BURHAN KARADUMAN
MALATYA
İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi'nde Derya Gümüş Doğan ve Betül Ulukol imzası ile yayımlanan "Ergenlerin Sigara İçmesini Etkileyen Faktörler ve Sigara Karşıtı İki Eğitim Modelinin Etkinliği" adlı araştırma raporunda akran eğitiminin önemli olduğu belirtildi.
"SİGARA KARŞITI EĞİTİM İLKÖĞRETİMDEN İTİBAREN VERİLMELİ"
İlköğretim okullarında akran eğitimi uygulaması ve okullarda sigara karşıtı ekiplerin oluşturulmasının önemli olduğu belirtilen araştırmada, "Türkiye'de bireylerin yüzde 50,9'u sigara ile ilk kez 11 ya da daha önceki yaşlarda, yüzde 13,6'sı 12 yaşında tanışmaktadır. Bu durum sigara karşıtı eğitimin özellikle ilköğretim yaşlarından itibaren verilmesi ve ergenlik dönemi boyunca uygun programlarla sürdürülmesi gerektiğinin önemini vurgulamaktadır. Sigara içen lise öğrencilerinin yüzde 67,6'sının erkek, yüzde 27,1'inin kız olduğu saptanmıştır ve sigara içme sıklığı kızlarda yüzde 14,8 iken erkeklerde yüzde 23,1'dir.
Ülkemizdeki kız öğrenciler batılı ülkelerdeki akranlarından önemli ölçüde düşük oranda sigara içmektedirler. Kültürel yapının ergen kızları sigaraya başlamada dirençli kıldığı söylenebilir. Ancak Türkiye'de erişkin kadınların sosyoekonomik düzey yükseldikçe sigara içme oranlarının arttığı bilinmektedir. Önümüzdeki yıllarda sosyoekonomik düzey yükseldikçe kızlardaki sigara içme oranlarında artış beklenebilir. Bu nedenle sigarayla mücadelede kızların sigara içme sıklığının artmasını önleyici yaklaşımlara özel bir önem verilmelidir" denildi.
"SİGARADA AKRAN ETKİSİ ÖNEMLİ FAKTÖR"
Özellikle gençler arasında "arkadaş etkisi"nin sigaraya başlamanın başlıca nedeni olduğu belirtilen raporda, "Akran etkisi ve baskısı altında kalarak sosyal kabul görme ihtiyacı ergeni sigaraya yönlendirmektedir. Sigara karşıtı eğitim için oluşturulan akran eğitimi modeli de arkadaş grubunun ergenin sağlıkla ilişkili tutum ve davranışları üzerine etkisi dikkate alınarak planlanmıştır.
Gençlerde alkolizmin en güçlü belirleyicisi sigaradır. Sigara, alkol gibi bağımlılık yapıcı maddelerin kullanımında bir geçiş aracı olarak kullanılmaktadır. Ergenlerin sigara içmesi ile alkol almayı denemeleri arasında güçlü bir ilişki bulunmuştur" ifadelerine yer verildi.
"AKRAN EĞİTİMİ SİGARA İÇİMİNİ AZALTIR"
Raporda sigara karşıtı eğitim programlarına akranların dahil edilmesinin amaca daha kolay ulaşmayı sağlayacağı ve eğitim semineri ya da bilgilendirmeler ile kısa sürede verilen bilgilerin unutulmasının daha kolay olduğu belirtilerek şu görüşlere yer verildi:
"Akran eğitiminde öğrenciler sürekli birbirleriyle bilgi alışverişinde bulunarak eğitimin devamlılığını sağlarlar. Pozitif rol modelleri oluşturularak 'sosyal öğrenme' ile ergenlerin sigaraya karşı tutum alması teşvik edilmektedirler.
Bilginin doğrudan aktarılmasından ziyade olumlu davranışların sergilenmesiyle daha erken dönemde tutum değişikliği amaçlanmaktadır. Bu da sigaranın zararlarından bahsedilirken bir erişkin davranışı gibi algılanan ve merak uyandıran klasik eğitim modelinden daha etkili
olmaktadır. Akran eğitimini içeren sigara karşıtı programların sigara içen ve deneyenlerde sigara içimini azalttığı gösterilmiştir. Halen okullardaki eğitim programları kapsamında verilen eğitim seminerlerine ek olarak akran eğitimi uygulaması ve okullarda sigara karşıtı ekiplerin oluşturulması her iki programın da etkinliğini artıracaktır."
