Memorial Kayseri Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü’nden Doç. Dr. Samet Özer, yaz aylarında bebekler ve çocukların sağlığını olumsuz etkileyen ishal konusunda bilgi verdi.
Aşırı sıcaklar nedeniyle yaz aylarında yiyeceklerin ve içeceklerin bozulması daha hızlı gerçekleşiyor. Bu aylarda içme suyu kaynaklarının kirlenme ihtimali yükselirken, yıkanmamış meyve ve sebzelerin bağırsak enfeksiyonu hastalıklarına yol açma riski de artıyor. Özellikle çocuklarda yaz ishali vakalarına son dönemde sık rastlanıyor.
İshalle birlikte vücutta önemli miktarda su ve değişken elektrolit kaybı nedeniyle ortaya çıkan dehidratasyon, bebeklerde ve küçük çocuklarda tehlikeli sonuçlara yol açabiliyor. Memorial Kayseri Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü’nden Doç. Dr. Samet Özer, yaz aylarında bebekler ve çocukların sağlığını olumsuz etkileyen ishal konusunda bilgi verdi.
Bebeklerde hayati riske yol açabilir
İshal dünyada her yıl yaklaşık 1,7 milyar vaka ile bebek ölümlerinin en sık üçüncü nedenidir. 2019 yılında, 5 yaşın altındaki çocuklarda, çoğunlukla gelişmekte olan ülkelerde 370 bin ishal kaynaklı ölüm meydana gelmiştir. Öte yandan gelişmiş ülkelerde ise oral rehidratasyon solüsyonlarının kullanımı, son 20 yılda bu ölüm oranını büyük ölçüde geriletmiştir. Çocuklarda ishal çoğunlukla viral gastroenteritten kaynaklanır. Bu rahatsızlık bulaşıcıdır ve kişiden kişiye geçebilmektedir. Bebek ve küçük çocukların dışkıları yumuşak, şekilli ve katıysa bu ishal değildir. Anne sütüyle beslenen bebekler hardal sarısı renginde, yumuşak ve sulu dışkı yapabilmektedir. Bu da ishal olarak tanımlanmamaktadır.
Rotavirüs aşısı uygulanmalı
İshal, kirlenmiş su kaynaklarıyla yayılan bir dizi bakteriyel, viral ve parazitik organizmanın neden olduğu enfeksiyonlar sonucu ortaya çıkmaktadır. 5 yaşın altındaki çocuklarda en sık görülen viral patojenler rotavirüs, norovirüs, adenovirüs ve astrovirüstür. Bunlardan rotavirüs kolay bulaşabilmesi nedeni ile en sık görülenidir. Rotavirüs enfeksiyonuna karşı aşı geliştirilmiş olması enfeksiyon kontrolü açısından en önemli korunma yolu olarak görülmektedir. Tüm bebekler ilk 6 ay içinde iki doz şeklinde ağız yoluyla uygulanan rotavirüs aşısını olmalıdır. Bakteriyel patojenler arasında escherichia coli, salmonella spp., shigella spp. ve campylobacter spp. yer alırken, parazitik patojenler arasında cryptosporidium, giardia ve entamoeba spp. bulunur. E. coli, salmonella ve shigella gibi bakteriyel patojenler 6-10 yaş grubundaki çocukları etkilemektedir.
Kişisel hijyen kurallarına uyulmalı
İshalin eşlik ettiği hastalıklar, kötü kişisel hijyenle daha da artarak kişiden kişiye de yayılabilmektedir. Hijyenik olmayan koşullarda hazırlanan veya saklanan yiyecekler ve içecekler de ishalin bir diğer önemli nedenidir. Evlerde kullanılan suyun hijyenik olmayan şekilde depolanması ve kullanılması da önemli bir risktir. Kirli sulardan elde edilen balık ve deniz ürünleri de hastalığa ciddi katkısı olmaktadır. Ayrıca hayvan dışkıları da ishale neden olabilen mikroorganizmalar barındırmaktadır. Küçük çocuk ve bebeklerin bu kirli alanlarla teması ishale neden olabilmektedir. Bir diğer önemli bulaş yolu ise özellikle yaz aylarında kullanımı artan toplu kullanılan havuzlardır.
Buzdolaplarına dikkat!
Buzdolaplarındaki sıcaklık genellikle sıfır ile beş santigrat derece arasında değişmektedir. Belli bir ısı derecesi bakterinin üremesini önemli ölçüde engellemektedir. Ancak, escherichia coli, staphylococcus aureus ve tifo basili gibi bazı bakteriler aktif kalmaktadır. Gıdaların bozulması bakterilerin çoğalması anlamına gelmektedir. Çok sık olmasa da buzdolaplarında çiğ ve pişmiş gıdaların bir arada yakın bulunması bozulmaya neden olabilmektedir.
İshalin belirtileri önemli
İshal olan çocuklarda dışkıdaki değişimle birlikte karın ağrısı, aralıklı kusma, yüksek ateş, iştahsızlık ve halsizlik, aşırı sıvı kaybı belirtileri görülebilmektedir.
Susuzluk ölümcül olabilir
Bu aşamada bebek ve çocukların susuz kalıp kalmadığını anlamak önemlidir.
Ağız, dil ve dudaklarda kuruluk, çökük gözler, isteksiz veya sinirli davranışlar, ağlarken daha az gözyaşı dökmek, normalden daha az ıslak bez, cilt esnekliğinin kaybı, kalp hızının artmış olması, uykuya meyilli olmak, şiddetli dehidratasyon tıbbi acil bir durumdur ve ölümcül olabilmektedir. Bu durumdaki bebek ve çocuklar için acil tıbbi yardım alınmalıdır.
İshal varsa vakit kaybedilmemeli
İshalden etkilenen bebek ve çocukların susuz kalmaması için bol sıvı tüketmesi hayati önem taşımaktadır. İshal söz konusu ise anne ve babalar ilk olarak bol su veya kendi hazırladıkları oral rehidratasyon solüsyonlarını içirebilirler. Eğer tablo giderek ağırlaşıyorsa hiç vakit kaybetmeden çocukların tedavi için hemen hastaneye götürülmesi ciddi önem taşımaktadır. İshal olan çocuklar, kusma, ağız kuruluğu, göz çukurlarında çökme, cilt elastikiyetinde azalma, susuzluk, uzuvlarda soğukluk ve ateş gibi belirtiler gösterdiğinde hemen düz bir zemine yatırılmalı ve en yakın sağlık merkezine başvurmalı ya da sağlık ekiplerinin gelmesi beklenmelidir.
