MEHMET BARLAS-GÖKHAN YÖRDEM
AYDIN
Aydın İli ve İlçeler Kültür ve Eğitim Araştırma ve Geliştirme Derneği Genel Başkanı Ünal Uyguç, Aydınoğulları'nın kurucusu Mehmet Bey'in oğlu ve devletin hükümdarlığını da yapmış, 13. yüzyılda Batı Anadolu’nun Türkler tarafından alınmasında büyük payı olan Aydınoğlu Gazi Umur Bey tarafından Menderes Nehri üzerindeki bilinen ilk köprünün üzerinde yaptırılan ve tüccarlardan alınan ‘Bedraka’ adlı verginin kaldırılmasını içeren 8 asırlık kitabeyi düzenlediği toplantıyla tanıttı.
Toplantıda Uyguç’a çalışmalarda görev alan Aydın Kütüphane Müdür Yardımcısı Salih Çelik ve Aydın İli ve İlçeler Kültür ve Eğitim Araştırma ve Geliştirme Derneği Yönetim Kurulu üyesi Dr. Zafer Galip Keçelioğlu eşlik etti.
Ortaya çıkartılan 800 yıllık taş kitabenin bugüne kadar Anadolu’ya gelen Türklerle ilgili olarak tespit edilen en önemli tarihi bulgulardan birisi olduğunu savunan Ünal Uyguç, “Anadolu Selçuklu Devleti’nde tüccarlardan alınan ‘Bedraka’ adlı bir yol güvenliği vergisi var. Anadolu’ya gelen Türklerin ilk önemli belgelerinden birisi olan ve Menderes Nehri üstüne inşa edilmiş bilinen ilk köprünün üzerine yerleştirilen bu taş kitabede ‘Bedraka’ adlı verginin kaldırılmasından söz ediliyor. Bu köprü, şu ana kadar tarihte görülen ilk köprü olması nedeniyle çok büyük önem arz ediyor” dedi.
Kitabenin yapılış öyküsü ve içeriği hakkında da bilgiler veren Uyguç, “Türkler Anadolu’ya geldikten sonra Aydın Beyliği’nin oğullarından Umur Bey, ‘Bedraka’ olarak bilinen verginin kaldırılması ve verginin bir daha alınmayacağına dair 1. Murat Han'ın Kosova Meydan Muharebesi komutanlarından Rumeli fatihi Timurtaş Paşa'dan izin alarak hazırlattığı bu kitabeyi Menderes Nehri’nin üzerine kurulan ilk körünün uygun bir yerine koymuş.
Farsça olarak yazılan bu kitabede; ‘Şükür ve nimet Tanrıyadır ki; boyun eğici Germiyanlılar Türk asillerine baş eğdiler. Yine şükür edelim ki; Ben Mehmet oğlu Umur Bey’im ‘Bedraka’yı kaldırdım. Her kim onu yeniden koyarsa Tanrı’nın laneti üzerine olsun’ yazıyor. Bu kitabe Anadolu’ya gelen Türklerin ilk önemli belgelerinden biridir. Biz bu çalışmamızla böyle önemli bir eseri gün yüzüne çıkartmış olduk. Bu gibi önemli bir eser buralarda durmaktansa gün yüzüne çıkarak halkımızın bilgisine sunulmuş oldu” şeklinde konuştu.
İNŞAAT KAZASINDA ORTAYA ÇIKTI
Anadolu’ya gelen ilk Türklerle ilgili olarak bugüne kadar ortaya çıkartılmış en önemli ve en eski tarihi belgelerden bir tanesi olarak gösterilen taş kitabetinin ortaya çıkarılışı hakkında da bilgiler veren Uyguç, 1327 yılında Umur Bey tarafından yaptırılan kitabenin Menderes Nehri üzerinde Timutaş Paşa’nın kullanabilmesi için yapılan ve bilinen ilk köprü olan ‘Demitaş (Timurtaş) Köprüsü’nün üzerine yerleştirildiğini anımsattı. Denizli’nin Sarayköy ilçesi yakınlarında kalıntıları bulunan köprünün üzerine yerleştirilen kitabenin 1967 yılında Denizli kent merkezindeki bir inşaat kazısında ortaya çıkarıldığını hatırlatan Uyguç, kitabenin o günden bu güne Denizli Hieraponis Müzesi’nde muhafaza altında bulunduğunu belirtti.
Müzede koruma altına alınan eserin içeriğinin üzerindeki Farsça yazının tercüme edilmesiyle ortaya çıktığını kaydeden Uyguç, 43 yıldır müzede bulunan taş kitabenin 8 asırlık önemli bir belge olduğunun da yapılan bu çalışmaların ardından anlaşıldığını beyan etti.
BELGEYE AYDINLILAR SAHİP ÇIKMALI
Kendilerinin yaptıkları uzun çalışmalar sonucunda kitabenin yerini tespit ettiklerini kaydeden Uyguç, bu kadar önemli bir tarihi belgenin bir müzede korunuyor olmasının yeterli olmadığını öne sürerek, şunları söyledi: “Aydınoğlu Umur Bey ile ilgili bir kitap yazan Prof. Dr. Tuncer Baykara kitabında ‘Bedraka’ adlı vergiye değinmiş. Bu eserin ortaya çıkarılmasında bu kitap bize önemli bir yol gösterici oldu. Bu taş kitabenin Aydın’a getirilip sergilenmesi için çaba gösteriyoruz.
Çalışmalarımızda Kuyucak Belediye Başkanı Ali Ulvi Akoğlu da bizlere büyük bir destek verdi. Bugüne kadar ortaya çıkarılmış en önemli tarihi belgelerden birisi olan bu kitabenin Aydın’da bir müzede değil de tüm Aydınlıların rahatça görebilecekleri ve tarihlerini öğrenecekleri bir yere koymak istiyoruz”
