SAĞLIK - 19 Nisan 2024 Cuma 09:14

“Psikolojik desteğe erişimi olmayanlar için yapay zeka belirli bir boşluğu doldurabilir”

A
A
A
“Psikolojik desteğe erişimi olmayanlar için yapay zeka belirli bir boşluğu doldurabilir”

Yapay zekâ (AI), eğitimden sağlık hizmetlerine kadar birçok sektörde hızla ilerliyor. Yapay zekânın insan duygularını anlama, açıklama ve ruhsal rahatsızlıkları tedavi sürecinde etkin rol oynayıp oynayamayacağı ise merak konusu. Arş. Gör. Psikolog Deniz Mısra Gürol, psikolojik desteğe erişimi olmayanlar için belirli bir boşluğu doldurabilecek yapay zekânın tek başına yeterli olamayacağını belirtti.


Son zamanlarda yapay zekânın sınırları hakkında sorulan sorular gündemden düşmüyor. ‘’Yapay zekâ insan psikologların, psikiyatristlerin ve diğer ruh sağlığı uzmanlarının yerini alabilecek potansiyele sahip mi?’’ sorusunu İstanbul Gelişim Üniversitesi (İGÜ), İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi Psikoloji Bölümü Arş. Gör. Psikolog Deniz Mısra Gürol yanıtladı.


“Psikolojik desteğe erişimi olmayanlar için belirli bir boşluğu doldurabilir”


Psikolog Deniz Mısra Gürol, Chatbotların verilen bir dizi komut sayesinde insan konuşmasını simüle eden yazılım uygulamaları olduğunu belirtti. “Chatbotlar hastalarla konuşarak, onlara deneyimleri ve duyguları hakkında sorular sorup sanal bir terapist gibi hareket edebilir. Hatta danışanlar ile konuşmak dışında onlara yapabilecekleri egzersiz önerileri bile sunabilir. Bu uygulamalar, kaliteli psikolojik desteğe erişimi olmayanlar için belirli bir boşluğu doldurabilir” dedi.


“Yalnızlık bir halk sağlığı krizi”


Arş. Gör. Deniz Mısra Gürol, birçok psikoterapistin, yerlerinin robot terapistler tarafından doldurulacağına dair bir endişe yaşandığını belirterek “U.S. Surgeon General, yalnızlığın bir halk sağlığı krizi olduğunu ilan ettiğinde, bir bilgisayarla sohbet etmenin bu ihtiyacı karşılayamayacağını açıkça ortaya koymuştur. Araştırmalar da gösteriyor ki psikoterapi, her danışanı kendi içinde değerlendirmelidir ve tedavi sadece belirli teknikleri kullanarak iyileştirmeye indirgenemez. Tedavi teknikleri haricinde empatik bağ kurabilme ve terapötik ilişki geliştirme gibi insana dair özellikler, başarılı tedavinin yapı taşlarıdır” ifadelerini kullandı.


“Yapay zekâ tüm kaynaklara erişim sağlayabilir”


Psikoterapistlerin tedavilerde faydalandığı binlerce kaynak olduğunu belirten Gürol, “Bunlar genellikle makaleler, terapi ekolleri, davranışsal egzersizler ve kitaplar olabilir. Yapay zekâ, bütün bu kaynakları akademisyenlere veya psikoterapistlere göre çok daha hızlı bir şekilde sindirebilme özelliğine sahiptir ve oluşturulan veri tabanı sayesinde danışanlar ile psikoterapi seansı yapabilir.” dedi.


“Yapay zekâ terapötik ittifak kuramaz”


Psikolog Deniz Mısra Gürol, “Araştırmalara göre başarılı bir tedavinin sırrı hem özel hem de genel faktörlere bağlıdır. Özel faktörler, psikoloji biliminin farklı teorilerinden ve uygulamalarından oluşan belirli teknikleri kapsar. Örneğin; terapide konulan hedefe yönelik ödevler verilmesi gibi. Genel faktörler ise terapötik değişkenlerle ilgilidir diyebiliriz. Bunlar; bağ kurabilme, empatik yaklaşma, etkili dinleme ve terapiden beklentilerdir. Genel faktörler daha çok kişiye özeldir ve içinde yapay zekânın erişemeyeceği insani özellikleri barındırır. Yapılan araştırmalar, genel faktörlerin ağırlıklı olarak tedavinin etkililiğini belirlediğini savunmaktadır. Genel faktörler, danışanın biricik olduğunu ve kendi içinde bir tedavi süreci olduğunu vurgular, dolayısıyla otomatikleşmiş bir psikoterapinin uzun vadede her vakada işe yaraması mümkün değildir” dedi. Çok başarılı bir tedavi metodu veya nefes egzersizi gibi etkili olabilecek bir müdahalenin terapötik bağ ve güven ilişkisi olmadan uygulanmasının etkili olamayacağına dikkat çeken Gürol, etkili dinleyen ve empatik yaklaşabilen iyi eğitimli bir terapistin de doğru tedavi planını çıkarmadan ve doğru teknikleri kullanmadan başarı sağlayamayacağını belirtti.


