Türkiye'de tüketim bağımlılığı üzerine araştırmalar yapan ve bu konuda binlerce insanla görüşen Tüketim Kültürü Araştırmaları Uzmanı İnegöl Meslek Yüksek Okulu Pazarlama Programı Öğretim Görevlisi Cihad Doğan, ülkemizdeki çoğu kimsenin tüketim bağımlısı olduğunu ancak bunun farkında bile olmadıklarını belirtti.
Tüketim bağımlılığının dünyada araştırılmaya başlandığını ifade eden Doğan, "Haftada en az iki kez alışveriş merkezine gidip ziyaretten bulunuyorsanız, düzenli olarak kredi kartından alışveriş yapıyorsanız ya da belli bir ürünü satın alıyor ve satın aldığınız bu ürünü kullanmıyorsanız tüketim bağımlısı olabilirsiniz. Tüketimi arttıran ve insanları teşvik eden en önemli sebeplerden birisi statü mücadelesidir. İnsanlar kendi karakterleri, eğitim, gelir ve sahip oldukları mesleklerle toplumda bir sosyal mevki elde edemedikleri zaman bu sosyal konum elde etme gayretini tüketim üzerinden kurmaktadırlar. Taklit olarak satılan ürünler genellikle küresel markalı ürünlerdir. Çünkü insanlar küresel markalı ürünlere ulaşmaları kolay değildir. Maddi değeri kolay ürünlere ulaşmak daha kolaydır. Bu yüzden dolayı insanlar markalı ürünlerin taklitlerine yönelmektedirler" dedi.
"Sürekli alışveriş merkezlerini ziyaret ediyorsanız bağımlısınız"
Tüketim bağımlılığı kavramının psikoloji literatürüne yeni girmiş olan bir kavram olduğunu belirten Doğan, "Psikologlar ve psikiyatrisiler tarafından bu kavram önemli ölçüde incelenmektedir. Mesela küresel indirim günleri gerçekleşiyor. Bu indirim günlerinde insanlar indirime girmiş bir ürünü satın alamadıklarında bir pişmanlık yaşamaktadırlar bu o insanların tüketim bağımlısı olduğunu gösteriyor. Düzenli olarak alışveriş merkezine gidip ziyarette bulunuyorsak, kredi kartından alışveriş yapma sıklığını arttırıyorsak, bilgisayarın başına oturduğumuz zaman ilk olarak alışveriş sitelerini ziyaret ediyorsak ve evde var olan bir ürünü hala yenisiyle değiştirmeye çalışıyorsak, bizler birer tüketim bağımlısı olabiliriz. İnsanlar tüketim bağımlısı olduğunun farkında değiller. Farkında olmamalarının sebebi ise sürekli ihtiyaç ve istek kavramının birbirlerinden çakışması. Bizler dışarıdaki unsurlara bağlı olarak isteklerimizi ihtiyaçmış gibi kabul etmekteyiz. Kabul edilen ihtiyaçlarda karşılanılması zorunlu olan, karşılanmadığı zaman da insan psikolojisinde gerilim oluşturan etkenlere dönüşmektedir. İnsanların istek ve ihtiyaç kavramlarını birbirinden ayırması gerekiyor. Tasarruf kültürü toplumun temel yapılarından bir tanesidir. Tasarruf etme amacı olarak da yapılması gereken, 'Benim bu ürüne ihtiyacım var mı' sorusunu kendilerine sormaları gerekiyor" şeklinde konuştu.
Burak Türker
