Düzce Üniversitesi Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Araştırma ve Uygulama Merkezi (DÜGETAM) tarafından, fındığa ek gelir sağlayacak yeni bir proje geliştirildi. DÜGETAM Müdürü Prof. Dr. Ertuğrul Kaya ve öğretim görevlisi Selime Semra Erol tarafından 2018 yılında Düzce’nin Cumayeri ilçesinde fındık bahçesinden toplanan trüf (Tuber spp.) örneklerine ait miseller, DÜGETAM Tıbbi Mantar AR-GE Laboratuvarında Biyoteknolojik yöntemler kullanılarak üretildi. Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Doktor Öğretim Üyesi Şemsettin Kulaç tarafından geliştirilen ticari fındık aşılı Türk Fındığı ile DÜGETAM'da üretilen Trüf miselleri aşılanma ön çalışmaları başlatıldı.
Değerli bir gıda maddesi
Ekonomik değeri yüksek bir tür olan trüf mantarları, Türkiye’nin içinde bulunduğu Akdeniz iklim kuşağında doğal olarak yetişiyor. İtalya ve Fransa’da değerli bir gıda maddesi olarak bilinen trüf ile ilgili son yıllarda yapılan çalışmalar hız kazandı. Trüf mantarları meşe, fındık, çam, ıhlamur gibi ağaçların kökleriyle ektomikorizal ortaklık meydana getiriyor.
Ek besin maddelere ulaşım sağlanıyor
Bitkilerle birlikte faydalı bir ilişki içine giren trüf mantarının bu sayede köklerinde mikoriza oluşuyor. Aynı zamanda hem trüf mantarı yetiştiriciliği yapılıyor, hem de mantarda bulunan hifler yardımıyla bitki köklerinin ulaşamayacağı ek besin maddelerine ulaşım sağlanıyor.
“Tek kök fındıklara aşılanacak”
Düzce Üniversitesi Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Araştırma ve Uygulama Merkezi tarafından üretilen trüf miselleri, Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi’nin geliştirdiği tek kök fındıklara aşılanacak. Bu sayede fındık alanları için ayrı bir gelir ve ürün çeşitliliğine katkı sunulacak. Mantarların, tüm dünyada ilgi uyandıran canlılar olduğunu kaydeden DÜGETAM Müdürü Prof. Dr. Ertuğrul Kaya, bazılarının tıbbi amaçlı kullanıldığı, bazılarının ise gıda tüketildiğini vurguladı.
“Avrupa mutfaklarında tanınıyor”
Kaya, nadir bulunan ya da üretilemeyen bazı mantar türlerinin, çok ciddi rakamlara satıldığını belirterek, “Bunlardan bir tanesi, mantar denilince en egzotik olan ve akla ilk gelenlerden birisi trüf mantarı. Trüf mantarının dünyada farklı çeşitleri var. Avrupa mutfaklarında çok iyi tanınıyor ve henüz kültür ortamında direkt olarak yetiştirilebilmiş değil. Aşılamayla trüf ormanları yapılarak, doğa ortamında yetiştirilmesi şeklinde bir yetiştirme tarzı var. Bunun ülkemizde de dünyada da farklı örnekleri oldu. Çok fazla verimli değil ama üretim teknikleriyle en azından belli yerlerde belli ormanlarda yetiştirilmesi mümkün olabiliyor. Normalde toprak atında çıkan bir mantar” dedi.
“Müzayedelerde açık artırma ile satılıyor”
Trüf mantarının çok değerli olduğunun altını çizen Kaya, şu ifadeleri kullandı: “Ekonomik değerinden dolayı halk arasında ‘kara elmas’ olarak biliniyor. Ülkemizde nadiren yetiştiği biliniyor, bazı örnekleri var. Avrupa mutfaklarının vazgeçilmezlerinden ve bazen müzayedelerde açık arttırmayla satılabiliyor. Özellikle büyük olanlarının ekonomik değeri çok fazla olabiliyor. Çok az yetiştiği için iyi bir pazarı var. Ülkemizde çok iyi tanınmıyor. Özellikle bu işle ilgilenen amatörler tanıyabiliyor. Onun dışında pek fazla tanınmıyor, pek fazla tüketilmiyor. Trüf mantarının Düzce yöresinde yetiştiğini fark ettik. Cumayeri ilçesindeki fındık tarlalarından kendi yetişen numuneleri temin ettik. Bu numunelerle aşılama işlemlerine başladık.”
“Fındık ile birlikte önemli bir gelir olacak”
Fındık tarımına hiç zarar vermeden, fındık ağaçlarının köklerinin aşılanması yoluyla trüf hasadının yapılmasının da mümkün olabildiğini kaydeden Prof. Dr. Ertuğrul Kaya, “Dünyadaki örnekleri de bu şekilde. Avrupa’da en çok fındığa aşılama yapılmasına rağmen bizim ülkemizde hiç fındığa aşılama yapılmamıştır. Biz kendi yöremizden topladığımız trüf mantarlarını hem de en popüler olanlarından biri olan kara elması, farklı bir teknik kullanarak aşılama işlemlerini yaptık. Düzce yöremizin fındıklarına aşılama işlemlerinin pilot çalışmalarına başladık. Şu anda aşılamaları yaptık ve aşılamanın tutması için beklenen süreçteyiz. Burada önemli olan verim miktarı eğer verim yüksek olursa kazancı çok yüksektir” dedi.
“Binlerce Euro’ya satılıyor”
DÜGETAM Müdürü Prof. Dr. Ertuğrul Kaya, trüf mantarının da farklı türleri olduğunu, özellikle büyük olan türünün fiyatının da çok pahalı olduğunu söyledi. Kaya, “Büyüklüğüne göre de fiyatı çok değişiyor. Avrupa’da müzayedelerde inanılmaz rakamlara binlerce Euro’luk fiyatlarla satılabiliyor. Tabii bu istisnai bir durum açık arttırmaya çıkan büyük ürünlerde oluyor.
Ülkemizde üretilen ve bizim ürettiğimiz ‘kara elmas’ ismiyle tanınan trüfün yaklaşık olarak satış fiyatları Türkiye fiyatıyla 3 bin lira civarında. Tabii burada verim çok önemli. Bir çiftçi tarlasında iyi verimi tutturabilirse, şartlar uygun olursa ki Düzce şartları nispeten buna uygun doğal olarak da yetiştiğini görüyoruz. Verim yüksek olursa çiftçiye iyi bir gelir kaynağı olabilir. Bu kadar ekonomik değeri olan bir ürünün muhtemelen ihracat potansiyeli için üretimi yapılır diye düşünüyoruz” şeklinde konuştu.
Alternatif değil, ek gelir
Trüf mantarının fındığa alternatif değil, sadece ek gelir getirmesini istediklerine dikkat çeken Kaya, sözlerini şöyle noktaladı: “Fındık devam edecek, hiçbir şey değişmeyecek. Fındık tarlalarında normal fındık hasadına ilaveten ayrıca trüf de üretilebilecek. Bu ek gelir olacak. Zaten ‘fındığa alternatif’ dediğimizde bu çok iddialı bir yaklaşım olur. Bunun pazarının çok iyi kurulması gerekir, üretim tekniklerinin çok iyi stabilize edilmesi gerekir. Bu daha zor ama bunun yerine zaten mevcut fındık üretimi devam ederken, fındığa ilaveten ek gelir sağlayacak bir üretim düşünüyoruz” dedi.
Ali Yıldız-Enes Bektaş