Başarılı bir terapi sürecinde güven ön plandadır


Terapide en önemli konulardan biri de danışan gizliliğidir. Terapi odasında danışanlar, kendilerine dair özel konuları terapist ile güvenli bir bağ kurduklarında paylaşabiliyorlar. Terapistler gizlilik ilkesine bağlı olarak çalışmakla yükümlüdür, dolayısıyla çevrim içi bir ortamda özel konuların açıkça konuşuluyor olması danışanı rahat ve güvende hissettirmeyebilir. Arş. Gör. Deniz Mısra Gürol, terapide konuşulan konuların veri tabanında kalıcı olup olmadığına dair danışanların aklında bir soru işareti oluşacağına dikkat çekerek “Yapılan araştırmalar, bazı insanların gerçek bir terapistle konuşurken daha utangaç olabileceklerini ve bir robotla konuşurken daha rahat olabileceklerini de vurgulamıştır. Bireyler, ruh sağlığı desteği alırken hem yapay zekânın hem de insan terapistlerin güçlü yönlerini ve sınırlamalarını gözlemleyerek bilinçli bir tercih yapabilirler” ifadelerini kullandı.


Bunlar Da İlginizi Çekebilir
Bartın Zihinsel engelli şahıs polisleri ve itfaiyecileri alarma geçirdi Bartın’da yangın ihbarı yapılan adrese giden itfaiye ekipleri, evdeki zihinsel engelli şahıs kapıyı açmayınca kırarak içeri girdi. İtfaiye ekipleri yangına müdahale ederken, polis ekipleri intihar girişiminde bulunan şahsı etkisiz hale getirerek evden çıkardı. Edinilen bilgiye göre, Kemerköprü Mahallesi Hürriyet Caddesi’nde 3 katlı bir binadan yükselen dumanları gören vatandaşlar durumu itfaiyeye bildirdi. İhbar üzerine itfaiye, polis ve sağlık ekipleri bölgeye yönlendirildi. Evde engelli bir şahsın bulunduğunu öğrenen ekipler, 3 katlı evin çatı katına çıkarak içeriye girmek istedi. Kapıyı kilitleyerek açmayan şahıs, önemli bir şey olmadığını söyleyerek, polis ve diğer görevlilerin gitmesini istedi. Şahsı ikna edemeyen ekipler, şahsın ailesine ulaşarak kapıyı kırmak için izin istedi. Kapıyı kıran ekipler, önce dumanla kaplanan dairede içerisinde kağıt ve plastiklerin yakıldığı tenekeleri söndürdü. Ekiplerin dışarı çıkarmak istediği şahıs ise, evin balkonuna çıkarak intihar edeceğini söyledi. Polis ekipleri şahsı ikna etmeye çalışırken, itfaiye ekipleri şahsın atlama ihtimaline karşı yerde havalı atlama yatağı açtı. Polisin müdahalesi ile etkisiz hale getirilen şahıs aşağıya indirildi. Y.A. isimli şahıs polis merkezine götürülürken, zihinsel engelli olduğu öğrenilen şahsın işlemlerinin ardından ailesine teslim edileceği belirtildi. Olay yerinde toplanan mahalle sakinleri ise merakla yaşananları izledi.
Malatya Saadet Partisi Lideri Arıkan: "Rakamlarla oynayarak milyonlarca insanın hakkına giriyorsunuz" Saadet Partisi Genel Başkanı Mahmut Arıkan, Türkiye’nin en büyük sorununun ekonomi ve geçim sıkıntısı olduğunu belirterek, "Milyonlarca asgari ücretlinin, memurun, emeklinin maaşlarının açıklanacağı ay enflasyon yüzde 1’e iniverdi. Maaşların insanımızın eline geçeceği ay enflasyon bir baktık ki yüzde 5’e çıkmış. Rakamlarla oynayarak algı yönetimi yapabiliyorsunuz, fakat gerçekleri değiştiremiyorsunuz" dedi. Saadet Partisi Genel Başkanı Mahmut Arıkan, Malatya’da partisinin 8. Olağan İl Kongresi’ne katıldı. Kanallıyı Halk Eğitim Merkezi’nde düzenlenen kongrede konuşan