Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan Dış Ticaret Verileri baz alınarak Agrimetre tarafından hazırlanan TGDF Dijital Veri Paneli’ne göre 2022 yılının ilk 9 ayında tarım, gıda ve içecek sektörü 17,9 milyar dolar ihracat, 15,5 milyar dolar ithalat gerçekleştirdi. 1 ile 23 fasılları arasındaki tüm GTIP kalemleri ile 29. ve 35. fasıllardan seçili ürünlerin dahil edildiği hesaplamalara göre, 2022 yılının ilk 9 ayında sektörün dış ticaret fazlası önceki yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 30,4 düştü.
Özel Ticaret Sistemi (ÖTS) çerçevesinde yayınlanan dış ticaret verilerine göre 2022 yılının ilk 9 ayında ihracat, önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 17,1 oranında artarak 17,92 milyar dolara, ithalat yüzde 31,4 artarak 15,47 milyar dolara ulaştı. Eylül 2022’de, önceki yılın aynı ayına göre yüzde 8,7 artan aylık ihracat değeri 2,16 milyar dolar olarak gerçekleşirken, ithalat yüzde 13,9’luk bir artışla 1,68 milyar dolar oldu.
Dış ticaret fazlası, geçtiğimiz yılın gerisinde kaldı
Sektör yıl genelindeki net ihracatçı konumunu korumasına rağmen, yılında ilk 4’te 3’lük bölümünde geçtiğimiz yılki dış ticaret fazlasının gerisinde kaldı. 2022 yılının ilk 9 ayında dış ticaret fazlası önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 30,4 düşüşle, 2,45 milyar dolar olarak gerçekleşti. Yılın ilk aylarında dış ticaret fazlası önceki yılın yüzde 50 üzerindeydi. Mart ayında bu oran yüzde 101,5’e ulaştı. Ancak Nisan, Mayıs ve özellikle Haziran aylarındaki yüksek aylık ithalat rakamları ve Mayıs ayında aylık bazda dış ticaret açığı verilmesi, dış ticaret fazlasını aşağıya çekti. Yılın ilk 6 ayında dış ticaret fazlası önceki yılın yüzde 22,1 gerisinde kaldı, bu gerileme yaz ayları boyunca devam etse de Eylül ayında dış ticaret fazlasının gerileme trendinin terse döndüğü görüldü. Birim ihracat değeri 2022 yılının ilk 9 ayında önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 12,1 artarak 1.196 dolar/ton olarak gerçekleşti. İthalat birim değeri ise önceki yıla göre yüzde 17,7 artışla 698 dolar/ton’a yükseldi.
Dış ticarette öne çıkan ürünler
2022 yılının ilk 9 ayında ihracatta öne çıkan ürünler sırasıyla un (1,05 milyar dolar), rafine ayçiçeği yağı (0,80 milyar dolar) ve makarna (0,71 milyar dolar) olurken bu ürünler toplam ihracatın yaklaşık yüzde 14,3’ünü oluşturdu. 2022 yılının ilk 9 ayında en çok ithal edilen ürünler ise sırasıyla buğday (2,3 milyar dolar), soya fasulyesi (1,8 milyar dolar) ve ham ayçiçeği yağı (1,2 milyar dolar) oldu. Bu 3 ürün, toplam ithalatın yaklaşık yüzde 34,3’ünü yani 3’te 1’inden fazlasını oluşturdu. 2022 yılı Eylül ayında ihracatta öne çıkan ürünler buğday unu (153,8 milyon dolar), rafine ayçiçeği yağı (109,8 milyon dolar) ve makarna (81,8 milyon dolar) oldu. Aynı dönemde en çok ithal edilen ürünler buğday (273,8 milyon dolar), ham ayçiçeği yağı (176,4 milyon dolar) ve soya fasulyesi (101,7 milyon dolar) oldu.
En fazla ithal edilen ürün kalemlerinde Rusya-Ukrayna’nın yeri
Yılın ilk 9 ayında ithalatta ilk sırada yer alan buğdayın (2,3 milyar dolar) en fazla ithal edildiği ilk 2 ülke şu anda savaş halinde olan Rusya (1,7 milyar dolar) ve Ukrayna (0,5 milyar dolar) oldu. Yılın ilk 9 ayındaki buğday ithalatında bu 2 ülkenin payı yüzde 90’ın üzerinde yer aldı. Ağustos ayında yapılan 273,8 milyon dolarlık buğday ithalatının da 163,5 milyon doları Rusya’dan (yüzde 60), 103,8 milyon doları ise Ukrayna’dan (yüzde 38) geldi. İthalatta 3. sırada yer alan ham ayçiçeği yağında yılın ilk 9 ayında 1,2 milyar dolarlık ithalat yapıldı. Burada da ilk 2 sırada Rusya (0,74 milyar dolar) ve Ukrayna (0,44 milyar dolar) yer aldı. Yılın ilk 9 ayındaki ham ayçiçeği ithalatında bu 2 ülkenin payı yüzde 97,4 oldu. Türkiye’nin ithalatında ilk 3 sırada yer alan 2 üründe, ithalatın çok büyük bir bölümü Rusya ve Ukrayna’dan yapıldı.
