Aydın’ın Köşk İlçesi’ne Bağlı Akçaköy mahallesi Efeler Eğrikavak Mahallesi arasında bulunan yaklaşık 2 asırlık tarihi değirmenin koruma kararı kağıt üzerinde kaldı. Yanına özel bir firma tarafından restoran kurulan değirmenin önce suyu kesildi, ardından da bölgede yaşayan herkesin birçok anısını barındıran değirmen anları ile birlikte yıkılmaya yüz tuttu.
Kültür ve Tabiat Varlıkları Bölge Kurulu tarafından 12 yıl önce 2006 yılında koruma altına alınan tarihi su değirmeni bölgede faaliyet gösteren 7 değirmenden ayakta kalan tek değirmen. Bölgeye de kendi adını veren Başdeğirmen yaklaşık 10 yıl öncesine kadar dağdan gelen suyun değirmenin çarklarını döndürmesi ile hububat öğütmeye devam ediyor idi. Önce teknolojiye yenik düşen ardından kıymeti anlaşılınca yeniden çalıştırılmaya başlanan tarihi su değirmeninin insan eli ile suyu kesilince çalıştırılamaz hale geldiği belirtildi.
Aydın’ın Köşk, Umurlu, Efeler, İzmir Ödemiş bölgesinde yaşayan onbinlerce kişiye yıllarca hizmet veren ve bulunduğu bölgeyi de bir merkez durumuna getiren Başdeğirmen’in mutlaka korunması gerektiğini belirten yöre sakinleri, “Devlet bu değirmeni korumaya aldı. Ancak koruma altına alındıktan sonra değirmen daha çok tahrip olmaya başladı. Gürlek deresinden Koçak sınırına kadar bu bölgede 7 tane değirmen varmış. Hepsi de farklı dönemlerde yaşanan Afatlar ve elektrikli değirmenlerin yaygınlaşması ile bir şekilde yıkılıp yok olmuşlar. Kuruluş tarihi bilinmemekle birlikte bölgede ayakta kalan tek değirmen burası. Koruma altına alındığında sevindik ama koruma kararı sadece kağıt üzerinde kalınca üzülüyoruz” diye konuştular.
Aydın, Efeler, Köşk, İzmir Ödemiş ilçesinde yaşayan herkesin bu değirmen ile ilgili dedesinden ya da babasından kalma bir hatırasının olduğunu belirten Sadık Serer, “Başdeğirmen bölgenin en meşhur değirmeni idi. Bu değirmen de Ömürpek Ailesi işletirdi. Son varis bildiğim kadarıyla Mehmet Ömürpek idi. Genç olduğu için işletmeye hevesli bir arkadaş idi. Ancak değirmen yanına restoran açılınca değirmenin suyu nasıl olduysa kesildi. Eskiden çarklara akan su bile buraya ayrı bir güzellik verirdi. Şimdi kuru bir bina var. O da her yıl kullanılmadığı için yıkılmaya yüz tutuyor” diyerek önemli bir tarih ve kültürü barındıran bu yapının korunmasını istedi.
Aydın Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından 27 Nisan 2006 yılında 154 nolu karar ile koruma altına alınan tarihi değirmen nostaljik olarak da olsa ayakta tutulması hedefleniyordu. 2863, 3386 ve 5226 sayılı kanunlar kapsamında korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tesciline karar verilen değirmenin yaklaşık 5 asırlık geçmişe sahip olduğu, bölgede değirmen ve değirmen yollarından kulaktan kulağa anlatıla gelen yaşanmış pek çok anının bulunduğu belirtildi.
