimdilik 5 dönümlük alanda ekim yaptık, bu daha sonra 10 dönüm hatta neden 100 dönüm olmasın diye düşünüyoruz. Büyük hayallerimiz var. Bu aromatik yağ yapımı çalışmalarımızı bütün çevre köylere yaymayı hayal ediyoruz. Ürettiğimiz yağları dünya pazarında da pazarlamayı planlıyoruz. Ayrıca şirketin finanse ederek satın aldığı teknik ekipman sayesinde sadece mavi kantaron değil, pek çok bitkinin yağını ve özünü üretebilir hale gelmiş olduk. Bizden mutlusu yok."
"Hedefimiz 2025 sonuna kadar 500 kadın çiftçi"
Yerli Yerinde Projesi’nin başlangıcına ve gelinen noktaya değinen ABC Deterjan Pazarlama Direktörü Deniz Özyer "2017 yılında Osmaniye Bahçe’deki safran çalışmamızı 2018’de Ordu Perşembe’de taflan ile, 2020’de ise Bursa Karacabey Dağkadı’da ekinezya, 2021’de İzmir Menemen’de aynısefa bitkisi ile devam ettirdik. Bu yıl da sürdürebilirliği ve kurumsallığı sağlamak amacıyla başvurduğumuz Tarım ve Orman Bakanlığı’nın yönlendirmesiyle Kars Tarım ve Orman İl Müdürlüğü’nün kapısını çaldık. Bu yıl Yerli Yerinde projemizi özellikle bir doğu ilimizde yürütmek konusunda şirket olarak çok kararlıydık. Mavi kantaron projesi, Türkiye için bir örnek sağlayacak olması açısından da ilgimizi çekti. Buradan 20 kadının ekmek yiyecek olması bizim için büyük bir gurur kaynağı. Osmaniye Bahçe, Ordu Perşembe, Bursa Dağkadı, İzmir Menemen ve son olarak Kars Oğuzlu ile birlikte yaklaşık 350 kadın bu proje sayesinde gelir elde edebiliyor. 2025 yılına kadar ABC ile Yerli Yerinde Projesi sayesinde 500 kadının gelir elde etmesi için çalışacağız" şeklinde konuştu.
Özyer, sözlerine şöyle devam etti: "İçinde bulunduğumuz 2022 yılı ABC ile Yerli Yerinde Projesi’nin 5’inci yılı olması sebebiyle Tarım ve Orman Bakanlığı ile birlikte daha geniş açılımlı bir proje üzerinde çalışıyoruz. Ekim ayında tüm kooperatiflerimizi bir araya getirerek kaynaşmalarını ve sinerjilerini artırmalarını sağlayacağız. Projemizin daha da yaygın hale gelmesi için çalışmalarımız sürüyor."
Önümüzdeki yıllarda yeni bölge ve yeni bitkilerle gündeme geleceklerini belirten Özyer "Projemizin geleneği olarak kullandığımız tıbbi ve aromatik bitki ile bağlantılı bir ürün versiyonunu satışa sunuyoruz. Bu yıl da mavi kantarondan ilham alan bulaşık deterjanı üreteceğiz. Bu üründen gelen tüm karı da projeye bağışlayacağız" diye konuştu.
