Yakın Doğu Üniversitesi Hastanesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Anabilim Dalı Uzman Psikoloğu Damla Alkan Saygılı, zekanın, algılama, bellek, düşünme, gerçeğe uygun davranma, akıl yürütme, öğrenme gibi zihnin birçok kabiliyetinin uyumlu çalışması sonucu ortaya çıkan yetenekler bileşimi olduğunu ifade ederek, zekanın ayrıca zihnin öğrenme, öğrenilenden yararlanabilme, yeni durumlara uyabilme, yeni çözüm yolları bulabilme yeteneği de olduğunu ve zeki insanların öğrendiğini değerlendiren, yeni durumlara yeni çözümler getirebilen kişiler olduğunu söyledi.
Zekanın gelişim basamakları
Çocuklarda zekanın, bir başka ifadeyle zihinsel gelişimin dört dönemde tamamlandığını söyleyen Uzm. Psikolog Damla Alkan Saygılı, bu dönemlerin yaş gruplarına göre ayrıldığını (0-2 yaş, 2-7 yaş, 7-11 yaş, 11 yaş ve üstü) ve her bir dönemin bitişinin, çocuğun yaşından çok, işlevsellik düzeyine göre değiştiğini belirtti. İşlevsellik düzeylerinin çocuktan çocuğa farklılık gösterdiğini de ifade eden Uzm. Psikolog Damla Alkan Saygılı, kimi çocuğun 2-7 yaş arası, kimi çocuğun 7-11 yaş arası, kiminin ise 11 yaş ve üstü zihinsel becerilerin bulunduğu zihinsel gelişim basamağında kalabildiğini ifade etti.
Çocuklarda zeka gelişimini etkileyen etmenler
İlk yıllarda daha hızlı, daha sonraki yıllarda ise daha yavaş gelişen zekanın, büyük ölçüde doğuştan geldiğini ve kalıtımın etkisiyle belirlendiğini söyleyen Uzm. Psikolog Damla Alkan Saygılı, genel olarak bir çocuğun zeka düzeyinin anne ve babasının zeka ortalamasına yakın olduğunu belirtti. Uzm. Psikolog Damla Alkan Saygılı sözlerine şöyle devam etti: “Tabi zekayı etkileyen faktörlerden kalıtım, annenin hamileyken uygun beslenmesi, bebeğin beyin kanlanması ve oksijen alımının yolunda gitmesi zeka düzeyini olumlu yönde etkilerken, doğum sonrası bebeğin oksijensiz kalması, beyin dokusunun doğumla ya da doğum sonrası zedelenmesi, beyinde oluşabilecek iltihaplanma ve benzeri beyin dokusuna hasar veren hastalıkların gerçekleşmesi de, zeka düzeyini olumsuz bir şekilde etkilemektedir. Bunların yanında zeka gelişimini etkileyen bir diğer etken ise, varolan zekanın, kullanılma olanağının bulunmasıdır. Örneğin çocuğun ilk yaşlarda uygun beslenmesi ve anne babasının ona yaşına, gelişimine uygun uyaranlar vermesi ve onunla ilgilenmeleri zekayı geliştirebileceği gibi, ilgi ve uyarılmanın yetersiz olduğu bir aile ortamında ise zeka kolay gelişememektedir.”
Çocuklarda zeka nasıl değerlendirilir?
Zekanın, eğitimli psikologlar tarafından yapılan zeka testleri ve çocuk-ergen psikiyatrisi kliniğinde çalışan uzmanlar tarafından yapılan klinik görüşmelerle değerlendirildiğini söyleyen Uzm. Psikolog Damla Alkan Saygılı,bu değerlendirmeler sonucunda çocuklarda zeka geriliklerinden, üstün zeka düzeylerine kadar çeşitli zeka düzeylerinin belirlenebildiğini belirtti. Psikologlar tarafından uygulanan zeka testleri ile, çocukların zeka düzeylerinin ve zihinsel becerilerinin değerlendirildiğini söyleyen Uzm. Psikolog Damla Alkan Saygılı,değerlendirmenin, çocuklara yaşlarına uygun sorular sorularak ya da kendilerinden yapması istenilen yönergeler verilerek yapıldığını ifade etti.
Zeka testleri her çocuğa uygulanabilir mi?
Zeka testlerinin her çocuğa uygulanmaması gerektiğini söyleyen Uzm. Psikolog Damla Alkan Saygılı, eğitimi yaşıtlarıyla ayni hızda olmayan, bazı alanlarda geç gelişim gösteren, öğretmenleri ve arkadaşlarıyla uyum problemleri yaşayan, derslerde aşırı hareketli, dikkatini vermede güçlük çeken ve bunlar gibi başka sorunları olan çocukların, sorunlarının kaynaklarının bulunabilmesi için zeka testlerinin kullanıldığını belirtti. Ayrıca zeka ölçümünde, çocukların yaşının ilerlemesiyle birlikte daha güvenilir sonuçlara ulaşılabildiğini ve zeka testlerinin çoğunlukla 6 yaş ve üstü çocuklarda yapıldığını söyleyen Uzm. Psikolog Damla Alkan Saygılı, bu sebeple, her zaman yeniliklere ve topluma yönelik çağdaş sağlık hizmeti sunmaya önem veren Yakın Doğu Üniversitesi Hastanesi’nde de, zeka testinin 6 yaş ve üzeri çocuklar için yapılmasına özen gösterildiğini ve zeka testi olarak, Türkçe diline uyarlanan, en yeni, güvenilir, sağlıklı sonuç veren ve 6-16 yaş çocuklara uygulanabilen zeka testi olan, Wechsler Çocuklar için Zeka Ölçeği - 4’ün tercih edildiğini vurguladı. Ayrıca zeka testi sonucuna bağlı olarak, çocuklara, kendi potansiyellerine uygun olan eğitimin verilebilmesine ilişkin destekleyici olunabildiğini de söyleyen Uzm. Psikolog Damla Alkan Saygılı, bu şekilde, çocukların güçlü olan zihinsel becerilerinin desteklenmesi ve zayıf olan zihinsel becerilerinin geliştirilebilmesi için gerekli eğitimin verilmesine yönelik katkı sağlandığını ifade etti.