Arıkan, sahte gündemlerle kamuoyunun meşgul edildiğini belirterek, asıl meselenin vatandaşın geçim sıkıntısı olduğunu söyledi. Ekonomik krizle mücadele eden vatandaşların yaşadığı zorluklara dikkat çeken Arıkan, "Bu ülkenin gerçek gündemi; bir paket erzak elinden düşünce yerden toplamaya çalışan amcamızdır. Ambulansın içinde ’Beni hastaneye götürmeyin, annemin parası yok’ diyen çocuktur. Sabahın beşinde ucuz et alabilmek için kuyrukta bekleyen anneler, babalar, dedelerdir. ‘Ağabey çok borcum var, neyim varsa senin olsun’ diyen, şiddete uğrayan gençtir. Torununa harçlık veremediği için yaşı 70’i geçmişken hâlâ çalışmak zorunda kalan emeklilerdir. Ev genci olmaya mahkum edilmiş, hayallerinden vazgeçmek zorunda bırakılan, umudu gözlerinden çalınan gençlerdir. Görüyoruz ki dün ’Karneyle bu ülkede ekmek dağıtılıyordu’ diyenler, bugün yine karnelerle hayatta kalmaya mahkum ediyor insanları. ’Reform yapacağız’ diye gelenler her türlü kurumu deforme ettiler" dedi. "Rakamlarla oynayarak algı yönetimi yapabiliyorsunuz, fakat gerçekleri değiştiremiyorsunuz" Arıkan, enflasyon rakamlarının manipüle edildiğini ve asgari ücretin cebe girmeden değer kaybettiğini savunarak, "Milyonlarca asgari ücretlinin, memurun, emeklinin maaşlarının açıklanacağı ay enflasyon yüzde 1’e iniverdi. Maaşların insanımızın eline geçeceği ay enflasyon bir baktık ki yüzde 5’e çıkmış. İşte en büyük günahlardan olan kul hakkı tam da budur. Milyonlarca insanımızın hakkına giriyorsunuz. Rakamlarla oynayarak algı yönetimi yapabiliyorsunuz, fakat gerçekleri değiştiremiyorsunuz" diye konuştu. Türkiye’de ev sahibi olmanın giderek imkânsız hale geldiğini de belirten Arıkan, sözlerine şöyle devam etti: "Türkiye’de bir ailenin ev sahibi olabilmesi için 52 yıl boyunca birikim yapması gerekiyor. Dünyada ev satın almanın en uygun olduğu ülkeler sıralamasında Türkiye, 631 maaşla sondan ikinci sırada yer alıyor. TÜİK 2024 yılına ilişkin yoksulluk ve yaşam şartları istatistiklerine göre ise nüfusun yüzde 31.3’ü sızdıran çatı, nemli duvarlar, çürümüş pencere çerçeveleri vb. problemler yaşıyor. 16 milyon kişi evini ısıtamıyor." "Gazze, ne meydanda ne masada asla teslim olmayacaktır" Arıkan, Gazze’de yaşanan insanlık dramına da değindi. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve ABD Başkanı Donald Trump’ın Gazze’ye dair yeni planlarının kabul edilemez olduğunu belirten Arıkan, "Plana göre Gazzeliler Ürdün ve Mısır’a sürgün edilecek. ABD, gerekirse Gazze’ye asker gönderecek. Açıkça diyorlar ki, ‘Meydanlarda yenemedik, ama masada kazanacağız.’ Ama buradan ilan ediyoruz. Gazze masada da teslim olmayacak. Gazzeliler, kendilerine dayatılan hiçbir oyuna boyun eğmeyecek. Ne emperyalistlerin planları ne de zalimlerin oyunları Gazzelilerin iradesini kıramayacak. Herkese çağrımızdır. Kanlı imara, zalim mimara, sınır tanımayan pervasızlığa, insan haklarını hiçe sayan haksızlığa ve en çok yaralayan duyarsızlığa dur diyelim. Gazze, bu bölgenin kalbidir. O kalp durursa sadece Gazze değil, tüm İslam coğrafyası yara alır. Ankara, Cidde, Kahire, İslamabad bundan etkilenir. Gazze Gazzelilerindir. Gazze, ne meydanda ne masada asla teslim olmayacaktır" diye konuştu.