En çok ihracat yapan sektörler
2022 yılı ilk 9 ayına ait dış ticaret verileri sektörlere göre incelendiğinde şeker ve şekerli mamuller (1.820 milyon dolar), bitkisel yağ (1.670 milyon dolar), yaş meyve (1.397 milyon dolar), sert kabuklu meyveler (1.275 milyon dolar) ve balıkçılık-su ürünleri (1.140 milyon dolar) sektörleri en fazla ihracat yapan sektörler olarak sıralandı. Toplam ihracatın yüzde 40,7’si bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi.
2022 yılı ilk 9 ayında hayvan yemi (4.610 milyon dolar), bitkisel yağ (3.006 milyon dolar), un (2.598 milyon dolar), şeker ve şekerli mamuller (566 milyon dolar) ile kakao-çikolata (461 milyon dolar) sektörleri ise en çok ithalat yapan sektörler olarak sıralandı. Toplam ithalatın yüzde 72,7’si, neredeyse 4’te 3’ü bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi. Bu oranın yüksek olması ve geçmiş dönemlere göre artması, ithalatın az sayıda sektörde yoğunlaştığını gösterdi. Hayvan yemi sektörü, 2022 yılının ilk 9 ayında 4.610 milyon dolar hacim ile toplam ithalatın yüzde 29,8’ini, yaklaşık 3’te 1’ini oluşturdu. Bitkisel yağ sektörü, 2021 yılında 3 milyar doları aşan ithalat ile toplam ithalatın yüzde 17,9’unu oluşturmuştu. 2022 yılının ilk 9 ayında da 3.006 milyon dolar ile toplam ithalatın yine yüzde 19,4’ünü oluşturdu.
İhracatın arttığı ve azaldığı sektörler
2022 yılının ilk 9 ayında, önceki yılın aynı ayına göre ihracatını değer olarak en fazla arttıran sektörler bitkisel yağ sektörü (437 milyon dolar artış), un sektörü (254 milyon dolar artış), hayvan yemi sektörü (224 milyon dolar artış), şeker ve şekerli mamuller sektörü (216 milyon dolar artış) ile balıkçılık ve su ürünleri sektörü (210 milyon dolar artış) oldu. Aynı dönemde ihracatın gerilediği sektörler sert kabuklu meyveler sektörü (305 milyon dolar düşüş), yaş meyve sektörü (58 milyon dolar düşüş), sebze sektörü (20 milyon dolar düşüş) ile kahve, çay ve baharat sektörü (7 milyon dolar düşüş) oldu. 2022 yılının ilk 9 ayında, önceki yılın aynı ayına göre ithalatı değer olarak en fazla artan sektörler hayvan yemi sektörü (1.305 milyon dolar artış), bitkisel yağ sektörü (940 milyon dolar artış), un sektörü (848 milyon dolar artış), şeker ve şekerli mamuller sektörü (366 milyon dolar artış) ile bakliyat sektörü (179 milyon dolar artış) oldu. Aynı dönemde ithalatı en çok düşen sektörler canlı hayvan ticareti sektörü (153 milyon dolar düşüş), pirinç değirmenciliği sektörü (116 milyon dolar düşüş), kakao ve çikolata sektörü (97 milyon dolar düşüş), tohumculuk sektörü (47 milyon dolar düşüş) ve makarna sektörü (33 milyon dolar düşüş) oldu.
Dış ticarette öne çıkan ülkeler
2022 yılının ilk 9 ayına ait dış ticaret verileri ülkeler bazında incelendiğinde en çok ihracat yapılan 5 ülke Irak (2.727 milyon dolar), Almanya (1.175 milyon dolar), Rusya (1.164 milyon dolar), ABD (1.051 milyon dolar) ve Birleşik Krallık (527 milyon dolar) oldu. Bu 5 ülkeye yapılan ihracat, toplam ihracatın yüzde 37,1’ini oluşturdu. Ülkelere göre en çok ihraç ettiğimiz ürünler Irak için un, dondurulmuş tavuk eti, domates salçası; Almanya için fındık içi, ambalajlı fındık, kiraz; Rusya için şeftali, alabalık ve mandalina oldu. Ülke bazında ithalat verileri incelendiğinde, 2022 yılının ilk 9 ayında en fazla ithalat yapılan ülkeler Rusya (3.730 milyon dolar), Ukrayna (2.053 milyon dolar), Brezilya (1.709 milyon dolar), Malezya (863 milyon dolar) ve ABD (749 milyon dolar) oldu. Bu 5 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın yüzde 58,8’ini oluşturdu.
Türkiye’nin en fazla ithalat yaptığı 2 ülke şu anda savaşta olan Rusya ve Ukrayna olurken, bu 2 ülkeden yapılan ithalat ise toplam ithalatın yüzde 37,4’ünü oluşturdu. Rusya’nın tüm ithalattaki payı yüzde 24,1 oldu. İthalatta öne çıkan ürünler Rusya için buğday, ham ayçiçeği yağı ve dane mısır; Ukrayna için buğday, ham ayçiçeği yağı ve dane mısır; Brezilya için soya fasulyesi, kahve ve şeker oldu.
