Çıplak Atatürk heykeli tartışması

SELMA KARA
KAYSERİ

1935 yılında genç Cumhuriyet'in 1. Kalkınma Hedefleri çerçevesinde inşa edilen Kayseri Sümer Bez Fabrikası'nda bulunan çıplak Atatürk heykeli tartışmalara yol açtı. Sümer Bez Fabrikası ve mimarisi üzerine yüksek lisans ve doktora yapan ERÜ Mimarlık Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç Dr. Burak Asiliskender, heykelin simgesel anlamından uzaklaştırılarak yalnızca çıplaklığı üzerinden sansasyonelleştirilmesine tepki gösterdi.

Asiliskender, heykelin dönemin sanat anlayışından ve anlamından bağımsız olarak değerlendirilmesinin yanlış olduğunu vurguladı. Heykelin sansasyonel tarafından ziyade, Kayseri'de olmasıyla övünülecek bir fabrikayı hatırlatması gerektiğinin altını çizen Asiliskender, "Genç vücut genç Türkiye Cumhuriyeti'ni temsil ediyor, hafif eğimli bir alanda bir çarkı çeviriyor, o da kalkınma hedefini simgeliyor. O dönemin lideri olarak da Atatürk'ün betimlenmesi gayet doğal. Kabaca kalkınma hedefini simgeleyen bir eser. Döneminden bağımsız konuşmak çok doğru değil. Niye Atatürk, niye genç vücut, niye böyle bir çıplaklık söz konusu, bunu dönemin sanat anlayışı üzerinden açıklamak doğru olur. Bunun benzeri örnekleri dünyanın birçok yerinde var. Dünyayı bir tarafa bırakın, Cumhuriyet döneminin ilk yapılan resim, heykellerinde bunun benzer örnekleri var. Burada önemli olaş şey şu: Böyle bir haber Sümer'i hatırlatıyorsa şunu da hatırlamak lazım. Bu fabrika Kayseri'de olmasıyla övünülecek bir fabrika. Türkiye'nin sanayileşme, kalkınma hamlesini başlatan önemli bir eser. Böyle bir bağlamı unutup sadece noktasal bir şeye odaklanmak çok yanlış, bütün tesisi konuşmak çok doğru" diye konuştu.

Asiliskender, heykelin fabrikadaki diğer benzeri eserlerin anlamlarından ayrı değerlendirilmemesi gerektiğine dikkat çekti. Genç Cumhuriyet dönemindeki muasır medeniyetlere ulaşmayı simgeleyen heykelin 1927 İzmir İktisat Kongresi'nin ifadelerine ve 31 sonrası devletin sanayileşme kararları değerlendirildiğinde anlam kazanacağını ifade eden Asiliskender, fabrikanın yalnızca Ruslar tarafından inşa edildiği bilgisinin de yanlış olduğunu belirtti. Asiliskender, "Bu fabrika Almanya, Türkiye, Rusya gibi dönemin sanayileşme konusunda önder ülkeleriyle kurulmuş bir konsorsiyum tarafından yönetiliyor. Uygulamayı yapan bir Türk, Abdurrahman Naci Bey isimli bir müteahhit. 1935'te 18 ayda tamamlanıyor. Yapılan bölgenin bataklık olduğunu hatırlatmak lazım. Bu kadar kısa bir sürede, üstelik de Kurutuluş Savaşlı sonrası üstelik dünyada da ekonomik çöküşün olduğu bir dönemde bunu başarmak çok önemli. Bütün bunları simgeliyor bu heykel" dedi.

Haberlerin yerel gazetede yayınlanmasının ardından Erciyes Üniversitesi Rektörlüğü, Atatürk'ün çıplak heykelinin bulunduğu Sümer Bez Fabrikası'na gazetecileri almadı.