Eskişehir Osmangazi Üniversitesinde (ESOGÜ) enoki mantarı yetiştiriciliği üzerine deneme çalışmaları yapılıyor.
Enoki mantarı, başta Çin olmak üzere Japonya, Kore gibi Uzakdoğu ülkelerinin yanı sıra Avrupa ve Kuzey Amerika’da yetiştiriliyor. Türkiye’de doğada bulunmasına karşılık yeterince bilinmeyen ve ticari üretimi henüz yapılmayan enoki mantarı üretimi ile ilgili çalışmalar yeni. Diğer kültür mantarları gibi enoki mantarı da potansiyel sağlık yararları nedeniyle büyük talep görüyor. Sağlık yararlarına katkıda bulunduğuna inanılan triterpenoidler, polisakkaritler, antienflamatuar ve antioksidanlar dâhil olmak üzere çeşitli biyoaktif bileşikler içeriyor. Mantarlar içerdikleri yüksek protein, karbonhidrat, vitamin, mineral maddeler, antioksidanlar ve zengin lif, antibiyotik, antienflamatuvar, antitümör özellikler bakımından zengin bileşikler nedeniyle gıda sektöründe ve tıbbi kullanımda oldukça değerli. Sentetik ve organik bileşenleri parçalayabilme yetenekleri sayesinde biyoteknoloji alanında ilgi çeken organizmalar olarak biliniyor.
"Sürdürülebilir tarımda ön plana çıkıyor"
Enoki mantarı ince, uzun, beyaz saplarıyla grup halinde toplu olarak gelişiyor. Bu mantar istiridye mantarı ve tıbbi olarak kullanılan ganoderma mantarı gibi parçalanmamış ölü dokular üzerinde besleniyor. Mantarlar tarımsal atıklar ile beslenmesinden dolayı sıfır atık ve sürdürülebilir tarım açısından da öne çıkıyor. Çevre kirliliğine sebep olan tarımsal atıkların kültür mantarı kompostunda kullanılması, mantara olan ilgiyi arttırıyor. Tarımsal atıklardan çok değerli gıda üretimi sağlanabiliyor.
Mantar yetiştirme ortamları yani substratlar, mantarların büyüme ve gelişmesinde biyolojik üretim etkinliği ve kaliteyi etkiliyor. Substratlar temel makromolekülleri; selüloz, hemiselüloz ve lignin gibi lig-noselülozik kalıntıları barındırıyor. Enoki mantarının lignoselülozik polimerleri ayrıştırma konusundaki enzimatik yeteneği, verimli substrat kullanımı, başarılı yetiştirme, yüksek verim ve katma değerli ürünlerin üretimi için oldukça önemli. Uygun formülasyon sağlamak üzere bir substrat, çeşitli materyallerle zenginleştirilebiliyor.
ESOGÜ Ziraat Fakültesi bünyesinde bulunan mantarhanede çeşitli mantar türlerinin yetiştiriciliği konusunda araştırmalar yapılıyor. Bir yüksek lisans tez çalışması kapsamında enoki mantarı üzerine yürütülen araştırmada farklı yetiştirme ortamları denenerek en iyi verim ve kalitenin elde edileceği ortam belirlenmeye çalışılıyor. Yetiştirme süreci farklı aşamalardan oluşuyor. İlk olarak Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsünden alınmış olan tohumluk misaller pamuk, talaş, kepek, gıda atıkları gibi materyaller kullanılarak farklı formülasyonlarda substratlar oluşturuluyor. Substratlar zararlı mikroorganizmalardan arındırılmak üzere sterilizasyon işlemine maruz bırakılıyor, ardından misel ekimi yapılıyor. 20- 25 günlük kuluçka sürecinin ardından yaklaşık 8-10 gün 7-8 derece sıcaklıkta bekledikten sonra üretim odasına alınıyor. Hasat dönemi üç haftayı bulabiliyor; birer kilogramlık torbalardan 200-250 gram verim alınabiliyor.
"Bölgesel bitkisel atıklar değerlendiriliyor"
ESOGÜ Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Nuray Çömlekçioğlu ESOGÜ Haber’e yaptığı açıklamada kültür mantarlarının saprofit olarak beslendiklerini, asıl besin maddelerinin odun, yani selüloz olduğunu söyledi. Çeşitli bitkisel atıkların farklı karışımlarını hazırlayarak en uygun ve de bölgesel bitkisel atıkların kullanılması amacıyla çalışmalar yürüttüklerini kaydeden Çömlekçioğlu; "Araştırmalarımızda hem bölgesel atıkları değerlendirilerek daha ekonomik üretim yapabilmeyi hem de çalışılan mantar türünde en yüksek verim ve kalitenin sağlanabildiği yetiştirme ortamlarını belirlemeyi amaçlıyoruz" dedi.
ESOGÜ Ziraat Fakültesi Mantarhanesi 2021 yılında Bölgesel Araştırma Projeleri (BAP) kapsamında Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsüyle ortak proje kapsamında kurulmuştur. Dört senede bir araştırma projesi ve üç yüksek lisans tez projesi tamamlandı. Mantarhanede hem tıbbi mantarlar hem de kültür mantarlarının farklı yetiştirme ortamlarının yetiştiricilikteki kalite ve verim üzerine olan etkileri araştırılıyor.
