Sakarya Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi (SESAM)’ın destekleri kapsamında “Akaryakıt Üzerinden Alınan Vergilerdeki Olası Değişikliklerin Otomobil Kullanıcılarının Davranışlarına Etkisi: Sakarya İli Örneği” adlı bir yüksek lisans tezi araştırması yapıldı.
Danışmanlığını Sakarya Üniversitesi öğretim üyelerinden Dr. Öğr. Üyesi Hakan Yavuz’un yaptığı araştırma, yüksek lisans öğrencisi Neslihan Çalışkan tarafından gerçekleştirildi. Geçmişte olduğu gibi bu günlerde de akaryakıt fiyatlarında önemli değişiklikler olmakta. Son dönemde koronavirüs salgını nedeniyle Brent petrol fiyatlarında meydana gelen ani gerileme, ülkemizde de pompa fiyatlarına doğrudan yansıdı. Bu doğrultuda benzin ve motorinin pompa fiyatı düştü. Fiyatların düşmesi ülkemizde akaryakıt tüketiminden elde edilen KDV gelirlerinin azalmasına neden olabilmekte.
Günümüzde ekonomik açıdan oldukça önemli olan akaryakıtın, özellikle motorlu taşıt kullanıcılarının yakından takip ettikleri bir tüketim malı olduğunu söyleyen Yavuz, “Akaryakıt ürünlerinin tüketiminden vergi alınmasının birçok nedeni olabileceği gibi, Türkiye’de bu amaçlar içinde mali amaç ön plana çıkmaktadır. Çünkü bu vergiler devletimiz için önemli bir gelir kaynağıdır. Bununla birlikte, söz konusu vergiler ekonomik hayatı ve tüketici davranışlarını da doğrudan etkileyebilir. Bu çalışma ile petrol ürünlerinin ülkemizdeki önemini belirtmek, akaryakıt tüketiminden alınan vergilerin bütçe içerisindeki payını vurgulamak ve yapılan anket çalışması ile akaryakıt ürünlerinde meydana gelen vergi kaynaklı artış ve azalışlar karşısında otomobil kullanıcılarının tutum ve algılarını tespit etmeyi amaçladık” dedi.
Çalışmanın üç bölümden oluştuğunu söyleyen Neslihan Çalışkan, “Birinci bölümünde Türkiye’deki akaryakıt üretim ve tüketim miktarları grafikler yardımıyla ele alınarak akaryakıt ürünlerinden alınan vergiler açıklanmıştır. İkinci bölümde akaryakıt vergilerinin bütçe ve vergi gelirleri içerisindeki payı tablolar yardımıyla gösterilmiş ve diğer ülke örneklerine yer verilerek OECD ülkeleri ile karşılaştırılması yapılmıştır. Üçüncü ve son bölümde ise ampirik uygulama aracılığıyla otomobil kullanıcılarının akaryakıt vergilerine karşı tutum, algı ve bakışları değerlendirilmiştir. Sakarya ilinde ikamet eden ve motorlu araca sahip olan 400 kişi ile anket yapılmıştır” diye konuştu.
Sakaryalı, araç alırken yakıt tasarrufuna dikkat ediyor
Türkiye’de akaryakıt fiyatlarının oluşumunda başlıca ham petrol fiyatları, döviz kurları, siyasi ve ekonomik şartlar ve akaryakıt üzerinden alınan vergilerin etkili olduğunu ve vergi oranlarındaki bir artışın tüketici fiyatları üzerinde önemli etkilere sahip olduğunu vurgulayan Çalışkan, “Yapılan analizlere göre otomobil kullanıcıları, akaryakıt üzerinden alınan vergilere karşı oldukça duyarlıdır. Katılımcıların akaryakıt fiyatlarını etkileyen akaryakıt vergilerinin farkında oldukları belirlenmiştir. Otomobil kullanıcıları için yakıt tasarrufunun, bir araç satın alırken en çok dikkat edilen özellik olduğu tespit edilmiştir. Vergilerdeki artış oranına bağlı olarak tüketicilerin araç kullanma sürelerini azaltma, daha yavaş araç kullanma, yakıt açısından daha tasarruflu olan araçları tercih etme gibi konulardaki kararlarını değiştirdikleri görülmüştür. OECD ülkeleri arasında Türkiye akaryakıttan en az vergi alan yedinci ülke konumunda olmasına rağmen, katılımcılar akaryakıt vergilerinin oldukça yüksek olduğu algısına sahiptir” şeklinde konuştu.
