Sürekli Vakıflar Tarihi Eserlere ve Çevreye Hizmet Derneği’nin açtığı davanın ardından Danıştay 10. Dairesi, Ayasofya’nın camiden müzeye dönüştürüldüğü 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararını oy birliğiyle iptal etti. Böylece Ayasofya’da yeniden ibadet etmenin yolu açıldı. 86 yıl boyunca müze olarak kullanılan "fethin sembolü" Ayasofya Camii, 10 Temmuz 2020’de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın attığı imza ile yeniden ibadete açıldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, İslam dünyasını sevince boğan kararnameyi imzaladı ve bunu sosyal medya hesabından "Hayırlı olsun" notuyla paylaştı. Diyanet İşleri Başkanlığına devredilen Ayasofya Camii, 24 Temmuz 2020’de 86 yıl sonra kılınan ilk cuma namazıyla yeniden ibadete açıldı. Törene Cumhurbaşkanı Erdoğan da katıldı. Bu tarihi ana tanıklık etmek isteyen binlerce kişi de camiye akın etti. Cami avlusu, bahçesi, çevresindeki birçok cadde ve sokak doldu. Açılışa 350 bin kişinin katıldığı açıklanmıştı.
Ayasofya Camii’nde birkaç nesil sürecek restorasyon çalışmaları devam ediyor
2020 yılında büyük bir merasimle yeniden ibadete açılan Ayasofya Camii’nde 4 yıl içinde değişimler meydana geldi. Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’nin birkaç nesil sürecek olan restorasyon çalışması yürütülmeye başladı. Yaklaşık bin 487 yaşında olan Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’nde restorasyon çalışmaları çerçevesinde analizler yapıldı. Muhtemel herhangi bir depremde ağır hasar alacağı tespit edilen camide güçlendirme ve restorasyonunun yapılması için bilim kurulu oluşturulmasının ardından ilk etapta Ayasofya Camii’nin bahçesinde bulunan türbelerde restorasyona başlandı. Bahçede bulunan türbelerin dış bölümlerindeki restorasyon çalışmaları tamamlanırken, içerisindeki çalışmaların devam ettiği görüldü. Ayasofya Camii’nin muvakkithanesinde ise restorasyon tamamlanarak, açılışa hazır hale getirildi. Ayasofya’da 2. etap restorasyon çalışmalarına 6 Ekim 2023’te başladı. Restorasyon projesinde yapının dış mekanını oluşturan cephe ve minare gibi alanlarında çalışmalar devam edecek. İlk olarak çalışma alanı için çevre kapama yapıldı ve 2. Beyazıt Minaresi sökümü için onaylı proje doğrultusunda çelik minare platformu imalatı tamamlandı. Minarede Ayasofya Bilim Kurulu ve Koruma Bölge Kurulu kararları doğrultusunda şerefeye kadar söküm yapıldı. Minaredeki alemin sökülmesinin ardından minarenin hasarlı kurşun örtüsü ve altındaki eski keçeler söküldü.
Ayasofya’nın dijital ikizi çıkarıldı
Hem Türk vatandaşlarının hem de turistlerin en çok ziyaret ettiği yerlerden biri olan ve dünyadaki en önemli tarihi ve mimari eserler içinde yer alan Ayasofya ziyaretçi yoğunluğu ve iklim etkisiyle zaman içinde yıpranıyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 2022 yılında başlatılan ‘Ayasofya Bütüncül Projesi’ tamamlandı. Proje kapsamında Ayasofya’nın neredeyse her santimetrekaresi tarandı. Yapının dijital bir ikizi çıkarılarak gelecek kuşaklara aktarılmak üzere arşivlendi. Muhtemel bir İstanbul depreminde Ayasofya tamamen yıkılsa bile, yeniden aynı şekilde inşa edilebilecek.
Ziyaretçi yoğunluğu yüzde 30 azaltıldı
Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’nde ibadete gelenler ile tarihi camiyi kültürel amaçlı ziyaret eden yabancıların girişleri birbirinden ayrıldı. Uygulamaya giren düzenlemede yabancı turistler giriş için 25 euro ödemeye başladı. Gerçekleştirilen ‘ziyaretçi yönetim planı’ ile birlikte ziyaretçi yoğunluğu yüzde 30 azaltıldı.
Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi havadan görüntülendi
Yaklaşık bin 487 yaşında olan Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi havadan görüntülendi. Görüntülerde, Ayasofya’nın bahçesinde bulunan türbelerin dış bölümlerinde restorasyonun tamamlandığı ve 2. Etap projesi çerçevesinde Kuzey cephedeki duvarı çimentodan arındırmak için iskele kurulduğu görüldü.
“2024 yılında da alt ve üst kat toplam olarak 4 milyon 500 bin ziyaretçi sayısına ulaşmış durumundayız”
Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’ni bu yıl 4 milyon 500 bin kişinin ziyaret ettiğini söyleyen Vakıflar Genel Müdürlüğü İstanbul 1. Bölge Müdür Yardımcısı Levent Çetin, “Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi açıldığı günden bugüne kadar 2020 ve 2021 yıllarında pandemi nedeniyle ziyaretçi alıyorken pandeminin sona ermesiyle beraber 2022 yılında yaklaşık 13 milyon, 2023 yılında 12 milyon 500 bin ziyaretçi kabul etti. 2024 yılında da alt ve üst kat toplam olarak 4 milyon 500 bin ziyaretçi sayısına ulaşmış durumundayız. Ayasofya Camii’nde bu 4 yıl içerisinde toplam 2 etap olacak şekilde restorasyon çalışmalarına başlandı. 1. etapta Ayasofya Camii bahçesinde bulunan türbelerde restorasyon çalışmaları yürütüldü ve bunlar tamamlanmak üzere. Aynı zamanda Ayasofya Camii ile alakalı ‘bütüncül bir projemiz’ oldu. Bu proje çalışmasında tüm literatür tarandı. Bugüne kadar yazılı basın ve literatürde Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi ile ilgili bütün veriler, veri tabanı haline getirildi. Caminin bütün detaylı projeleri, restorasyon projeleri de dahil olmak üzere hazırlanıyor. Bunlarda tamamlanmak üzere. 2. Etap olarak da Ayasofya Camii’nin yapı sağlığı açısından 2. Beyazıt Minaresi ile ilgili çalışmalarımız başladı ve devam ediyor. Burada depremle ilgili bir güçlendirme çalışması başladı. Aynı zamanda camimizin 3 tane cephesinde bulunan çimento bazlı sıva uygulamalarını sökülmesi ve iyileştirilmesiyle ilgili çalışmalarımıza başlandı. Bir cephemizde iskelemiz kuruldu. Devamında da Ayasofya Camii kubbe kurşunlarıyla alakalı çalışmalarımıza başladık. Bunlar yapının genel sağlığının iyileştirilmesi yönünde yapmaya başladığımız çalışmalar. Literatür araştırmaları sonrasında yapılan çalışmalarla Ayasofya Camii’nin bir tane dijital ikizi elimizde var” şeklinde konuştu.
“Elimizdeki verilerle aylık bazda yüzde 30 civarında bir ziyaretçi sayısı düşüşü görüyoruz”
Ziyaretçi yönetim planıyla beraber ziyaretçi sayısında düşüş olduğunu belirten Çetin, “Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi 10 Temmuz 2020’de Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile 24 Temmuz 2020’de resmi olarak tekrar cami hüviyetine kavuştu. O günden beri Ayasofya Camii’nde ibadetimiz devam ediyor. 15 Ocak 2024 tarihi itibariyle de hem UNESCO’nun hem de bilim kurulumuzun tavsiyeleri üzerine ‘ziyaretçi yönetim planı’ uygulamaya başladık. Bu tarihe kadar sadece Ayasofya’nın ibadet katı ziyaret edilebiliyordu. Ziyaretçi yönetim planıyla beraber cami olarak açılmasından sonraki insan yoğunluğunu biraz daha azaltmayı hedefliyorduk. Bu insan yükünü azalttığımızı düşünüyoruz. Elimizdeki verilerle aylık bazda yüzde 30 civarında bir ziyaretçi sayısı düşüşü görüyoruz. Bu hem camiyi ziyaret edenler hem de ibadet için gelenler açısından daha nitelikli bir Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi deneyimi yaşamalarını sağlıyor. Hem de caminin sağlığı açısından fayda sağlıyor” ifadelerini kullandı.
Semanur Kaygısız - Ahmet Faruk Sarıkoç
