Gün geçtikçe enerjiye daha da fazla ihtiyaç duyar hale geldik. Haliyle bu durum yüksek gerilim enerji hatlarının da artmasına yol açtı. Bir de nüfus arttıkça iyiden iyiye bu hatların altına kolaylıkla imar mevzuatına uymayan yapılaşma başladı. Durum böyle olunca da akıllara tek bir soru geliyor? Yüksek gerilim enerji hatları kanser riskini arttırır mı?
Konuyla ilgili önemli açıklamalarda bulunan Atılım Üniversitesi Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölüm Başkanı ve EPDK eski Başkan Danışmanı Prof. Dr. Ayhan Albostan, merak edilen bu sorunun cevabını İHA için cevapladı. Yüksek gerilim hatlarının normalde yapılaşmanın olmadığı ve canlıların az olduğu bölgelerden geçmesi gerektiğini belirten Prof. Dr. Ayhan Albostan, "Yüksek gerilim hatları projelendirilirken özellikle yerleşim yerlerinin dışındaki bölgelerden geçirilmesine önemle dikkat edilir. Çünkü bu hatlar manyetik alan oluşturu ve bu da canlılar üzerinde olumsuz etki yaratır. Bu riskin ortadan kalması için enerji hatlarının gerilim seviyelerine göre belirlenmiş güvenli yaklaşım mesafeleri bulunmaktadır. Bu mesafe aşılmadığı sürece canlılar üzerinde herhangi bir sağlık problemi oluşturmaz. Ancak bu enerji hattının projelendirilmesinde belirlenmiş (gerilim seviyesine bağlı) mesafeler imar dışı yapılaşmalarla aşılırsa, bu enerji hatları, hem canlılar için sağlık problemi oluşturur hem de bazı durumlarda (bu hatlar kısa devre gibi) teknik arızalara neden olabilir" dedi.
"Yüksek gerilim hatlarının yer altından geçmesi gerekli"
"Elektrik yüksek gerilim taşıma hatları projelendirilirken yerleşim alanlarının dışından geçirilmesine dikkat edilir. Ama zamanla yerleşim alanları genişledikçe bu enerji hatlarına yaklaşımlar başladı" diyerek sözlerine devam eden Prof. Dr. Albostan, "Bunlar iki direk arasından geçirilen iletkenlerden oluşmuş havai hatlardır. Yüksek gerilim hatları zamanla yerleşim yerleri arasında kalmış ise, risk oluşturacak hatların o bölgede yer altında alınması garekir. Bu da ciddi bir bütçe gerektirdiği için her yerde yapılamıyor. Bu enerji hatlarının altına evler parklar yapılması büyük tehlike oluşturuyor. Özellikle parkların üzerinden geçen yüksek gerilim enerji hatları çocuklar üzerinde SAR ( specific absorptipn rate) etkisi yaratıyor. Bununla birlikte enerji hatları, yağmurlu ve bulutlu havalarda bu riskli bölgelerde çok ciddi (yıldırım düşmesi, elektrik çarpması gibi) tehlikeler yaratabilir. Bu açıdan elektrik enerji hatlarına gereğinden fazla yaklaşmak her zaman risklidir" ifadelerini kullandı.
Yaklaşma mesafesi önemli
Yaklaşma mesafesinin 3 boyutlu olarak hesaplanması gerektiğine değinen Prof. Dr. Albostan, "Yönetmeliğe göre de bu mesafe gerilim seviyelerine göre belirlenmiştir. Mesafe aşıldığı takdirde yağmurlu havalarda enerji boşalması sonucu kısa devre oluşabilir. Yüksek gerilim hatlarının korunması ve kararlı çalışması için TEİAŞ ekipler görevlendirmiştir. Örneğin, bu hatların geçtiği bölgede yüksek ağaçlar varsa (yaklaşım mesafesine göre) bunların kısaltılması gibi önlemler alırlar. Bu enerji hatların sahibi TEİAŞ'tır. Dolayısıyla bu enerji taşıma sistemin işletilmesi ve bakımı TEİAŞ'a aittir. Bahsettiğimiz riskli bölgelerde oturmak isteyenler yüksek gerilim hatlarının manyetik alan etkisini risk oluşturup oluşturmadığını ölçtürebilirler" diye konuştu.
"Sorumlu kurum belediyeler"
"Bu binalar projeleri belediye tarafından onaylanması halinde yapılabilir. Konut iznini veren belediyeler teknik ekiplerin ölçüm raporuna göre rapor vermişse bir sıkıntı yok demektir" ifadelerini kullanan Prof. Dr. Albostan, "Ölçümler doğru mu? Gerilim seviyesi göz önünde bulundurmuş mu? Bu soruların cevapları çok önemlidir. Eğer proje gelişigüzel onaylanmışsa bu ciddi bir problem teşkil eder. Bir diğer sorun yüksek gerilim hatlarına yakın kurulmuş kaçak yapılar. Bunlar da ciddi anlamda tehlikeye davetiye çıkarıyor" açıklamalarında bulundu.
Nelere dikkat etmeliyiz?
Oluşan manyetik alanın yaklaşım mesafesi aşılmış ise sağlık açısından olumsuz etki oluşturduğunu söyleyen Prof. Dr. Albostan,"Bu bölgelerde oturan kişilerde baş ağrısı ve baş dönmesi gibi sonuçlar sıklıkla görülebilir. Bunlar en hafif etkileridir. Bu hatlarına ilgili mevzuat dışı yaklaşanlar, çok çeşitli iş kazalarına neden olmaktadır. Özellikle bu bölgelerde yapılan yapılara daha çok dikkat edilmeli. Bunların bedelini sağlığımızla ödüyoruz. Bu yüzden bu tarz yerlerden uzak durmalıyız. Eğer manyetik alanda kalındığına dair bir şüphe varsa manyetik alan seviyesi ölçümü yaptırarak risk durumunu öğrenmeliyiz" dedi.
