İstanbul Kültür Üniversitesi (İKÜ) Hukuk Fakültesinde 'Hukuk Devleti ve Cumhuriyet Arasındaki İlişki' başlıklı sempozyum düzenlendi. İKÜ Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Dr. h.c. mult. Bahri Öztürk’ün moderatörlüğünü üstlendiği sempozyuma konuşmacı olarak katılan Almanya Leipzig Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Helmut Goerlich, sempozyum kapsamında hukuk devleti kuramı ve cumhuriyet arasındaki tarihsel bağlantıları ortaya koyarak, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve Federal Almanya Anayasası’nı değerlendirdi.
“Türk Anayasası modern sisteme daha yakın”
İnsan haklarının tarihçesini ele alan Prof. Dr. Helmut Goerlich, ilk olarak 18. yüzyılda ortaya çıkan bu kavramın uzun yıllar boyunca cumhuriyetin bir unsuru olarak kabul edilmediğini hatırlatarak, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve Federal Almanya Anayasası’nı insan hakları bağlamında değerlendirdi. Prof. Dr. Goerlich, “İnsan hakları, çok uzun yıllar sonra Cumhuriyeti’n bir unsuru olarak kabul edilmiştir. İnsan hakları ilk olarak Evrensel İnsan Hakları Bildirgesi’nde karşımıza çıkıyor. Bu bağlamda Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nı incelediğimizde insan haklarına madde 2’nin en başında yer verildiğini görüyoruz. Yani Türkiye Cumhuriyeti Anayasası insan haklarını direkt madde olarak almıştır. Federal Almanya Anayasası’na baktığımızda ise yorum olarak insan haklarından bahsediliyor. Bu durum Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın modern sisteme daha yakın olduğunu gösteriyor” dedi.
“Cumhuriyetin nitelikleri hukuk devleti kavramına aktarıldı”
Cumhuriyet ve hukuk devleti kavramı arasındaki tarihsel bağlantılara da değinen Prof. Dr. Helmut Goerlich, “Hukuk devleti kavramı 1798’de karşımıza çıktı. Geçmişte anayasa hocalarına, ‘devlet hukuku’ hocaları denirdi. Ancak bunun hukuk devleti olarak değiştirilmesi istendi. Çünkü bağlayıcı olanın devlet değil, hukuk olduğu düşünülmüştür. Kavramın düzenlenmesinden itibaren herkes için hukuk devleti daha ilgi çekici oldu. Cumhuriyet kavramı ise geriye itilmiştir. Avrupalı monarşiler Cumhuriyet’in öne çıkmasını engellemişlerdir. Hatta o dönemlerde Cumhuriyeti savunan kişi direkt devlet düşmanı olarak nitelendiriliyordu. Siyasi açıdan cumhuriyet, o dönemlerde kabul görmüyordu. Ancak temsili hükumet sistemi olan cumhuriyetin kapsadığı nitelikler hukuk devletine aktarıldı. Bakıldığında Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda cumhuriyet ve hukuk devleti kavramı bir terminoloji olarak anlaşılabilir. Nitekim Federal Almanya Anayasası’nda, cumhuriyet kavramı yalın bir şekilde bırakılmıştır” diye konuştu.
