1980 yılında Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, Makine Mühendisliği bölümünden mezun oldu ve Alüminyum Yapı Sistemleri sektörüne adım attı.
1987 yılındaki Ankara Sanayi Odası seçimlerinde, en genç sanayici olarak, 30 yaşında, Oda Meclisi Üyeliği’ne seçildi. 1989 yılında ASO Yönetim Kuruluna, 1991 yılında ise Yönetim Kurulu Başkan Vekilliğine seçilmiştir. 1995 yılında yapılan Ankara Sanayi Odası seçimlerinde en genç ASO başkanı olarak, Yönetim Kurulu Başkanlığı’na seçildi ve bu görevi 2007 yılına kadar devam ettirerek, en uzun süre başkanlık yapan, isim olmuştur.
Zafer Çağlayan, Kasım 1995 tarihinde yapılan seçimlerde en genç ASO Başkanı olarak Ankara Sanayi Odası (ASO) Yönetim Kurulu Başkanlığı’na seçildi. ASO’nun en uzun süre görev yapan başkanı olarak 2007 yılına kadar bu görevini sürdürmüştür.
Zafer Çağlayan ASO yönetiminde yer aldığı zamanda, Ankara Organize Sanayi Bölgesi’nin oluşumunda ve bu günlere gelmesinde önemli rol oynamış, başkanlığı zamanında Ankara sanayisine önemli katkılarda bulunmuştur. Başkanlığı sırasında Ankara Sanayi Odası 1997 yılında KOBİ’lerle ilgili çalışmalarından dolayı “En Başarılı Kuruluş” seçilmiştir.
1999 yılında yaşanan Ağustos depremi sonrası, Bedelli Askerlik ve Deprem Tahvili önerilerini gündeme getirmiştir. Devlet bu çalışmalardan ötürü 1 milyar Alman Markı gelir elde etmiştir.
Zafer Çağlayan’ın ASO Başkanlığı sırasında devlete fayda sağlayan diğer çalışmaları; Kamu Arazilerinin ve Milletvekili Lojmanlarının Satışı, KOBİ’ler için geliştirdiği Anadolu Yaklaşımı Projesi ve Bölgesel Asgari Ücret uygulamasıdır. Zafer Çağlayan, 1996 - 1998, 2002 - 2005 ve 2005 - 2007 yılları arasında Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkan Yardımcısı olarak da görev yapmıştır. Zafer Çağlayan ayrıca, TOBB Ekonomi Teknoloji Üniversitesi ile TEPAV Türkiye Ekonomi Araştırma Vakfı Mütevelli Heyet Üyesidir. İngilizce bilen Zafer Çağlayan, evli ve iki çocuk babasıdır. 17 Aralık 2013’te, oğlu Salih Kağan Çağlayan İstanbul Başsavcılığı tarafından yolsuzluk operasyonu dolayısıyla gözaltına alınmıştır. 22 Temmuz 2007’de Adalet ve Kalkınma Partisi’nden Ankara milletvekili seçildi. T.C. 60. Hükümet’te Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ardından da Dış Ticaretten Sorumlu Devlet Bakanlığı görevlerini yürüttü. 24. Dönem Mersin Milletvekili olarak TBMM’ye tekrar girmiş ve T.C.’nin ilk Ekonomi Bakanı olmuştur.
