Uluslararası deneysel tokamak nükleer füzyon reaktörü ITER’in makine montajına başlama töreni online olarak Fransa’da gerçekleşti. Güneşin dünyadaki termonükleer gücünü yeniden üretmeyi amaçlayan projenin gelişiminde Avrupa Birliği üye ülkeleri, Amerika Birleşik Devletleri, Hindistan, Çin, Güney Kore ve Japonya’nın yanı sıra Rusya önemli bir rol oynuyor.
Online gerçekleşen törene katılan Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron konuşmasında, “Amerika Birleşik Devletleri, Rusya, Çin, Japonya, Avrupa, Hindistan ve Kore’nin ortak fayda ve kamu yararı için en iyi bilim adamlarına ve uzmanlarına katkıda bulunmaları, insanları ve ulusları bir araya getiren şeyin onları birbirinden ayıran şeyden daha güçlü olduğunun kanıtıdır” dedi.
“Gücü ve güvenliği ile benzersiz bir enerji kaynağına sahip olacağız”
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin adına törende bir konuşma yapan Rusya Devlet Atom Enerji Kurumu Rosatom’un Genel Müdürü Alexey Likhachev de şunları söyledi:
“Tarihin en büyük uluslararası bilimsel ve teknik projesi olan ITER, verimli ve karşılıklı yarar sağlayan çok taraflı işbirliğinin canlı bir örneğidir. Bildiğiniz gibi Rusya, insanlığın enerji güvenliği için önemli katkı sağlamayı amaçlayan ve uygulanmasında aktif rol oynayan bu girişimin kurucu ülkelerinden biridir. ITER projesi, ülkemizde icat edilen ve geliştirilen tokamak tesisi konseptine dayanmaktadır. Bugün ITER projesi uygulanmasında belirleyici bir aşamaya giriliyor. Korona virüs pandemisinden kaynaklanan kısıtlamalara rağmen, kesintisiz bir çalışma sağlamayı başardık. Bu bize proje hedeflerine zamanında ulaşılması için iyi bir zemin sağlıyor. Öngörülebilir gelecekte, gücü ve güvenliği ile benzersiz bir enerji kaynağına sahip olacağız. Dolayısıyla bu operasyon şüphesiz sürdürülebilir ekonomik kalkınma hedeflerine ulaşmaya ve milyonlarca insanın yaşam kalitesinin iyileştirilmesine katkı sağlayacaktır. Şimdi hepimiz için öncelikli görev, kurulum ve montajın zamanında tamamlanmasını sağlamak ve 2025’in sonuna kadar ilk plazmayı elde etmektir. Uzun yıllardır ITER projesi üzerinde çalışan herkese içtenlikle teşekkür ediyorum.”
Likhachev, ITER projesinin bilimsel ve teknolojik işbirliğinin canlı bir örneği olduğunu dile getirdi ve Rusya’nın ITER projesi kapsamındaki yükümlülüklerini takvime uygun bir şekilde sıkı sıkıya finansal katkılarını yerine getirerek karşıladığının altını çizdi. Likhachev, “Rusya, reaktör montajının zamanında başlamasında adil bir paya sahip. Vakum kabı üst açıklıkları ve güç kaynağı baraları zamanında üretildi ve ortaklara ve ITER sahasına tedarik edildi” diye konuştu.
ITER Uluslararası Konseyi üyesi ve Rosatom Bilimsel ve Teknik Araştırma ve Geliştirme Direktörü Dr. Viktor Ilgisonis ise “ITER projesi 2007’de başlatıldı ve o zamandan beri zorluğu, maliyeti ve insanlık için potansiyel önemi açısından tarihteki en büyük bilimsel proje olmuştur. Projenin sonuçlarına dayanarak, bir termonükleer rüya olan tükenmez ve güvenli bir enerji kaynağının 21. yüzyılda gerçek olup olmayacağını göreceğiz” ifadelerini kullandı.
Güneşin dünyadaki termonükleer gücünü yeniden üretmeyi amaçlıyor
Bir tokamak reaktörünün montaj ve kurulum aşaması, küresel bilim camiası için önemli bir olay olarak adlandırılıyor. ITER, dünyanın en büyük manyetik hapsedilmiş plazma fiziği deneyi olarak, güneşin dünyadaki termonükleer gücünü enerji amacıyla yeniden üretmeyi amaçlıyor. Tamamlandığında, ITER’in insanlığa milyonlarca yıl boyunca güvenilir ve verimli bir enerji kaynağı sağlayacağı umuluyor. Reaktör nükleer füzyon prensibi ile çalışıyor ve yakıt için hammadde olarak deniz suyu ve lityum kullanılıyor.
Nükleer enerjinin geliştirilmesinde uluslararası işbirliğinin en önemli örneklerinden biri
ITER, tokamak konseptli uluslararası deneysel bir termonükleer reaktör. Tokamak, Sovyet tasarımı olan bir cihaz ve bu cihaz bir Torus (dönen üç boyutlu bir halka) içine manyetik alan vasıtasıyla sıcak plazmayı çeker. Nükleer enerjinin geliştirilmesinde uluslararası işbirliğinin en önemli örneklerinden biri olan bu bilimsel mega proje, termonükleer füzyonun endüstriyel ölçekte kontrol edilmesinin mümkün olduğunu göstermeyi amaçlıyor. Proje, Rusya, Avrupa Birliği üye ülkeleri, ABD, Hindistan, Çin, Güney Kore ve Japonya ile yürütülüyor. Uluslararası bir füzyon reaktörü kurma fikri ilk olarak 1985 yılında Mikhail Gorbaçov tarafından öne sürüldü ve zamanın ABD ve Fransa başkanları Ronald Reagan ve François Mitterrand tarafından desteklendi. Rusya Devlet Atom Enerji Kurumu Rosatom, ITER projesi çerçevesinde Rusya’nın yükümlülüklerini yerine getirmekten sorumlu. Rusya ITER projesine şu şekilde katkıda bulunuyor: ITER organizasyonunun bütçesi için fon sağlamayı garanti ediyor; 25 adet sofistike üst seviye ekipman üretiyor ve sunuyor ve ITER projesinin tamamlanması için Rus personel desteği sağlıyor. ITER projesi Rusya’daki farklı kurumlardan bilim ve mühendislik ekipleri tarafından destekleniyor, diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliğini arttırıyor ve bir dizi Rus üniversitesinde (Ulusal Araştırma Nükleer Üniversitesi MEPhI, Moskova Fizik ve Teknoloji Enstitüsü, NSU, LSU ve Lomonosov MSU) nitelikli uzmanların eğitilmesine olanak sağlıyor.
